Δημοκρατία και δημοκράτες…

 Φέτος συμπληρώνονται πενήντα χρόνια μεταπολιτευτικού βίου! Πενήντα, δηλαδή, χρόνια, αφότου κατέρρευσε η δικτατορία που επιβλήθηκε το 1967 και αποκαταστάθηκε το δημοκρατικό πολίτευμα. 

Ήταν, όμως, η αναφερθείσα πεντηκονταετία ανέφελη και όλα εξελίχθηκαν θετικά; Προφανώς, όχι! Τούτο, βέβαια, δεν αποτελεί αιτία, για να τη λησμονούμε, να μην τη μελετούμε και, κυρίως, να μη διδασκόμαστε από τα γεγονότα που την καθόρισαν και απλά, εορταστικά, να χαιρόμαστε, χωρίς κριτική διάθεση και κατ’ επέκταση χρήσιμη για το παρόν και το μέλλον γνώση. 

 Θα μπορούσαν να παρατεθούν πολλά από τα θετικά της, αλλά ας σταθούμε στα πιο σημαντικά, στα οποία ανήκουν, θαρρώ, ο κοινοβουλευτισμός, το σύνταγμα, ένα από τα πιο φιλελεύθερα στην ιστορία του ελληνικού κράτους, καθώς και ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της χώρας, ο οποίος, ως γνωστόν, ποικιλότροπα πολεμήθηκε από κάποιους κομματικούς μηχανισμούς με γνωστές πλέον τις συνέπειες. 

Στα αρνητικά αυτής της περιόδου μπορούμε να σημειώσουμε τον λαϊκισμό διαφόρων χρονικών περιόδων, που τα επίχειρά του τα γευτήκαμε ακριβά σ’ όλες τις περιπτώσεις, την πελατειακή λογική στη σχέση πολιτείας και πολιτών, καθώς και τον κομματικό συνδικαλισμό που παρέλυε, όχι σπάνια, τη λειτουργία του κράτους, τη βαθιά πόλωση μεταξύ των κομματικών σχηματισμών που οδηγούσε σε διχασμό της κοινωνίας, συχνά με εμφυλιοπολεμικά χαρακτηριστικά, τα οποία, αν κοιτάξουμε γύρω μας, τα εντοπίζουμε ακόμα σε συμπεριφορές. Επίσης, συνθήματα και προεκλογικές κορώνες δυναμίτιζαν σε αρκετές περιπτώσεις το κλίμα, το οποίο επηρέαζε αρνητικά τη στάση των πολιτών έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η ροή κοινοτικών κονδυλίων μοιραζόταν πολλές φορές σε ημετέρους και διασπαθιζόταν σε ανούσιες πολυτέλειες και άλογες σπατάλες αντί να επενδύεται χάριν του μέλλοντος σε υποδομές και αλλαγή του λεγόμενου παραγωγικού μοντέλου, για το οποίο ακόμα μιλάμε. Και αντ’ αυτού γεμίσαμε με κρατικοδίαιτους υπαλλήλους, τόσους που δεν δικαιολογούντο από τον πληθυσμό της χώρας μας, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν και σ’ όλους είναι γνωστό. 

Υπήρχαν, βέβαια, πολίτες, οι οποίοι αντιστεκόντουσαν σε τούτη τη ροπή, αλλά η κυρίαρχη αντίληψη ήταν η συγκεκριμένη, που σημαίνει πως το παράδειγμα σκέψης και τρόπου ζωής ήταν αυτό και τα απόνερά του τα βιώνουμε ως τις μέρες μας σε πλήθος ατομικών και κοινωνικών συμπεριφορών. Αλλά, όπως γίνεται συνήθως, όταν έρχεται ο λογαριασμός, είναι μεγάλος, συχνά ασήκωτος, και μας συγκλονίζει. 

Η σχετικά πρόσφατη οικονομική κρίση ήταν ένας από τους λογαριασμούς, για τον οποίο όλοι, φταίχτες και μη, εμφανίζονταν οργισμένοι, βρίζανε θεούς και δαίμονες, αλλά δύσκολα στρέφανε το πρόσωπό τους στον καθρέφτη, ειδικά οι υπαίτιοι, για να δουν εκεί μέσα τι λάθη έκαναν, διότι η αυτογνωσία απαιτεί ώριμη σκέψη, αποφασιστικότητα και ρεαλισμό, που, όμως, σχεδόν είχαν χαθεί κατά την περίοδο της ευχάριστης για πολλούς ανεμελιάς. 

Το γνωστό, «μαζί τα φάγαμε!», ήταν φυσικά μια γενικόλογη απόφανση, η οποία, όμως, δεν αποτύπωνε απολύτως την πραγματικότητα, διότι κάποιοι είχαν «φάει» πάρα πολλά και εξόχως λαίμαργα, κάποιοι λιγότερα και κάποιοι τίποτα! Ούτε και σ’ αυτό το σημείο δικαιοσύνη, λες κι όλοι οι πολίτες είχαν πανομοιότυπη συμπεριφορά. Δεν είναι του παρόντος να γίνει εκτενής αναφορά στο ότι κάποιοι από κείνους, που δεν πήραν τίποτα και αντιστέκονταν στην κατρακύλα,  γινόντουσαν στον εργασιακό χώρο, και όχι μόνο, αποδιοπομπαίοι τράγοι. 

Συμπερασματικά, καλό είναι να θυμόμαστε και να γιορτάζουμε την ιστορική περίοδο της μεταπολίτευσης, αλλά οφείλουμε να διδασκόμαστε από τα λάθη της και να μη λησμονούμε ότι και πριν απ’ αυτή υπήρχε ζωή. Και κυρίως να έχουμε κατά νουν πως η μεταπολίτευση μας έδωσε την ευκαιρία να ενηλικιωθούμε ως πολίτες και ως χώρα! Το αν το καταφέραμε είναι διακριτό πλέον, αφού η πορεία προς την ενηλικίωση ακολούθησε αργούς, κάποιες φορές τραυματικούς ρυθμούς, και στις μέρες μας ακόμα φαίνεται πως γι’ αρκετούς είναι ζητούμενο. Όσο πιο γρήγορα γίνει κατανοητό απ’ όλους πως η εποχή μας απαιτεί πράγματα διαφορετικά τόσο πιο γρήγορα και βέβαια θα πορευτούμε στο μέλλον.

Και φυσικά, δεν αρκεί να καυχιόμαστε πως είμαστε η χώρα που γέννησε το δημοκρατικό πολίτευμα. Σημασία έχει να δρούμε ως δημοκράτες πολίτες όχι κατ’ όνομα -είμαστε χορτασμένοι από τέτοιους-, αλλά στην ουσία, διότι η δημοκρατία απαιτεί υπευθυνότητα και είναι ευάλωτη απέναντι σε κάθε είδους ανευθυνότητα, πολύ περισσότερο, αν αυτή κυριαρχείται από λαϊκισμό.