Η «Εκάβη» του Ευριπίδη- Με αφορμή την αποψινή παράσταση στην ΕΗΜ

Είναι η τραγωδία που έχει ως θέμα την πονεμένη μάνα. Είναι προσωποποιημένη η ίδια η θλίψη. Με το έργο αυτό ο Ευριπίδης ενώνει, παρουσιάζει συνδεμένα όλα τα αισθήματα. Κυρίως, όμως, προσπαθεί να ανυψώσει σε κοσμοθεωρία τη μητρική αγάπη. Η Εκάβη είναι σύζυγος του Πριάμου, του βασιλιά της Τροίας. Ενώ οδηγείται ως σκλάβα (δούλη) στην Ελλάδα, δοκιμάζει τις συμφορές τη μια μετά την άλλη. Ο Οδυσσέας αποσπά από την αγκαλιά της την κόρη της Πολυξένη, για να την προσφέρει θυσία στον τάφο του Αχιλλέα. Αυτό έγινε για να εξευμενήσουν τη σκιά του ήρωα και να αφήσει τα πλοία των Ελλήνων να επιστρέψουν στην Ελλάδα.

Έχουμε εδώ κάτι ανάλογο με την Ιφιγένεια εν Αυλίδι. Βλέπουμε ότι οι δύο ηρωίδες συσχετίζονται με τον Αχιλλέα. Αλλά, εδώ έχουμε και τον μύθο του Πολύδωρου. Ο Πρίαμος διαισθανόμενος το τέλος της Τροίας έστειλε κρυφά τον Πολύδωρο, με όλο το χρυσό της Τροίας στο βασιλιά της Θράκης Πολυμήστορα για να σωθεί. Ο χρυσός μάλιστα ήταν τόσος, ώστε να συγκροτηθεί και πάλι σύντομα το γένος του Πριάμου μετά τον πόλεμο.

Όμως, ο άρπαγας βασιλιάς της Θράκης Πολυμήστορας μόλις πληροφορήθηκε την καταστροφή της Τροίας, έσφαξε τον Πολύδωρο και έριξε το νεκρό σώμα του στη θάλασσα και πήρε το θησαυρό.

Η σκηνή του δράματος μας μεταφέρει αμέσως στα θρακικά παράλια. Εκεί έχει στρατοπεδεύσει ο στρατός των Ελλήνων. Εκεί ανήγειραν κενοτάφιο του Αχιλλέα. Η σκηνή δείχνει τσαντήρια και ζωντανά λάφυρα από την Τροία. Ανάμεσα σ’ αυτές τις σκηνές διακρίνεται και ξεχωρίζει η σκηνή της Εκάβης της βασίλισσας της Τροίας, συζύγου του Πριάμου.

Προλογίζει ένα αιωρούμενο πρόσωπο. Είναι το είδωλο, η σκιά του νεκρού Πολύδωρου. Είναι ωραιότατο πράγμα η παρουσίαση φαντασμάτων στο θέατρο, διότι έτσι δείχνεται η συνέχεια της ζωής στον άλλο κόσμο. Δεν θα ήταν ποίηση, αν δεν έδειχνε τις αιώνιες δυνάμεις που κινούν τη ζωή.

Ο Πολύδωρος (φάντασμα) διηγείται το πάθημά του: Πώς τον σκότωσε ο Πολυμήστορας κλπ. Κατόπιν έρχεται η Εκάβη που την κρατούν σκλάβες. Είναι μία μνημειώδης μητέρα. Είναι μητρόπολη μητρότητας. Ήπιε κατά ποταμούς το φαρμάκι. Διηγείται ότι είδε φρικτό όνειρο. Ήταν βασίλισσα και τώρα είναι σκλάβα κλπ., κλπ.

Στο όνειρό της υπάρχει το μοτίβο της απώλειας του Πολυδώρου. (Στους «Πέρσες» του Αισχύλου έχουμε το όνειρο της Άτοσσας).

Ο χορός των σκλάβων δίνει πληροφορίες που έχουν σχέση με τη μοίρα των σκλάβων. Η συνέλευση των Αργείων (Ελλήνων) αποφάσισε να θυσιάσει την Πολυξένη (κόρη της Εκάβης) στο κενοτάφιο του Αχιλλέα, για να επιτρέψει την επιστροφή των Ελλήνων στην πατρίδα τους.

Κλαίει η Εκάβη και φωνάζει την Πολυξένη και της το κάνει γνωστό. Ακολουθεί ένας σπαρακτικός διάλογος…

Έρχεται ο πολυμήχανος και διπλωμάτης Οδυσσέας (είναι ο τύπος του Ιονίου πελάγους). Η Εκάβη προσπαθεί να τον συγκινήσει. Του θυμίζει ότι κάποτε τον έσωσε (στην πολιτική οι υπηρεσίες του παρελθόντος αγνοούνται και μόνον το μέλλον απασχολεί). Προτρέπει την Εκάβη να σπεύσει γρήγορα. Η κόρη φωνάζει: «πάρτε με αμέσως από εδώ». Η Εκάβη λέει «καλύτερα να μας σκοτώσετε και τις δυο».

Ο Οδυσσέας με τα γνωστά κόλπα του προσπαθεί να πείσει την Εκάβη. Τέλος η Πολυξένη ακολουθεί και θυσιάζεται στο κενοτάφιο του Αχιλλέα. Μετά από αυτά η Εκάβη στέλνει μία δούλη στη θάλασσα να φέρει θαλασσινό νερό για να κάνουν νεκρώσιμο λουτρό, όπως ήταν το έθιμο.

Φτάνει ο Ταλθύβιος, ο υπηρέτης του Αγαμέμνονα και διηγείται τα της θυσίας, δίνει όλες τις λεπτομέρειες της θυσίας της Πολυξένης: Λέει ότι επρότεινε μόνη της το λαιμό και το στήθος στη μάχαιρα του ιερέα. Πέφτοντας δεν άφησε να φανεί καθόλου το στήθος της στους παραβρισκόμενους. Την ίδια στιγμή έρχεται η σκλάβα που πήγε να φέρει θαλασσινό νερό. Μαζί της και άλλες  δούλες που φέρνουν το νεκρό σώμα του Πολυδώρου που τον σκότωσε ο Πολυμήστορας και έριξε το σώμα του στη θάλασσα και εκβράστηκε στην παραλία.

Η Εκάβη ευρισκόμενη σε μια τέτοια κατάσταση προκαλεί τον Αγαμέμνονα να τη σώσει. Ο Αγαμέμνων απαντά ότι βρίσκεται σε ξένη χώρα (βρίσκονται την ώρα εκείνη όλοι στο Βασίλειο του Πολυμήστορα) φιλοξενούμενος και δεν μπορεί να κάμει τίποτε. Η Εκάβη λέει στον Αγαμέμνονα την απόφασή της να σκοτώσει τον Πολυμήστορα. Ο Αγαμέμνων της υποσχέθηκε ότι αυτός θα τηρήσει «ευμενή ουδετερότητα», όπως θα λέγαμε σήμερα.

Η Εκάβη στέλνει και προσκαλεί τον Πολυμήστορα λέγοντας ότι δήθεν κάτι θα του ανακοινώσει και να έρθει μαζί με τα παιδιά του. Ο Πολυμήστορας φανταζόμενος νέους θησαυρούς επείστηκε και προσήλθε. Μόλις συναντήθηκαν, η Εκάβη του λέει ότι τον θέλει για να του ανακοινώσει, πού έχει κρυμμένους θησαυρούς στην Τροία για να τους πάρει αυτός.

Για να τον πείσει να μπει στη σκηνή του λέει ότι θα του δώσει και άλλα χρήματα που έφερε μαζί της από την Τροία. Εντός της σκηνής όμως υπήρχαν πολλές άλλες γυναίκες και όλες μαζί τυφλώνουν αυτόν και σκοτώνουν τα παιδιά του. Έτσι, τελειώνει η τραγωδία με τον θρίαμβο της ικανοποίησης της πονεμένης μάνας, αλλά και σύμφωνα με το αρχαίο πνεύμα: «Οδόντα αντί οδόντος…».