Η φονική κούρσα βαλλιστικών πυραύλων στη Μέση Ανατολή…

Οι βαλλιστικοί πύραυλοι που εκτοξεύτηκαν από την Υεμένη στο Ισραήλ στις 31 Οκτωβρίου σημείωσαν αρκετά ρεκόρ. Πιθανότατα ταξίδεψαν μακρύτερα από κάθε άλλο βαλλιστικό πύραυλο που εκτοξεύτηκε ως επιθετική ενέργεια, έχοντας διασχίσει τουλάχιστον 1.600 χλμ. Αναχαιτίστηκαν από το αντιπυραυλικό αμυντικό σύστημα Arrow του Ισραήλ πάνω από την έρημο Negev. Ήταν η πρώτη φορά που το σύστημα Arrow εξουδετέρωσε έναν πύραυλο εδάφους-εδάφους. Ήταν επίσης η πρώτη αναχαίτιση στο διάστημα,

σύμφωνα με Ισραηλινούς αξιωματούχους. Το περιστατικό είναι μια μικρή απεικόνιση του πώς η εξάπλωση των πυραύλων με αυξανόμενη εμβέλεια και ακρίβεια αλλάζει το στρατιωτικό τοπίο της Μέσης Ανατολής.

Οι πύραυλοι αποτελούν μέρος του πολέμου στην περιοχή για περισσότερα από 50 χρόνια. Το Σοβιετικό Scud εκτοξεύτηκε για πρώτη φορά στα τελευταία στάδια του πολέμου του Γιομ Κιπούρ το 1973 εναντίον του Ισραήλ. Τεράστιοι αριθμοί Scuds εκτοξεύτηκαν από το Ιράν και το Ιράκ στον λεγόμενο πόλεμο των πόλεων τη δεκαετία του 1980. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, το 90% των 5.000 πυραύλων που χρησιμοποιήθηκαν σε μάχες μεταξύ 1945 και 2017 εκτοξεύτηκαν στη Μέση Ανατολή. Τώρα η απειλή κάνει μεταστάσεις με δύο τρόπους. Περισσότεροι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε περισσότερους πυραύλους και οι ίδιοι οι πύραυλοι γίνονται ποιοτικά καλύτεροι.

Στη δεκαετία του 1950 η Αίγυπτος άρχισε να κατασκευάζει βαλλιστικούς πυραύλους με τη βοήθεια ναζί επιστημόνων. Ακολούθησε το Ισραήλ, με γαλλική βοήθεια. Από τη δεκαετία του 1960 έως τη δεκαετία του 1980, οι σοβιετικοί πύραυλοι πλημμύρισαν την Αίγυπτο, το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία και άλλα κράτη. Η Κίνα προμήθευσε τη Σαουδική Αραβία και την Τουρκία. Η Βόρεια Κορέα βοήθησε το Ιράν, την Υεμένη και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Αργότερα, η Αμερική, η Βρετανία και η Γαλλία έστειλαν δικούς τους προηγμένους πυραύλους. Το αποτέλεσμα είναι ότι 11 χώρες στην περιοχή διαθέτουν τώρα βαλλιστικούς πυραύλους (αυτούς που πετούν σε παραβολικό τόξο) ή πυραύλους κρουζ (που χρησιμοποιούν κινητήρες σαν αεροπλάνο για να πετούν σε πιο επίπεδες τροχιές) με βεληνεκές άνω των 250 χιλιομέτρων.

Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι τα κράτη δεν έχουν πλέον το μονοπώλιο στην τεχνολογία. Τα τελευταία 20 χρόνια το Ιράν προμήθευσε μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ρουκέτες και πυραύλους, καθώς και την τεχνογνωσία για την κατασκευή τους, στη Χαμάς στη Γάζα, στους Χούτι στην Υεμένη, σε διάφορες πολιτοφυλακές στο Ιράκ και τη Συρία και, κυρίως, στη Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Το 2007 η Χαμάς είχε αρκετές εκατοντάδες ρουκέτες, σύμφωνα με ισραηλινούς υπολογισμούς. Αυτό εκτινάχθηκε σε 10.000 το 2014 και στη συνέχεια τριπλασιάστηκε σε 30.000 το 2021. Το πιο εξελιγμένο οπλοστάσιο της Χεζμπολάχ έφτασε από περίπου 15.000 πυραύλους το 2006, τη χρονιά που πολέμησε με το Ισραήλ, σε περίπου 150.000 σήμερα. Περίπου 400 από αυτούς είναι πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς που μπορούν να χτυπήσουν οπουδήποτε στο Ισραήλ.

Το αποτέλεσμα είναι ότι οι ένοπλες ομάδες αποτελούν πλέον ένα επίπεδο συμβατικής στρατιωτικής απειλής, που μόνο τα κράτη θα μπορούσαν να έχουν κάνει πριν από 20 χρόνια. Ο κίνδυνος ενός πολέμου πολλών μετώπων για το Ισραήλ αρχίζει να προσλαμβάνει υπαρξιακές διαστάσεις. Τα μεγαλύτερα αποθέματα επιτρέπουν μεγαλύτερες και μακροχρόνιες εκτοξεύσεις. Στον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν εκτόξευε κατά μέσο όρο περίπου ένα Scud την ημέρα στο Ισραήλ για λίγο περισσότερο από ένα μήνα. Η Χαμάς, αν και οπλισμένη με ρουκέτες, έφτασε από το ανώτατο όριο των 192 εκτοξεύσεων την ημέρα κατά τη διάρκεια του πολέμου το 2014, σε 470 την πρώτη ημέρα μιας μεγάλης έξαρσης το 2021. Μόνο στις 7 Οκτωβρίου 2023 εκτόξευσε τουλάχιστον 2.200 ρουκέτες.

Οι αριθμοί, όμως, δεν είναι το κύριο πρόβλημα. Η Χαμάς έχει σημειώσει σχετικά λίγα απευθείας χτυπήματα σε κατοικημένες περιοχές. Αυτό υποδηλώνει ότι το Iron Dome, ένα σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας για πυραύλους μικρού βεληνεκούς, εξακολουθεί να αναχαιτίζει περίπου το 90% των στόχων του, όπως έκανε σε προηγούμενους πολέμους με τη Γάζα. Από τους 1.400 Ισραηλινούς που σκοτώθηκαν την 7η Οκτωβρίου, μόνο τέσσερις έχουν σκοτωθεί ως αποτέλεσμα ρουκετών, σύμφωνα με ανώτερο αξιωματικό των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF). Τα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας του Ισραήλ είναι παγκόσμιας κλάσης, αλλά το πρόβλημα είναι ότι οι πύραυλοι βελτιώνονται.

Το 1990 μόνο εννέα χώρες διέθεταν «έξυπνες» βόμβες ακριβείας που χρησιμοποιούν αδρανειακή πλοήγηση, καθοδήγηση λέιζερ και δορυφόρο, για να βρουν τους στόχους τους. Ακόμη και μεγάλες δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ινδία, και οι περισσότερες χώρες του ΝΑΤΟ, δεν είχαν την ικανότητα. Στη συνέχεια, η τεχνολογία έγινε παγκόσμια: 22 χώρες την είχαν μέχρι το 2000 και 56 έως το 2017. Αυτό περιελάμβανε το Ιράν. Ο πύραυλος Shahab-1 τον οποίο το Ιράν χρησιμοποίησε για να χτυπήσει μαχητές με έδρα το Ιράκ τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000 είχε πιθανότητα κυκλικού σφάλματος (CEP) περίπου μισό χιλιόμετρο. Σήμερα ο Fateh-110, μια οικογένεια πυραύλων σχεδιασμένη από το Ιράν, πιστεύεται ότι έχει CEP πολύ κάτω από 35 μέτρα και ίσως τόσο χαμηλό όσο πέντε μέτρα με αξιόπιστο δορυφορικό σήμα, αρκετά καλό για να χτυπήσει ένα μεγάλο όχημα. Το έδειξε αυτό τον Ιανουάριο του 2020, όταν αντέδρασε μετά τη δολοφονία ενός Ιρανού στρατηγού, προσβάλοντας αμερικανικά στρατεύματα στο Ιράκ και σημειώνοντας έξι απευθείας χτυπήματα σε υπόστεγα πυραύλων. 

Αυτό το χτύπημα είχε τεράστιες γεωπολιτικές προεκτάσεις. Παλαιότερα, τα περισσότερα κράτη που ήθελαν να προσβάλουν απομακρυσμένους στόχους, χρειάζονταν μια ακριβή αεροπορία. Ένας μη κατευθυνόμενος πύραυλος θα ήταν άχρηστος πέραν των 1.000 χλμ. Τα χτυπήματα του 2019 και του 2020 έδειξαν ότι το Ιράν και οι πληρεξούσιοί του είχαν μια σοβαρή συμβατική αποτρεπτική δύναμη εναντίον του Ισραήλ, της Αμερικής και άλλων.

Μεγαλύτερο βεληνεκές σημαίνει επίσης την ικανότητα επίθεσης στο Ισραήλ από ένα ευρύτερο φάσμα χωρών. Οι πύραυλοι μικρού βεληνεκούς που εκτοξεύονται από το κατώφλι του Ισραήλ στο Λίβανο, θα είναι πάντα φθηνότεροι και επομένως διαθέσιμοι σε μεγαλύτερους αριθμούς που απαιτούνται για μεγαλύτερα μπαράζ εκτοξεύσεων. 

Τέλος, η ακρίβεια αποτελεί επίσης μια βαθιά πρόκληση για την πυραυλική άμυνα. Το Iron Dome και άλλα ισραηλινά  αντιαεροπορικά / αντιπυραυλικά συστήματα, λειτουργούν υπολογίζοντας πού κατευθύνεται ένας πύραυλος και τον αναχαιτίζουν μόνο εάν προσγειώνεται σε σημεία ζωτικής σημασίας όπως μια κατοικημένη περιοχή ή μια στρατιωτική βάση. Το 2006 το οπλοστάσιο της Χεζμπολάχ αποτελούνταν σχεδόν εξ ολοκλήρου από  μη καθοδηγούμενους πυραύλους και έτσι πολλοί πύραυλοι μπορούσαν να αγνοηθούν με ασφάλεια. Όμως, την τελευταία δεκαετία το Ιράν έχει στείλει με επιτυχία εκατοντάδες συστήματα καθοδήγησης, που μετατρέπουν τους κανονικούς πυραύλους σε πυραύλους ακριβείας.

Αυτό σημαίνει ότι σε έναν μελλοντικό πόλεμο, ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό των εισερχόμενων πυραύλων θα έχει έναν συγκεκριμένο στόχο και μια καλή ευκαιρία να τον φτάσει. Κατά συνέπεια, το Ισραήλ θα πρέπει να εξασφαλίσει πολύ περισσότερα αντιβαλλιστικά συστήματα. Κάθε σύστημα Iron Dome κοστίζει περίπου 100.000$ ανα αναχαίτιση, ενώ το σύστημα David's Sling, ένα ξεχωριστό σύστημα που αντιμετωπίζει μεγαλύτερους πυραύλους κοστίζει πολλαπλάσια. 

Το Ισραήλ έχει πραγματοποιήσει αρκετές δοκιμές ενός συστήματος που βασίζεται σε λέιζερ, γνωστό ως Iron Beam. Ωστόσο, η επιχειρησιακή του ενσωμάτωση στις υπάρχουσες μονάδες πυραυλικής άμυνας δεν θα συμβεί κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, επειδή προς το παρόν έχει ελλείψεις, όπως δυσκίνητα μηχανήματα και περιορισμένη αποτελεσματικότητα σε συνθήκες συννεφιάς.

Για πάνω από 30 χρόνια, υπάρχει ένας αγώνας εξοπλισμών, με τους εχθρούς του Ισραήλ να χτίζουν συνεχώς τα οπλοστάσια τους και το Ισραήλ να  αναπτύσσει τα αμυντικά του συστήματα. Αυτός ο αγώνας δεν δείχνει σημάδια επιβράδυνσης.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος ΜΧ (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ. (antoniosvasileiou.gr).