Το χθες και το σήμερα της Πινακοθήκης Αβέρωφ…

Παρουσία του Προέδρου της Βουλής κ. Κων/νου Τασούλα εγκαινιάστηκε πρόσφατα στην Πινακοθήκη Αβέρωφ στο Μέτσοβο από την Υπουργό Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη η αναδρομική έκθεση του ζωγράφου Μιχάλη Οικονόμου (1884-1933). Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους ανανεωτές της ελληνικής ζωγραφικής του πρώτου μισού του 20ου αι. και ενός από τους λιγότερο προβεβλημένους και γνωστούς στο ευρύτερο κοινό της χώρας μας. Όπως τονίστηκε «Ο Μιχάλης Οικονόμου διαμόρφωσε μια απόλυτα προσωπική ζωγραφική γλώσσα και συνέβαλε ουσιαστικά στην ανανέωση της νεοελληνικής τέχνης στο πεδίο της τοπογραφίας».

Με αφορμή το καλλιτεχνικό αυτό γεγονός και τη συμπλήρωση 35 ετών πολύπλευρης και πολύτιμης προσφοράς στην Τέχνη της Πινακοθήκης Αβέρωφ κρίνουμε σκόπιμο να αναφερθούμε σ’ αυτήν.

* * * 

Η Πινακοθήκη Αβέρωφ βρίσκεται στο κέντρο της πόλεως του Μετσόβου και είναι δημιούργημα των τριών παιδιών του Αναστάσιου και της Ευφημίας Αβέρωφ, του Μιχαήλ, του Ευαγγέλου και της Μίκας. Σύμφωνα με τη γνώμη ειδικών είναι η δεύτερη σε σπουδαιότητα ανοικτή Πινακοθήκη της χώρας μετά την Εθνική. Τα εκθέματά της, που ανέρχονται σε 200 τεμάχια, αποτελούν διαχρονικά σύμβολα της ελληνικής πολιτιστικής παράδοσης και κληρονομιάς. 

Τόσο το αίθριο της αυλής όσο και οι εσωτερικές διαρρυθμίσεις είναι κατασκευασμένα σε ωραίο αυθεντικό παραδοσιακό ρυθμό, σε σχέδια του Γιαννιώτη αρχιτέκτονα Βασίλη Χαρίση, ο οποίος έχει άριστα αφομοιώσει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ηπείρου. 

Από τις εντυπώσεις των επισκεπτών και κυρίως προσωπικοτήτων ξένων χωρών προκύπτει ότι η Πινακοθήκη είναι πολύ υψηλού επιπέδου και αποδεικνύει ότι η ελληνική ζωγραφική του 19ου και 20ου αιώνα βρίσκεται στα επίπεδα των προηγμένων χωρών της Ευρώπης.

Τα έργα που κοσμούν την Αβερώφειο Πινακοθήκη είναι κλασικής εικαστικής τέχνης μέχρι και ιμπρεσιονιστικά. Υπάρχουν αριστουργηματικοί πίνακες εκπροσώπων της σχολής του Μονάχου, καθώς και αντιπροσωπευτικά έργα ζωγράφων της Γαλλικής και Ιταλικής μαθητείας του 19ου αιώνα. Πιο συγκεκριμένα, την Πινακοθήκη κοσμούν επιλεγμένα έργα των: Ιακωβίδη, Λύτρα, Ροϊλού, Παρθένη, Γύζη, Σπυρίδωνα, Αιμίλιου και Παύλου Προσαλέντη, Πανταζή, Δούκα, Οικονόμου, Λεμπέση, Ξυλιά, Βολανάκη και γενικότερα όλων όσων διέπρεψαν αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας. 

Στην Έκθεση που παρουσιάζει διάφορα θέματα υπαίθρου, θάλασσας, διάφορες παραστάσεις και μερικές ωραιότατες προσωπογραφίες, δεσπόζουν οι πίνακες: 1) «Πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κων/νο Κανάρη», έργο του Νικηφόρου Λύτρα και 2) «Η μάχη των Φαρσάλων», το μεγάλων διαστάσεων γνωστό πίνακα του Ροϊλού, όπου τα ιστορικά πρόσωπα αποδίδονται σε πιστή μικρογραφία και αναγνωρίζονται. Επίσης υπάρχουν και μερικά θαυμάσια γλυπτά του Κωστή Παπαχριστοπούλου, που ζει στο Παρίσι, του Αρμακόλα, του Κυριάκου Ρόκου και της Πιπίτσας Χρυσοχοϊδου.

Στο αίθριο της εισόδου, που είναι πλακοστρωμένο με σταχτιά πέτρα, υπάρχουν δύο ελαφρώς υπερφυσικού μεγέθους μπρούτζινα αγάλματα, που συμβολίζουν τα δύο επαγγέλματα που κατεξοχήν στήριξαν το Μέτσοβο τα περασμένα χρόνια, του κτηνοτρόφου και του υλοτόμου. Είναι ωραία έργα του γλύπτη ακαδημαϊκού Γιάννη Παπά, για τα οποία ο πρώην Υπουργός Οικονομικών της Μεγάλης Βρετανίας Τσίλυ είπε ότι «θυμίζουν αγάλματα της αρχαίας κλασικής εποχής». 

 Μιλώντας στα εγκαίνια της Πινακοθήκης ο ιδρυτής της κ. Ευάγγελος ΑΒέρωφ-Τοσίτσας τόνισε μεταξύ άλλων: «Η ίδρυση αυτής της Πινακοθήκης έχει δεθεί με την ιστορία της οικογένειάς μου, αλλά και με εμένα τον ίδιο. Έχει έναν ιδεαλισμό ενός κοινωνικού συστήματος, όπου δένεται κανείς με την ιδέα, το αίμα, και τη συνέχεια. Σ’ αυτόν τον τόπο, όπου σήμερα υπάρχει αυτή η Πινακοθήκη, ξεκίνησε ουσιαστικά η οικογένειά μου. Από το άσημο σαμαρτζίδικο του γενάρχη μας φθάσαμε σ’ αυτήν την Πινακοθήκη και εκεί είναι ο Ιδεαλισμός. Ένας Ιδεαλισμός που δεν τελεί υπό τις διαταγές ορισμένων δογματισμών, που όπου και αν δοκιμάστηκαν, απέτυχαν. Είναι ιδέες βασισμένες πάνω στην πίστη και την αγάπη. Και το γεγονός της υπάρξεως αυτής της Πινακοθήκης, που είναι πολύ υψηλού επιπέδου με κάνει να νιώθω ότι πρόσθεσα ένα ακόμη λιθάρι για το καλό αυτού του τόπου. Πάνω από όλα στη ζωή είναι τα άυλα, αυτά επικρατούν. Οι ψυχές, οι ιδέες, οι σκέψεις, είναι οι δυνάμεις στη ζωή».

Η Πινακοθήκη ανήκει στο Ίδρυμα Ευαγγέλου Αναστ. Αβέρωφ Τοσίτσα, το Διοικητικό Συμβούλιο του οποίου αποτελείται από τους: 1) Τατιάνα Αβέρωφ, Παιδοψυχολόγο, Πρόεδρο, 2) Μιλτιάδη Σινιόσογλου, Δικηγόρο, 3) Κώστα Σταύρου, τ. Ευρωβουλευτή, 4) Αναστάσιο Αβέρωφ, Επιχειρηματία, 5) Ζήση Φούφα, Δικηγόρο και 6) Μιχαήλ Τρίτο, Καθηγητή Πανεπιστημίου.

Επιθυμία τόσο του ιδρυτού της όσο και των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος είναι να συνεχιστεί ο εμπλουτισμός της με έργα τέχνης συγχρόνων ζωγράφων. Τα έξοδα της Πινακοθήκης, πέρα από το συμβολικό εισιτήριο, καλύπτονται από ορισμένα ενοίκια που εισπράττει το Ίδρυμα, καθώς και από το κληροδότημα Παπανικολάου.

Η Πινακοθήκη Αβέρωφ είναι ένα από τα πρώτα μουσεία που έλαβαν το σήμα της αναγνώρισης από το Υπουργείο Πολιτισμού, μέσω του ελληνικού συστήματος αναγνώρισης και πιστοποίησης μουσείων.

Εκτός από τη μόνιμη έκθεση, διοργανώνονται περιοδικές εκθέσεις-θεματικές, αναδρομικές, ομαδικές ή άλλες ειδικότερου ενδιαφέροντος, με έργα που συγκεντρώνονται από άλλα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της χώρας ή του εξωτερικού.

Άλλες δραστηριότητες περιλαμβάνουν την οργάνωση επιστημονικών συμποσίων, ημερίδων, ξεναγήσεις, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δημιουργικών εργαστηρίων, ενώ το εικαστικό εργαστήρι της Πινακοθήκης λειτουργεί σε τακτική βάση για τα παιδιά της περιοχής. Πλούσια είναι τέλος και η εκδοτική δραστηριότητα του Μουσείου. 

Το 1994 έγινε η επέκταση των κτιριακών εγκαταστάσεων και λειτούργησε η νέα πτέρυγα της Πινακοθήκης. Το κτίριο εκσυγχρονίστηκε, δημιουργήθηκαν νέοι εκθεσιακοί χώροι και η συλλογή εμπλουτίστηκε σημαντικά. Το 1995 ξεκίνησε η λειτουργία του παιδικού εργαστηρίου της Πινακοθήκης και το 1997 εγκαινιάστηκε η Αίθουσα Δημητρίου Τσάμη, που στεγάζει μια σημαντική ενότητα χαρακτικών και σχεδίων Ελλήνων δημιουργών της περιόδου 1920-1960.

ΜΙΧΑΗΛ ΤΡΙΤΟΣ