Εθιμοτυπικά του γάμου…

 Τα σχετικά εθιμοτυπικά με τον γάμο στην περιοχή Πωγωνίου, αλλά και στον ευρύτερο χώρο, τα τηρούσαν με θρησκευτική ευλάβεια. Μετά το συμπεθέριασμα και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα οριζόταν η ημερομηνία του γάμου από τους δύο συμπέθερους (τον πατέρα του γαμπρού και τον πατέρα της νύφης). Κατά το έθιμο, ο γάμος γινόταν σχεδόν πάντοτε Κυριακή απόγευμα. Εξαρτιόταν, κυρίως, από την ετοιμασία των προικιών της νύφης, τα οποία έπρεπε να είναι έτοιμα τις παραμονές του γάμου.

Γάμος, Χαρά, Στεφανώματα, είναι λέξεις ταυτόσημες και περικλείουν το ίδιο νόημα και την ίδια σημασία. Ήταν καθιερωμένο τουλάχιστον για πρωτοστέφανα να γίνονται Κυριακή. Συνηθισμένη η λέξη Χαρά, γιατί την ημέρα αυτή, την ημέρα του γάμου χαίρονται και ξεδίνουν πλούσιοι και φτωχοί, χωριανοί και κοντοχωριανοί, φιλιώνονται εχθροί και φίλοι και δίνουν τις πιο θερμές ευχές στα ανύπαντρα αγόρια και κορίτσια:

-Και στη χαρά σου και στο γάμο σου…

Για όσους τύχαινε να ατυχήσουν στον πρώτο τους γάμο, για εκείνους δηλαδή που «διπλοπαντρεύονταν», «διπλοστεφανώνονταν», ο γάμος δεν γινόταν Κυριακή, αλλά άλλη μέρα και κατά τις βραδινές ώρες. Στην περίπτωση αυτή το θεωρούσαν απρέπεια και ντροπή να στεφανωθούν Κυριακή στην Εκκλησία. Συνήθως προτιμούσαν τις βραδινές και νυχτερινές ώρες του Σαββατόβραδου ή της Πέμπτης. Ο γάμος αυτός κάλυπτε μόνο την τελετή από θρησκευτικής πλευράς, χωρίς τραγούδια και «λαλούμενα», χωρίς «ψίκι» και «μπαργιάκι» και χωρίς άλλα έθιμα που προβλέπονταν για το γάμο. Η τελετή γινόταν πάντοτε στο σπίτι της νύφης και παρευρίσκονταν μόνο οι πιο στενοί συγγενείς του γαμπρού και της νύφης. Μετά την τελετή ακολουθούσε κέρασμα γλυκού με λίγα λιανοτράγουδα. Η νύφη φορούσε τη συνηθισμένη Πωγωνήσια φορεσιά χωρίς στολίδια. Μετά επακολουθούσε δείπνο στο σπίτι του γαμπρού με τους ανθρώπους του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος.

Σαββατόβραδο ή Πέμπτη βράδυ γινόταν και τα στέφανα Χήρου με Πρωτοστεφάνωτο κορίτσι. Στην περίπτωση αυτή ακολουθούσαν την εξής τυπική σειρά: Ο προξενητής ή η προξενήτρα «έκαναν τα λόγια» «τα’σιαζαν». Μετά τα «λόγια» (το ταίριασμα, το σιάξιμο, τη συμφωνία) δεν γίνονταν επίσημοι αρραβώνες, αλλά και από τα δύο τα μέρη «έδιναν λόγο». Ο λόγος αντικαθιστούσε τη θέση του αρραβώνα. Το στόλισμα της νύφης ήταν απλό, χωρίς νυφιάτικα τραγούδια και άλλα εθιμοτυπικά. Κατά την τελετή η νύφη δεν φορούσε «κορώνα» ούτε άλλα νυφιάτικα τραγούδια. Φορούσε την πιο καλή στολή με λίγα στολίδια και τη μεταξωτή «ομπόλια». Ο γάμος γινόταν σε στενό οικογενειακό περιβάλλον, με απλό γαμήλιο τραπέζι και λιγοστά τραγούδια.

Γενικά ο γάμος, η Χαρά, ήταν από τις πιο εξέχουσες πράξεις και πρόσεχαν πολύ να αποφεύγουν τις κακοτοπιές, τα «κακά συναπαντήματα. Και το «κακό μάτι». Γι’ αυτό στεφανώματα δεν γίνονταν στις «δρίμες» του Μαρτίου (1-6, 13-16 και 27-31), γιατί πίστευαν πως όποιος κάνει νοικοκυριό αυτές τις μέρες, το νοικοκυριό χαλάει. Επομένως και ο γάμος δεν θα είναι ευλογημένος και οι νιόπαντροι δεν θα προκόψουν.

-Στις «δρίμες» του Αυγούστου (1-6, 13-16 και 27-31), γιατί τις μέρες αυτές όποιος πλένει, υφαίνει και πλέκει κινδυνεύει ό,τι φτιάχνει να καταστραφεί. Οι μέρες αυτές είναι επικίνδυνες γιατί κόβει τα προικιά η ζηλιάρα η νυφίτσα, όπως λέει και η παροιμία:

Δρίμες τ’ Αυγούστου στα πανιά

Δρίμες Μαρτιού στα ξύλα

-29 Μαΐου είναι αποφράδα μέρα, πάρθηκε η Πόλη και δεν προκόβει το αντρόγυνο. Και όλος ο Μάης είναι κακός μήνας, αλώθηκε η Πόλη.

Με τον καιρό ο Μάιος μήνας χαρίστηκε στους νεκρούς. Τον Μάη οι συγγενείς πηγαίνουν στα νεκροταφεία και στολίζουν τους τάφους των αγαπημένων τους. Τα Σάββατα του Μαΐου είναι «Ψυχοσάββατα». Πηγαίνουν στην εκκλησία «σκουτέλια» (ανάπαψει – ανάπαυση). Απ’ αυτά έμεινε η πρόληψη να μην παντρεύονται το Μάη. Γι’ αυτό και η παροιμία:

Το μήνα Μάη αν παντρευτείς

ο Χάρος θα’ναι χορευτής

Επιστημονικά όμως ο Μάιος θεωρείται ιδανικός μήνας για το γάμο. Χαρακτηριστικό είναι το τετράστιχο:

Αν θες η ευτυχία σου

χρόνια πολλά να πάει

παντρέψου με την Άνοιξη

παντρέψου με το Μάη

Ο λαός διατηρεί τις επιφυλάξεις του, πιστεύει στις προλήψεις και διατηρεί το έθιμο.

-Στη χάση του φεγγαριού δεν γίνεται γάμος, γιατί υπάρχει κίνδυνος να χαθεί το αντρόγυνο.

-Τον ίδιο χρόνο, στο ίδιο σπίτι, δεν παντρεύονταν δυο αδέρφια, γιατί πίστευαν ότι το ένα από τα δύο αντρόγυνα δεν θα προκόψει.

-Επίσης γάμος δεν γινόταν σε «δίσεκτο» χρόνο και τη Σαρακοστή των Χριστουγέννων, από 14 Νοεμβρίου ως τις 25 Δεκεμβρίου.

-Επίσης δεν γινόταν γάμοι ανήμερα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς, των Φώτων, την Κυριακή της Αποκριάς και της Τυρινής, όλη τη Μεγάλη Σαρακοστή και τη Μεγάλη Εβδομάδα, την ημέρα του Πάσχα και από 1-15 Αυγούστου, που είναι η Σαρακοστή του Δεκαπενταύγουστου.

-Την Πρωταπριλιά, γιατί θεωρούσαν το γάμο «ψεύτικο», επειδή αυτή τη μέρα συνηθίζεται να λέγονται πολλά ψέματα και κάθε πράξη θεωρείται ψεύτικη.

-Τ’Αϊ-Μηνά (11 Νοεμβρίου) και όλες τις μέρες του επόμενου χρόνου στις 11 του μήνα, αν τύχαινε Κυριακή. Τις ίδιες μέρες του χρόνου δεν πουλούσαν γιδοπρόβατα, ούτε έσφαζαν, ούτε έπλεναν.

Κατά κανόνα προτιμούσαν να γίνεται ο γάμος τις καλοκαιρινές και φθινοπωρινές μέρες, γιατί τότε όλες οι αγροτικές δουλειές τελειώνουν. Παραμένει μόνο ο τρύγος, αλλά οι μέρες του τρύγου είναι μέρες χαράς και ξεφαντώματος. Είναι η εποχή που οι ξενιτεμένοι ξαναγύριζαν στα χωριά τους. Μαζί ξανάρχονταν από την ξενιτιά και τα ανύπαντρα παλικάρια για να βρουν τη σύντροφο της ζωής τους. Οι κοπέλες των χωριών τους περίμεναν:

Και να διαλέξεις τον καιρό,

 άγουρε, όταν έρθεις,

να’ναι μικροκαλόκαιρο και του Σταυρού ο μήνας,

οπούν’ οι ποταμοί στεγνοί κι οι στράτες παστρεμένες,

στη γιόμιση του φεγγαριού και να’ ναι μέρα Πέφτη,

τότε τ’ αρραβωνιάσματα, την Κεργιακή το γάμο.