Ο Άλδος Μανούτιος και η εποχή του…
Ο Άλδος Μανούτιος ήταν Ιταλός Ουμανιστής, άριστος γνώστης ελληνικών και από τους πρώτους που εκτύπωσαν βιβλία με ελληνικούς χαρακτήρες. Σημαντική ήταν και η προσφορά του στην τυπογραφεία με την επινόηση των πλάγιων γραμματοσειρών, την καθιέρωση της άνω τελείας αλλά και τη μαζική παραγωγή δερματόδετων βιβλίων τσέπης.
Η εποχή του Άλδου Μανούτιου θα αποτελέσει μια περίοδο, στην διάρκεια της οποίας ήδη πλέον είχε αρχίσει να λαμβάνει χώρα πρώτα στην ίδια την Ιταλία μια πολιτιστική επανάσταση, αυτή της Αναγέννησης και με την οποία η Δύση θα οδηγούνταν στην εκ νέου ανακάλυψη πτυχών του αρχαίου κλασικού πολιτισμού. Ο ίδιος ο Άλδος Μανούτιος που γεννήθηκε περίπου κατά την περίοδο της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους (υπολογίζεται μεταξύ του 1452 και του 1456) προήλθε από ευκατάστατη οικογένεια, στοιχείο άλλωστε, που είχε παίξει καθοριστικό ρόλο, σχετικά με την επιμελημένη εγκύκλια μόρφωση που έλαβε από μικρή ηλικία. Μόρφωση που περιλάμβανε πολλούς Λατίνους, αλλά και αρχαίους Έλληνες συγγραφείς
Ο ίδιος στην πορεία εξάλλου, είχε ασχοληθεί έντονα με την διαδικασία της διδασκαλίας αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων ανά την ιταλική χερσόνησο και μάλιστα, μεταξύ των μαθητών του βρίσκονταν επίσης και αρκετοί σημαντικοί Ιταλοί λόγιοι της εποχής, όπως ο Πίκο ντε Μιράντολα. Ωστόσο, ένα πρόβλημα που είχε αντιμετωπίσει ο Μανούτιος, αναφορικά με την εκπαιδευτική διαδικασία και τα μαθήματά του, ήταν το ότι δεν διέθετε λόγιες εκδόσεις των διαφόρων συγγραμμάτων των αρχαίων κλασσικών Ελλήνων συγγραφέων και φιλοσόφων. Αυτή η παράμετρος ήταν το καθοριστικό και κομβικό σημείο που θα τον οδηγούσε στο να ιδρύσει δικό του τυπογραφείο στη Βενετία.
Η επιλογή της τελευταίας από τον Άλδο Μανούτιο για την δημιουργία μιας τέτοιας επιχείρησης δεν ήταν καθόλου τυχαία. Περιοχές της Ιταλίας, όπως η Βενετία, επρόκειτο να καταστούν σημαντικά κέντρα συγκέντρωσης και δράσης Ελλήνων λογίων από το Βυζάντιο. Κάτι τέτοιο ήταν συναφές, πως καθώς πολιτικά ο ίδιος ο βυζαντινός κόσμος πλέον βρισκόταν σε μια πορεία κατάρρευσης υπό το βάρος του οθωμανικού κόσμου, είχε υπάρξει σταδιακά ένα κύμα Βυζαντινών λογίων που άρχισαν να εγκαταλείπουν τον ελλαδικό χώρο, καταφεύγοντας προς την Ιταλία. Τέτοια παραδείγματα, ήταν ο Μανουήλ Χρυσολωράς που μάλιστα υπήρξε ακόμα και από τα τέλη του 14ου αιώνα ο βασικός υποκινητής της αναβίωσης των κλασικών γραμμάτων στην Ιταλία, αλλά και Λαόνικος και Δημήτριος Χαλκοκονδύλης.
Πολύ σημαντικός παράλληλα όμως, είχε υπάρξει ο ρόλος και του Βησσαρίωνα, με τον οποίο γνωριζόταν προσωπικά ο Άλδος Μανούτιος. Ο Βησσαρίων που προς το τέλος του βίου έγινε Ρωμαιοκαθολικός καρδινάλιος, το 1468 είχε προβεί στην δωρεά της πλούσιας βιβλιοθήκης τους προς την πόλη της Βενετίας. Εκείνη η βιβλιοθήκη, στην οποία βασίστηκε στη συνέχεια ο Άλδος Μανούτιος για την έκδοση πολλών κλασικών συγγραμμάτων, περιλάμβανε 900 χειρόγραφα, εκ των οποίων, τα 600 ήταν κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.
Το έργο του Μανούτιου ήταν εξαιρετικά σημαντικό, από την άποψη, πως μέσα από τις συγκεκριμένες εκδόσεις συγχρόνως, είχε προκύψει και μια σειρά από τυπωμένα κείμενα της αρχαίας ελληνικής κλασσικής Γραμματείας που από αιώνες πριν γενικότερα είχαν παραμεριστεί στα πλαίσια του δυτικού κόσμου. Μετά από αιώνες άγνοιας ως προς την σχετική φιλολογική φιλοσοφική και επιστημονική παράδοση, το έργο του Α. Μανούτιου άλλωστε είχε λάβει χώρα παράλληλα και σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου εκ νέου είχε εκφραστεί το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων, ως προς αυτή την γραμματεία. Ένα ενδιαφέρον που ήταν συμβατό με την νέα κοσμοθεωρία που εκφράστηκε στην εποχή της Αναγέννησης και που είχε άμεσα σχέση και με την συνεισφορά σημαντικών λογίων που βρέθηκαν στην Ιταλία, ιδίως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης.
Παναγιώτης Γεωργούλας, Εκπαιδευτικός
