Η ευλάβεια του Αλή πασά προς τον Κοσμά τον Αιτωλό…

Η Μαρία Αλ. Μαμασούλα, στο πόνημα της με τίτλο «Ο Εθναπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός» από τις εκδόσεις «Ενωμένη Ρωμηοσύνη» παρέχει στους αναγνώστες σημαντικές ιστορικές λεπτομέρειες για τον Βίο του Κοσμά του Αιτωλού.

Ο Αλή πασάς, μετά την θριαμβευτική νίκη του απέναντι στον Ιμπραήμ και κυριεύοντας ολόκληρη την επικράτειά του το 1810, όταν εισήλθε στο Μπεράτι, το πρώτο πράγμα που ζήτησε ήταν να τον οδηγήσουν στον τάφο του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Ο Αλή πασάς δεν είχε ξεχάσει λοιπόν τον άνθρωπο που όσα του είχε πει επαληθεύτηκαν ένα προς ένα μέσα σε σχεδόν τριάντα χρόνια.

Τότε λοιπόν, ο Αλής θα ζητήσει την ανοικομιδή των λειψάνων του Αγίου και θα διατάξει, δίπλα από την ετοιμόρροπη εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου, να ξεκινήσει η κατασκευή μοναστηριού στο όνομα του Αγίου καθώς όπως πάντα έλεγε «τον εγνώρισεν ως αληθινόν άνθρωπον του Θεού δια την προφητείαν και δι’ άλλα».

Αυτό το μοναστικό συγκρότημα, είχε εξήντα δωμάτια για να διαμένουν μοναχοί, προσκυνητές, έμποροι αλλά και οι μαθητές του Σχολείου που έκτισε εκεί, για να διδάσκονται τα ελληνικά και τα λατινικά αλλά όχι τα τούρκικα! Στην κόγχη του βήματος του Ναού, συναντάμε την εξής επιγραφή: «ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΙΕΡΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΔΙΑ ΠΡΟΣΤΑΓΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΥΨΗΛΟΤΑΤΟΥ ΒΕΖΥΡ ΑΛΗ ΠΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΕΠΕΛΕΝΗ» 

Τον Αύγουστο του 1813, θα πραγματοποιηθεί με κάθε επισημότητα η ανοικομιδή των λειψάνων και η σεπτή κάρα του Αγίου θα σταλεί στον Αλή πασά. Η ευλάβεια προς το πρόσωπο του Κοσμά του Αιτωλού από τον Αλή ήταν τόσο μεγάλη που «παρήγγειλε τω εκ Καλλαρύτων χρυσοχόω Παπαγεωργίου, για την αγία κάρα του, ασημένια φλωροκαπνισμένη θήκη με διαμάντια και συχνά έφερε τα ιερά λείψανά του στα Γιάννενα για να τα ανασπασθή, οπότε γινότανε μεγάλη τελετή με τη συμμετοχή αυτού, της κυρά Βασιλικής, του κλήρου, του λαού και αυτών των Τούρκων ακόμα». Για τα εγκαίνια του Ναού γράφτηκε για τον Αλή πως «εγκαινίασε την Εκκλησίαν του Αγίου συστήσας τριήμερον εμπορικήν πανήγυριν εις Κολικόνταση 23, 24 και 25 Αυγούστου, εξ όλων δε των πόλεων συνέρχονται έμποροι και αγοραπωληταί και αι αγοραί των πόλεων όλων κλείουσιν εις την 24ην Αυγούστου». Τον δε Ναό «επροίκισε με ικανάς γαίας και εν χωρίον».

Δίπλα από το μοναστήρι, πλησίον του κατεστραμμένου Ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου, στο κέντρο ενός μικρού δωματίου, βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Είναι απλός με έναν πέτρινο σταυρό. Πάνω υπάρχει η επιγραφή: «Shen Kozma» (Άγιος Κοσμάς). Τα λείψανα του φυλάσσονται για λόγους ασφαλείας στην Αρχιεπισκοπή στα Τίρανα, όπως και η αποτοιχισμένη εικόνα που βρισκόταν ακριβώς πάνω από τον τάφο του. Από το σκελετό των λειψάνων λείπουν η κάρα, η οποία κλάπηκε το 1917 από Αυστροουγγαρούς και ίσως να βρίσκεται σήμερα σε μουσείο της Βιέννης και κάποια μικρά τεμάχια, που συναντάμε σε Προσκυνηματικούς ναούς της Ελλάδας.