Η Ελεγεία της ορεινής Σωτηρίας…

Σαν αρχαία ελεγεία και σαν επιθανάτια θρηνωδία ήχησε η αναγγελία σύστασης στη Βουλή Υποεπιτροπής για τη διάσωση των Ορεινών Περιοχών! Ήχησαν βροντερά τα μηνύματα που φθάνουν στο Κοινοβούλιο για την εγκατάλειψη από τους κατοίκους τους των ορεινών οικισμών της χώρας. Καθυστέρησαν όμως πολύ. Πιο βροντερά όμως ακούστηκε η μη αναστρέψιμη εγκατάλειψη των ακριτικών χωριών, που ονομάζεται, μεγαλόστομα μάλιστα και χωρίς αιδώ και τρόμο, ακόμη και από επίσημα χείλη, ερημοποίηση. Μια ερημοποίηση που απλώνεται σαν φλεγόμενη λαίλαπα με ταχείς ρυθμούς.

Με την πλαστογραφημένη επίσημη στατιστική απογραφή άργησαν να αναγνωρίσουν οι φύλακες του ψυχόμετρου της χώρας της Κρατικής Διοίκησης, ότι ο δείκτης για μερικά χωριά έφθασε στο μηδέν.

Έπρεπε να φθάσει στα σύνορα ο ρεπόρτερ του ΣΚΑΪ, Χρήστος Στρατουλάκος, με το μικρόφωνο στο χέρι, για να βροντοφωνάξει από το ακριτικό χωριό του Πωγωνίου Κακόλακκος, ότι το χωριό είναι ακατοίκητο. Και η ερευνήτρια της ΕΡΤ Σοφία Παπαϊωάννου, να φθάνει σε ένα κομμάτι του ξεκομμένου Ελληνισμού, που ακόμη μιλάει και τραγουδάει Ελληνικά, πιστοποιώντας και εκεί μια επερχόμενη ερημοποίηση των χωριών του Ακριτικού Ελληνισμού.

Αυτή η αναγγελία, της ΝΕΑΣ ΥΠΟ-επιτροπής (!) φέρει αυτόματα στην ιστορική μνήμη της πατρίδας μας τη λαϊκή περιγραφή μιας κακής Δημόσιας Διοίκησης: «αν θέλεις να σέρνεται ένα πρόβλημα χωρίς λύση, φτιάξε μια ΕΠΙΤΡΟΠΗ». Τώρα ανακαλύφθηκε και η ΥΠΟ- επιτροπή!

Η ερημοποίηση προχωρεί με γοργό ρυθμό και η ΥΠΟ- επιτροπή θα εγκαινιάσει γραφεία στο Μέτσοβο, παρέα με το Πολυτεχνείο, όπου ελπίζεται ότι θα «γεννιούνται νέες ιδέες διάσωσης των ερημοχωρίων». Κάπως αργά πλέον, αφού οι περιοδεύοντες μελετητές δεν θα βρίσκουν κάτοικο, «καφενείο» για καφέ και για… ανακούφιση! (παρένθεση: Γιατί στο Μέτσοβο η ΥΠΟ-Επιτροπή; Χάθηκαν στα ερημοχώρια άδεια μεγάλα κτήρια, για να εγκατασταθεί η ΥΠΟ-Επιτροπή εκεί, μέσα στο γεγονός της ερημοποίησης για άμεση ενημέρωση και από εκεί να.... «πειθαναγκάσουν» την Πολιτεία με ιδέες και προτάσεις, άμεσης υλοποίησης, για να ξυπνήσει και να εκδηλώσει μέριμνες για τις ορεινές περιοχές;).

Έχοντας υπηρετήσει σε δύο εκλογικές περιόδους, Αιρετός Νομαρχιακός Σύμβουλος Πωγωνίου και μελετητής των γεγονότων αυτού του ακριτικού χώρου, θα ήθελα να προσθέσω μερικές εμπειρίες και καταγραφές για τον ακριτικό χώρο του Πωγωνίου με το μικρότερο ψυχόμετρο και την προχωρημένη ερημοποίηση.

Μετά την απελευθέρωση (1944) και τα δραματικά γεγονότα που ακολούθησαν, η έννοια του Βόρειου Ακριτικού Χώρου της Πατρίδας μας, με οποιοδήποτε καθεστώς Διοίκησης και πολιτικής έκφρασης, είχε μια ιδιαίτερη σταθερή μεταχείριση για την ασφάλεια των συνόρων, την ακεραιότητα του Ελλαδικού χώρου και την πληθυσμιακή συντήρηση και ενίσχυση, για αυτονόητους λόγους.

Συνεχώς και επίμονα και με πρόνοιες, εφαρμόζονταν ειδικά και άμεσα μέτρα για τον ακριτικό χώρο. Με μια πρώτη επιλογή καταγράφονται τα ακόλουθα:

- Πρώτο μέτρο ήταν το πρόγραμμα «Πρόνοια και εργασία» με την εκτέλεση στα παραμεθόρια χωριά μικρών έργων με απασχόληση των κατοίκων.

-Μέτρα Πρόνοιας Βορείων Επαρχιών σε όλη την οριογραμμή των Βορείων συνόρων. Πλούσιο το έργο, αλλά άμεσα αποδοτικό πληθυσμιακά που έφθανε μέχρι την διανομή εκτάσεων για νέες οικογένειες. Ευνόητοι οι λόγοι. Οι επιτροπές δούλευαν αθόρυβα και μετρούσαν ψυχές.

-Ειδικό πρόγραμμα ανάπτυξης Παραμεθόριου χώρου. Η Αμερικανική βοήθεια ήρθε αμέσως με μέσα, προσωπικό, και νέες ιδέες αμέσου εφαρμογής.

-Πρόταξη προγράμματος Ηλεκροδότησης και Τηλεφωνοδότησης ζώνης Ακριτικού χώρου 20 χιλιομέτρων.

-Η Βασιλική Πρόνοια ανέπτυξε μια πληθώρα έργων κοινωνικής συνδρομής των παραμεθόριων χωριών αλλά και αναπτυξιακών δομών και με μεγάλη συνεισφορά στην παιδεία(μεγάλη είναι η λίστα στο ακριτικό Πωγώνι). Διασώζονται ακόμη πολλά δείγματα εκείνης της προσπάθειας. 

-Η Πολιτεία καθιέρωσε ειδικές ευεργετικές διατάξεις:

1) για την εισαγωγή στις παραγωγικές Σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφάλειας, τέκνων οικογενειών που διαμένουν στις παραμεθόριες περιοχές.

2)  Για τους Ιερείς των παραμεθόριων περιοχών ειδικά οικονομικά κίνητρα.

3) Στεγαστικά δάνεια που δίνονταν σε διαμένοντες στις παραμεθόριες περιοχές και στη ζώνη των 20 ΚΜ με επιτόκιο τέσσερις μονάδες μικρότερο από άλλες περιοχές.

4) Για μισθωτούς και συνταξιούχους της ζώνης των 20 ΚΜ είχε καθιερωθεί ειδική φορολογική απαλλαγή 10% μέχρι 100.000 δρχ.

-Την περίοδο της χούντας προτάχτηκε και ολοκληρώθηκε η ασφαλτόστρωση του κοινοτικού οδικού δικτύου της ζώνης των 20ΚΜ και η υδροδότηση των χωριών.

Την ίδια περίοδο λειτούργησε ένα κίνημα Κεντρικών μεγάλων Δήμων υιοθετήσεως ακριτικών χωριών με ενισχύσεις δομών, εκτέλεση μικροέργων και δωρεά κάποιων εξοπλισμών με μια επικοινωνία και επισκέψεις κατοίκων του κέντρου προς την ακριτική περιοχή.

-Η Βασιλική Πρόνοια με ένα ταχύ πρόγραμμα τουριστικής μετακινήσεως από τόπου σε τόπο του παραμεθόριου χώρου και τη χρήση των μαθητικών εστιών (για στέγαση και σίτιση) δημιούργησε ένα ιδιότυπο τουριστικό ρεύμα στον παραμεθόριο χώρο.

-Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών με κλιμάκια εθελοντών βοήθησε κάτοικους παραμεθόριων χωριών με μέσα και σύγχρονες μεθόδους να αναπτύξουν πρωτοποριακές μεθόδους καλλιεργειών και διατροφής οικόσιτων ζώων.

-Για τα προγράμματα της Βασιλικής Πρόνοιας επιβλήθηκε επιβάρυνση σε κάθε αυτοκίνητο IX που κυκλοφορούσε.

-Για την τηλεφωνική σύνδεση των χωριών επιβαρύνονταν κάθε νέο αυτόματο αστικό τηλέφωνο με 500 δραχμές για την κοινοτική τηλεφωνία.

-Μια ελπίδα γεννήθηκε όταν συζητήθηκε η οργάνωση και λειτουργία συνοριοφρουρών με δυνατότητα «στρατεύσεως» και μεγάλων ηλικιών και με προνομιακή επιδότηση για μια παράλληλη επιχειρηματική δραστηριότητα, ή μεταφορά δραστηριότητας από πόλεις, με ευκολίες χρηματοδότησης για στέγη, εξοπλισμό, κεφάλαιο κίνησης και φορολογική απαλλαγή. Οι συνοριοφύλακες προσλήφθηκαν αλλά μετατέθηκαν γρήγορα στις μεγάλες πόλεις και οι πρόνοιες διαγράφηκαν.

Μία λεπτομερής έρευνα θα μετρούσε πολλά άλλα μικρά αναπτυξιακά προγράμματα και μεγάλο κατάλογο έργων στα παραμεθόρια χωριά, αμέσου εφαρμογής και εκτέλεσης, που συγκράτησαν τον πληθυσμό, και δημιούργησαν ελπίδες κάποιας ανάπτυξης, αλλά αφέθηκαν ανυποστήρικτα από τη Διοίκηση και η φυγή ήταν η μόνη λύση ενός αδιέξοδου εγκλωβισμού.

Σε κάποιες περιόδους που ο «προγραμματισμός» ξεπήδησε σαν νεοφανής Ευρωπαϊκή ιδέα και κομματική ανακάλυψη, άρχισαν να μπαίνουν σε εφαρμογή αποφάσεις «συντάξεως αναπτυξιακών μελετών» και τότε έγιναν και μελέτες για το Πωγώνι όταν διαπιστώθηκε η μεγάλη φυγή των ανθρώπων.

Δύο τέτοιες μελέτες είναι γνωστές, η μία από την Υπηρεσία της τότε Νομαρχίας που ούτε καν διαβάστηκε σε κάποιο σώμα και η άλλη της ΦΟΡΕΣΤ παραγγελία Υπουργείου που περισσότερο πρακτική προέβλεπε συνοπτικά, α) Προστασία και διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος, β)Τουριστική ανάπτυξη και γ) Σταθερές σχέσεις συνεργασίας με την περιφέρεια Αργυροκάστρου.

Καμία δεν ευτύχησε να συζητηθεί καν σε κάποιο συλλογικό Όργανο, ακόμη και στην σημερινή πληθωρική φλυαρία για Περιβάλλον και Τουρισμό, με πληθώρα διασυνοριακών Ευρωπαϊκών προγραμμάτων, που χάνονται σε ταξίδια γνωριμιών και επιτροπές που καταναλώνουν προθεσμίες ή μετατίθενται μακριά από την συνοριογραμμή!

Το Πρόγραμμα Παραμεθορίων συχνά ξεστράτιζε από επεμβάσεις ισχυρών παραγόντων και οι πιστώσεις του διατίθεντο για περιοχές εκτός της ζώνης των 20 ΚΜ. Για την καταγραφή μας αυτή να θυμηθούμε μια πρόταση του Αμερικανού Μάρβιν Κλέμμε της Αμερικανικής Αποστολής του 1954 (δημοσιεύτηκε στην ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ το 1954) για την αξιοποίηση και εκμετάλλευση των πλούσιων δρυοδασών Πωγωνίου:

«Δια προσεκτικών αραιώσεων δύνανται να διασωθούν τα καλύτερα δένδρα και να αναπτυχθούν εις πολύ καλούς κορμούς τεχνικής ξυλείας. Πολύ ολίγα δάση δρυός έμειναν εις την Ελλάδα και η ζήτησις δια το υλικόν αυτό θα είναι μεγάλη ευθύς ως το Έθνος αναλάβει οικονομικώς».

Αυτά έγραφε ο Μάρβιν Κλέμμε, ειδικός επιστήμονας της Αμερικανικής Αποστολής, το 1954, όταν επισκέφθηκε το Πωγώνι ερευνώντας τις αναπτυξιακές δυνατότητες. Οι απόψεις του έμειναν στα συρτάρια.

Και ο αείμνηστος Πωγωνήσιος Κορνήλιος Λατσούνας, μηχανολόγος, είχε συντάξει μελέτη για την αξιοποίηση παραπροϊόντων υλοτομίας δρυών για την παραγωγή με ξηρά απόσταξη ξυλοπνεύματος και την εγκατάσταση μονάδας στο δάσος της Μπούνας.

Ο αξιότιμος συμπατριώτης μας Πρόεδρος της Βουλής κ. Κώστας Τασούλας φρόντισε για τη σύσταση της ΥΠΟ - Επιτροπής, για να έχει μια προσεγγιστική εικόνα της ερημοποίησης του ακριτικού Πωγωνίου και μια πλήρη ενημέρωση της Βουλής, αλλά και μία γνωριμία του ξεκομμένου Πωγωνίου. Παραγωγική θα ήταν η οργάνωση μιας εκδρομής αυτοψίας και ενημέρωσης από μια αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική ομάδα, μαζί και με τους Μελετητές του Πολυτεχνείου και μερικούς δημοσιογράφους, να φθάσει με πούλμαν στα σύνορα στο φυλάκιο των Δρυμάδων, να λειτουργήσει για μια μέρα το εκεί Τελωνείο (!) και να περάσει η ομάδα τα σύνορα, με δύο ερπυστριοφόρα του πυροσβεστικού, να περιοδεύσουν τα χωριά του ξεκομμένου Πωγωνίου, να διαπιστώσουν με πόνο καρδιάς την κατάστασή του και να νοιώσουν μια εθνική ντροπή εκεί στην αυλή της πατρίδας. Μετά να επιστρέψουν στα χωριά του Πωγωνίου, να μετρήσουν το ψυχόμετρο, την ερημοποίηση και εγκατάλειψη και εκεί, επιτόπου, η Βουλή να εγκαταστήσει την Υπο-επιτροπή στην Πωγωνιανή στο περικαλές κτίριο του Ιδρύματος Βασιλεύς Παύλος στους απέραντους ελεύθερους χώρους της Μαθητικής Εστίας και εκεί να αρχίσουν την μελέτη διασώσεως των ερημοχωρίων. Πρακτικά, μελέτη μέσα στο γεγονός της ερημοποίησης και εξουσιοδοτημένη για εφαρμογή αμέσων λύσεων κατάστασης εθνικής ανάγκης. Εκεί, θα έχουν όλοι την ευκαιρία να ενημερωθούν από εκπρόσωπο της συστεγασμένης εκεί μικρής μονάδας της «Κιβωτού του Κόσμου», έργο του παπα - Αντώνη, που διαθέτει θερμοκήπιο στον ένα αίθριο χώρο του συγκροτήματος, όπου παράγονται με σύγχρονες μεθόδους όλα τα κηπευτικά για τις ανάγκες της διατροφής των φιλοξενούμενων παιδιών.

Στην Πωγωνιανή οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν ιστορικά για την ιδρυματική προσφορά του χωριού σε μια περίοδο 100 χρόνων προσφυγικών κρίσεων πολέμων και ένα προνοιακό έργο για τους μαθητές του Γυμνασίου με δομές υποστήριξης μαθητών από άλλες περιοχές.

Ένα Διασυνοριακό Πρόγραμμα από τα πολλά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε επαφή με τη Δερόπολη της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας με fast track διαδικασίες μπορεί να σώσει την περιοχή αυτή πριν ερημωθεί ολοσχερώς και η Ελεγεία «σωτηρίας» μετατραπεί σε ένα θρηνητικό μοιρολόγι μιας χαμένης Πατρίδας.