Γιατί ξανά προβλήματα στο Κοσσυφοπέδιο;

Το βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου, όπου σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός είναι μέρος της σερβικής μειονότητας, δεν αποδέχτηκε ποτέ την ανεξαρτησία της χώρας. Στις 29 Μαϊου, όταν σερβικός όχλος επιτέθηκε στα στρατεύματα του ΝΑΤΟ που φρουρούσαν το δημαρχείο στο Zvecan στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο, σήμανε συναγερμός στις Βρυξέλλες και στην Ουάσιγκτον. Τουλάχιστον 80 άνθρωποι τραυματίστηκαν, μεταξύ των οποίων 30 άνδρες της ειρηνευτικής δυνάμεως του ΝΑΤΟ. Την επόμενη μέρα ο όχλος είχε εξαφανιστεί και η καταστροφή αποφεύχθηκε στο παρά πέντε. 

Αν τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ είχαν σκοτώσει οποιονδήποτε από τους Σέρβους, η κατάσταση θα είχε μετατραπεί γρήγορα από μια άσχημη συμπλοκή στα βάθη των Βαλκανίων σε ένα περιστατικό που η Ρωσία και οι δορυφόροι της θα το είχαν εκμεταλλευτεί, κατηγορώντας τις ειρηνευτικές δυνάμεις ότι σκότωσαν άοπλους αμάχους. Στην πραγματικότητα, οι άνδρες που ευθύνονται για την επίθεση ήταν οπλισμένοι και σχεδόν σίγουρα ανήκαν σε οργανωμένη ομάδα. Η βία στο Κοσσυφοπέδιο μπορεί να κλιμακωθεί γρήγορα, επειδή η χώρα είναι τόσο διχασμένη. Τι όμως προκάλεσε την τελευταία αναταραχή;

Μέχρι τη βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990, το Κοσσυφοπέδιο ήταν μέρος της χώρας, όχι ως δημοκρατία εντός της ομοσπονδίας, αλλά ως επαρχία της Σερβίας. Σήμερα, για αυτόν τον λόγο, οι ηγέτες της Σερβίας υποστηρίζουν ότι το Κοσσυφοπέδιο δεν έχει δικαίωμα στην ανεξαρτησία που διακήρυξε το 2008, αλλά μέχρι τότε η Σερβία δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για να το σταματήσει. Η κυριαρχία της Σερβίας στο Κοσσυφοπέδιο τερματίστηκε βίαια το 1999, όταν το ΝΑΤΟ παρενέβη για να σταματήσει τις μάχες μεταξύ των Σερβικών δυνάμεων ασφαλείας και των Αλβανών ανταρτών. Στη συνέχεια διοικούνταν από τον ΟΗΕ.

Ο πληθυσμός του Κοσσυφοπεδίου είναι κατά συντριπτική πλειοψηφία Αλβανοί. Μόνο περίπου το 5% του 1,8 εκατομμυρίου κατοίκου της είναι Σέρβοι. Οι μισοί από αυτούς ζουν στο βόρειο τμήμα της χώρας, όπου σχεδόν κανένας Αλβανός δεν ζει. Οι Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου απορρίπτουν την ανεξαρτησία της χώρας. Από το 1999 η Σερβία ασκεί παράλληλη διοίκηση στον Σερβοκρατούμενο βορρά του Κοσσυφοπεδίου, συμπεριλαμβανομένης μιας σκιερής αστυνομικής υπηρεσίας ασφαλείας. Αυτή η δύναμη εμπλέκεται με εγκληματικά δίκτυα, τα οποία ευδοκιμούν έχοντας συναλλαγές με τους ομολόγους τους Αλβανούς του Κοσσυφοπεδίου.

Το 2013 οι κυβερνήσεις της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου συνήψαν συμφωνία συνεργασίας. Ένα μέρος της συμφωνίας προέβλεπε την παραχώρηση κάποιας μορφής αυτονομίας σε σερβικούς δήμους στο Κοσσυφοπέδιο, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων στο βορρά. Αυτό όμως δεν συνέβη ποτέ. Το 2015 το συνταγματικό δικαστήριο του Κοσσυφοπεδίου έκρινε ότι η συμφωνία δεν ήταν απολύτως σύμφωνη με το πνεύμα του συντάγματος. Όταν ήταν στην αντιπολίτευση, ο δε Albin Kurti, ο σημερινός πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου, έκανε εκστρατεία εναντίον του.

Από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον περασμένο Φεβρουάριο, η Αμερική και η ΕΕ ώθησαν τη Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο να συνάψουν μια νέα συμφωνία. Αλλά οι κρίσεις στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο συνεχίζουν να φουντώνουν. Τον Νοέμβριο οι Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου παραιτήθηκαν από όλες τις επίσημες θέσεις, συμπεριλαμβανομένων των βόρειων δήμων. Η κύρια αιτία ήταν η διαμάχη σχετικά με τη χρήση σερβικών πινακίδων κυκλοφορίας αυτοκινήτων, αλλά αυτή ήταν μόνο η τελευταία σε μια σειρά φιλονικιών.

Νέες εκλογές διεξήχθησαν στο βορρά τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους, αλλά οι Σέρβοι τις μποϋκοτάρισαν, πράγμα που σημαίνει ότι οι Αλβανοί δήμαρχοι εκλέχθηκαν από μερικές μόνο εκατοντάδες Αλβανούς που ζουν στην περιοχή και αποτελούν περί το 3,5% του πληθυσμού της. Η ψηφοφορία ήταν νόμιμη, αλλά οι δήμαρχοι έχουν μικρή νομιμότητα και δεν θα μπορούν να εκτελέσουν τα καθήκοντα τους χωρίς τη συνεργασία των Σέρβων που εργάζονται στα δημαρχεία και διευθύνουν τις δημοτικές υπηρεσίες. Δυτικοί διπλωμάτες ζήτησαν από τον κ. Kurti να μην αναζωπυρώσει την κατάσταση, αλλά τους αγνόησε, στέλνοντας ειδικές αστυνομικές μονάδες να πάρουν τον έλεγχο των δημαρχείων στις 26 Μαΐου, προκαλώντας αναμενόμενα διαμαρτυρίες. 

Οι ενέργειες του κ. Kurti έχουν εξοργίσει τους δυτικούς υποστηρικτές του Κοσσυφοπεδίου. Αλλά ο Aleksandar Vucic, ο ηγέτης της Σερβίας, δεν είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί την κατάσταση. Η άρνησή του να συμμετάσχει στις κυρώσεις της Δύσης στη Ρωσία του στερεί την καλή θέληση και αντιμετωπίζει μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο εσωτερικό. Το κύριο Σερβικό Κόμμα του Κοσσυφοπεδίου είναι θυγατρική του Σερβικού Προοδευτικού Κόμματός του, αλλά πολλοί Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους σε αυτό. Αντίθετα, βλέπουν τους εαυτούς τους ως θύματα των πολιτικών παιχνιδιών που παίζονται μεταξύ Σέρβων και Αλβανών ηγετών. 

Τον Μάρτιο, υπό την πίεση της Δύσης, ο κ. Kurti και ο κ. Vucic κατέληξαν σε μια νέα συμφωνία που περιελάμβανε μια ανανεωμένη δέσμευση για το σχηματισμό μιας Κόσοβο-Σερβικής ένωσης δήμων. Αλλά οι δύο άντρες μισούν ο ένας τον άλλον και δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι έχουν μεγάλη πολιτική βούληση να τηρήσουν τη συμφωνία. Έτσι η περίοδος των συχνών εξάρσεων στην περιοχή δεν έχει ακόμη τελειώσει.

Με πληροφορίες από economist.com.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος ΜΧ (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ. (antoniosvasileiou.gr)