Ζητούνται «Ελληνικοί» πολίτες και «ελληνικοί» ηγέτες!..

Μια πρόσφατη ανάρτησή μου στο διαδίκτυο με αφορμή τα όσα διαδραματίστηκαν στο νεοσύστατο πολιτικό κόμμα «Σπαρτιάτες», που περιείχε τις απόψεις του Ροΐδη και του Παπαδιαμάντη για τα πολιτικά κόμματα της εποχής τους, συνοδεύτηκε από αρκετά και ενδιαφέροντα σχόλια. Βρήκα αρκετά ενδιαφέρον το σχόλιο του καθηγητή του Πανεπιστημίου μας κ. Ανδρέα Κατσούρη, με το οποίο επισημαίνει: «Κι αυτοί που μας κυβερνούν δηλαδή δεν είναι υπηρέτες ξένων συμφερόντων ευήκοοι στις εντολές τους»; Και καταλήγει: «Ζητείται Έλλην ηγέτης». Ήταν δε ενδιαφέρον για μένα αυτό το σχόλιο και μάλιστα για δυο λόγους.

Πρώτα γιατί με το πρώτο μέρος του προβληματισμού του, διατυπωμένου με τη μορφή ρητορικής ερώτησης, στην οποία η απάντηση είναι δεδομένη, συμφωνώ απόλυτα, όπως, θέλω να πιστεύω και κάθε υπεύθυνος πολίτης, που έχει υπόψη του την ιστορία της πατρίδας μας, από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης. Σχηματίσαμε ένα κρατίδιο υπό την επίβλεψη και τον έλεγχο των Προστάτιδων Δυνάμεων, με τις ύποπτες διπλωματίες τους, που απέβλεπαν στην εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων• αυτό το κρατίδιο έζησε προδομένο και ταπεινωμένο από εμφύλιους σπαραγμούς και εξεγέρσεις, με τοποτηρητές ξένους μονάρχες, μέχρι το 1974, που στιγμάτιζαν, με τις παρεμβάσεις τους την πολιτική ζωή της χώρας.

Και αυτή η τακτική των ξένων προστατών που στο μεταξύ άλλαξαν, συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με αποτέλεσμα να είμαστε καταδικασμένοι, χωρίς καμιά ουσιαστική εσωτερική υποδομή και κρατική οργάνωση, να εξοπλιζόμαστε με τεράστιες δαπάνες και υπέρογκα δάνεια, για να αντιμετωπίσουμε ένα γείτονα σύμμαχό μας στο ΝΑΤΟ, ενώ αυτός, όπως και όλοι οι άλλοι σύμμαχοι στον ίδιο «χωρίς εγκέφαλο» οργανισμό, όπως πρόσφατα τον αποκάλεσε ο Πρόεδρος της Γαλλίας, θα έπρεπε, σύμφωνα με το ιδρυτικό του καταστατικό, να μας προστατεύει από κάθε ξένη επιβουλή. Αυτό που ζούμε, όλα αυτά τα χρόνια, δεν είναι απλός παραλογισμός, είναι πλήρης σχιζοφρένεια. Η ίδια σχιζοφρένεια μας διακρίνει στην οργάνωση ενός κομματικού, σπάταλου και ατελέσφορου Κράτους, στην έλλειψη βασικών υποδομών, με συνέπεια το καλοκαίρι να καιγόμαστε με δεκάδες θύματα, όπως συνέβη στην Ηλεία το 2007 και στο Μάτι το 2018, το χειμώνα να πνιγόμαστε όπως στη Μάντρα το 2017, και κάποτε, όπως συμβαίνει σήμερα, ταυτόχρονα στον Έβρο να καιγόμαστε και στη Θεσσαλία να πνιγόμαστε.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο βρήκα ενδιαφέρουσα την αναφερόμενη παρέμβαση, έχει σχέση με την προτροπή που ακολουθεί: «Ζητείται Έλλην ηγέτης», με την οποία επίσης συμφωνώ, αλλά αναγκάζομαι, για λόγους που εξηγώ πιο κάτω, να την διατυπώσω με τη φράση: ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΗΓΕΤΕΣ. Ποιος είναι ο λόγος αυτής της διατύπωσης;

Πρόσφατα, για λόγους συγγραφικούς, προσέτρεξα σε δυο ποιήματα του Καβάφη, που με είχαν απασχολήσει από τα φοιτητικά χρόνια, και τα οποία, με τα μηνύματα που εκπέμπουν, θεώρησα επίκαιρα και χρήσιμα για το θέμα που με απασχολούσε.

Το πρώτο ποίημα φέρει τον τίτλο «Ποσειδωνιάται» και έχει σχέση με αρχαία ελληνική αποικία της Κάτω Ιταλίας -Ποσειδωνία- οι κάτοικοι της οποίας, κατά τον Καβάφη, σε αντίθεση με άλλες αποικίες, με την πάροδο του χρόνου απώλεσαν την ελληνική γλώσσα και αρκετά από τα αρχικά τους επιτηδεύματα, πράγμα που για τον ποιητή, αποτελούσε κίνδυνο για την ίδια την ελληνική υπόστασή τους. Το μόνο δε που τους απέμενε ήταν να κάνουν μια γιορτή απλώς για να θυμούνται τα παλιά. Και η γιορτή τους -συμπληρώνει ο Καβάφης- «τελείωνε μελαγχολικά, γιατί θυμούνταν που κι αυτοί ήσαν Έλληνες, βγαλμένοι, ω συμφορά, απ’ τον Ελληνισμό». Από την όλη δε ενασχόλησή μου με την Καβαφική ποίηση είχα σχηματίσει την πεποίθηση ότι ο Καβάφης, με τα ιστορικά του ποιήματα, αναφέρεται σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος και με αυτόν τον τρόπο βρίσκει την ευκαιρία να σχολιάσει συνθήκες που επικρατούσαν στην εποχή του και να στείλει τα σχετικά μηνύματα στους σύγχρονους και στους μεταγενέστερους αναγνώστες του. 

Ποιοι ήταν οι λόγοι της μελαγχολίας των Ποσειδωνιατών; Θυμούνταν ότι κι αυτοί ήταν Έλληνες, αλλά τώρα, έκαναν μερικές τυπικές γιορτές «όμως ήταν βγαλμένοι, ω συμφορά, απ’ τον Ελληνισμό». Δηλαδή οι γιορτές που έκαναν δεν είχαν καμιά σχέση με την ουσία που κρύβει μέσα της η λέξη Ελληνισμός. Θέλω να πιστεύω ότι κι εσείς σχηματίσατε τη γνώμη πως το μήνυμα που στέλνει με αυτό το ποίημα ο Καβάφης είναι διαχρονικό και μας αφορά κι εμάς. Νιώσαμε π.χ. κάποιοι παρόμοια μελαγχολία με τον τρόπο που έγιναν οι γιορτές για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 21: Καμιά αυτοκριτική για το τι επακολούθησε από τότε μέχρι σήμερα, για το τι κάναμε που δεν έπρεπε να το κάνουμε, για το τι έπρεπε να κάνουμε και δεν το κάναμε, με συνέπεια να βρισκόμαστε στη σημερινή κατάσταση, αν, μαζί με την ελευθερία που μας χάρισαν οι αγωνιστές του 21, κατοχυρώσαμε και την εθνική μας ανεξαρτησία, όχι στα χαρτιά αλλά στην πραγματικότητα.

Όμως, ο Καβάφης δεν σταματάει εδώ. Με τον ίδιο ποιητικό του τρόπο σκηνοθετεί το άλλο ποίημά του με τίτλο «Επιτύμβιον Αντιόχου, βασιλέως Κομμαγηνής». Ο Αντίοχος, με ελληνικές, εκ μητρός, καταβολές, ήταν βασιλιάς της Κομμαγηνής -περιοχής νότια της αρχαίας Συρίας- με πολλά προτερήματα ηγέτη• γι’ αυτό ο ποιητής καλεί τους κατοίκους αυτής της χώρας, με το θάνατό του, να υμνήσουν το κλέος του. Όπως δε φαίνεται και στο παρατιθέμενο ποίημα, διέθετε πολλά χαρίσματά από αυτά που διακρίνουν έναν άξιο ηγέτη, αλλά αυτός διέθετε κάτι το ξεχωριστό:

«Υπήρξεν έτι το Άριστον εκείνο, Ελληνικός,

ιδιότητα δεν έχ’ η ανθρωπότης τιμιοτέραν».

Η ουσία του ποιήματος βρίσκεται όπως βλέπετε στη λέξη «Ελληνικός» με τους χαρακτηρισμούς που τη συνοδεύει ο ποιητής. Τη λέξη αυτή δεν την χρησιμοποιεί τυχαία: Όπως αναφέρει ένας από τους πιο έγκυρους μελετητές του Καβάφη, ο Στρατής Τσίρκας, ο Καβάφης συνήθιζε να λέει: «Είμαι κι εγώ Ελληνικός, προσοχή, όχι Έλλην (δηλαδή απλός κάτοικος της Ελλάδας), ούτε Ελληνίζων (κάνω κάτι που κάνει κάποιος άλλος εντελώς άκριτα) αλλά Ελληνικός».

«Ελληνικός», κατά τον Καβάφη, είναι ο άνθρωπος που σκέφτεται και ενεργεί χωρίς κανένα περιορισμό, διατηρεί την ελευθερία πνεύματος και αντιμετωπίζει τη ζωή κατά τρόπο που μόνο άνθρωποι ελεύθεροι και υπεύθυνοι μπορούν και πρέπει να αντιμετωπίσουν. Αυτός ο «Ελληνικός» άνθρωπος υπήρξε δημιούργημα του ανθρώπινου πνεύματος, όπως αυτό καλλιεργήθηκε με την Παιδεία και το Λόγο, σε περιόδους ακμής και μεγαλείου, στην αρχαία Ελλάδα και παραδόθηκε διαχρονικά ως παρακαταθήκη, στις επόμενες γενεές, για να αποτελέσει τον πνευματικό, καθαρά ανθρώπινο, πολιτισμό της ανθρωπότητας.

Έκανα αυτή την επισήμανση με βάση την Καβαφική άποψη, που διακρίνει τις δυο λέξεις Έλλην και Ελληνικός, πιστεύοντας πως και η επισήμανση του κ. καθηγητή «Ζητείται Έλλην ηγέτης» αυτό το νόημα αποδίδει στη λέξη «Έλλην».

Και έκανα και την προσθήκη ότι, μαζί με τους Ελληνικούς Ηγέτες, χρειαζόμαστε, ίσως περισσότερο, Ελληνικούς Πολίτες. Όσον αφορά τώρα τους Ελληνικούς Ηγέτες, γι’ αυτούς ισχύει εκτός από ελάχιστες τιμητικές εξαιρέσεις, η δήλωση του Ελύτη για τους πολιτικούς της εποχής του, σύμφωνα με την οποία, από άποψη βαθιάς πνευματικής καλλιέργειας και ουσιαστικής παιδείας, βρίσκονται σε μαύρα μεσάνυχτα. Και τούτο γιατί χωρίς Ελληνικούς Πoλίτες, οι πολιτικοί μας ηγέτες θα επιλέγονται και θα έχουν τα γνωρίσματα τα οποία τους αποδίδει με το σχόλιό του ο κ. καθηγητής. Και το λέω αυτό γιατί έχω υπόψη μου το γεγονός ότι παρουσιάστηκαν στον τόπο μας, λίγοι ασφαλώς, Ελληνικοί Ηγέτες -ο Καποδίστριας, ο Τρικούπης, ο Βενιζέλος. Ποια ήταν όμως η τύχη τους; Τον πρώτο τον δολοφονήσαμε, τον δεύτερο δεν τον βγάλαμε ούτε βουλευτή και εναντίον του τρίτου επιχειρήσαμε δυο δολοφονικές απόπειρες, και, εκτός της Ηπείρου και της Κρήτης, δεν τον ψηφίσαμε το 1920,ούτε για βουλευτή.

Όσο, ως πολίτες, δεν θα είμαστε Ελληνικοί, σύμφωνα με τον Καβαφικό όρο, θα είμαστε άξιοι της τύχης μας. Άλλωστε θα πρέπει, επιτέλους, να κατανοήσουμε πως οι πολιτικοί ηγέτες το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να καθρεφτίσουν το ήθος των πολιτών τους, και δεν μπορεί να είναι καλύτεροι απ’ αυτούς• το πολύ θα είναι ίδιοι ή και χειρότεροι. Αυτό δίδαξε ο Αριστοτέλης ολόκληρο τον κόσμο. Παρόμοιο είναι και το μήνυμα που στέλνει στον ελληνικό λαό, με το έργο του «Σύγχρονα Προβλήματα του Ελληνισμού» ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής επιστήμονας Γεώργιος Σκληρός, με το οποίο του επισημαίνει:

«Καλά, Λαέ, από πού βγήκαν όλοι αυτοί οι πολιτικοί; Πέσανε από τον ουρανό ή είναι σαρξ εκ της σαρκός και οστούν εκ των οστών σου; Δεν κατάλαβες ακόμα πως όλα τα ελαττώματα αυτά που αποδίδεις στους πολιτικούς σου τα έχεις και εσύ ο ίδιος όχι σε μικρότερο βαθμό»;