Υπάρχει ηθική στην πολιτική;
Το ερώτημα αν υπάρχει ηθική στην πολιτική είναι πάντοτε επίκαιρο, ανεξάρτητα από το αν διανύουμε ή όχι προεκλογική περίοδο, και απαντάται ξεκάθαρα από τα πράγματα. Βέβαια το ερώτημα αυτό θα μπορούσε να επεκταθεί και να αναρωτηθεί κανείς αν υπάρχει ηθική στην κοινωνία, στις ανθρώπινες σχέσεις, στον εκκλησιαστικό χώρο κ.λπ., ωστόσο σ' αυτό το άρθρο εστιάζουμε στην πολιτική, γιατί είναι αυτή, που διαμορφώνει την καθημερινότητά μας.
Όταν διερωτόμαστε αν υπάρχει ηθική στην πολιτική εννοούμε εάν αναγνωρίζονται ηθικοί κανόνες, που είναι δεσμευτικοί στο χειρισμό ορισμένων θεμάτων ή αν οτιδήποτε λέγεται ή πράττεται έχει ως βάση ωμά συμφέροντα.
Αν ισχυριστούμε ότι επηρεάζει η ηθική την πολιτική, θα μας διαψεύσουν τα ίδια τα γεγονότα, και τα τωρινά, αλλά και διαχρονικά, σκάνδαλα, διαφθορά, ψεύτικες υποσχέσεις, περίεργοι χειρισμοί σε πολύ ευαίσθητα θέματα κ.λπ., όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο διεθνή στίβο.
Χωρίς να λείπουν σε διάφορες περιπτώσεις οι εξαιρέσεις, ας μην τα ισοπεδώνουμε όλα, η εικόνα πάντως είναι ότι η απόσταση μεταξύ πολιτικής και ηθικής όλο και μεγαλώνει και πάει να δημιουργηθεί ένα αγεφύρωτο χάσμα, που φυσικά δεν εξυπηρετεί το λαό, αλλά τον θυματοποιεί. Και ζούμε τον παραλογισμό εκείνοι, που κόπτονται υπέρ της ηθικής, να είναι οι πρώτοι, που την καταπατούν!
Υπάρχουν ωστόσο φωτεινά παραδείγματα, αλλά δεν μπορούν να αλλάξουν τον κανόνα, αφού οι άνθρωποι όταν ανήκουν σ' ένα σύστημα ή μπουν σ' ένα κύκλωμα, εξαναγκάζονται να το υπηρετούν, γιατί αν λοξοδρομήσουν θα γίνουν αποδιοπομπαίοι και θα ζημιωθούν. Και βλέπουμε συχνά πως η πολιτική όχι μόνο είναι α-ηθική , δηλαδή δεν έχει σχέσεις με την ηθική, αλλά μερικές φορές οι πολιτικές κινήσεις και ενέργειες είναι σε βάρος της ηθικής και των αρχών δικαίου και της εντιμότητας, από εκείνους μάλιστα, που έχουν ταχθεί να είναι φρουροί και υποστηρικτές της.
Αυτό, που οι πολίτες εισπράττουν ως αίσθηση είναι ότι η πολιτική, σε πολλές περιπτώσεις, αλλού κλείνει τα μάτια και δεν βλέπει, αλλού τ΄ αυτιά και δεν ακούει, με αποτέλεσμα η ηθική να καταπατείται και να θυσιάζεται στο βωμό της σκοπιμότητας. Η ανάγκη αλλαγής στη συνάφεια της πολιτικής με την ηθική είναι δεδομένη, ώστε η δεύτερη να μην είναι ένα διακοσμητικό στοιχείο της πρώτης. Αλλά αυτή η αλλαγή, για να μην είναι επιφανειακή, χρειάζεται να είναι καθολική, συνολική.
Μια ουσιαστική αλλαγή δεν αρκεί να περιορισθεί στα πρόσωπα, ούτε σε επιμέρους τομείς, αλλά στη νοοτροπία και στις δομές. Αυτό σημαίνει και συνεπάγεται αναθεώρηση της πορείας μας και αγκάλιασμα μιας νέας αντίληψης ζωής και συμπεριφοράς και ενεργειών. Η ηθική αξίζει να διαποτίζει ολόκληρη την πορεία μας.
Ο κόσμος κουράστηκε πλέον από την παντομίμα, που παίζεται σε σοβαρά ζητήματα, γι' αυτό η πολιτική και οι φορείς και εκφραστές της επιβάλλεται να αποκτήσουν πλέον ουσιαστικότερη και στενότερη προσέγγιση με την ηθική. Η πολιτική, ξέχωρα απ' όλα τ΄ άλλα, έχει χρέος να κινείται μέσα σε παραδεκτά ηθικά πλαίσια, προκειμένου να ανταποκρίνεται με πραγματικό τρόπο στα προβλήματα.
Επειδή η πολιτική κατευθύνει, λίγο ή πολύ, τις τύχες μας και καθορίζει τα καλώς εννοούμενα συμφέροντά μας, όταν θα είναι κάτω από την επιρροή ηθικών προσταγμάτων, θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του συνόλου αποτελεσματικότερα. Και η αλήθεια, η δικαιοσύνη και η αρετή θα είναι οι βάσεις της διακυβέρνησης των πολιτών και τα θεμέλια της ευτυχίας τους.
Και να μην ξεχνάμε ποτέ αυτό: Όποιος διατηρεί την ηθική του ελευθερία, δεν γίνεται ποτέ αιχμάλωτος και δούλος, ούτε εσωτερικά, ούτε εξωτερικά. Ας γίνουμε αληθινά ηθικοί, γιατί μόνο τότε θα υπάρξουν οι εγγυήσεις για την πρόοδό μας και την επιβίωσή μας. Μόνο τότε θα ετοιμάσουμε κατάλληλες συνθήκες ζωής, ένα μέλλον καλύτερο από το παρόν. Μόνο τότε...
π. Ηλίας Μάκος
