Ο Επιτάφιος της Μητρόπολης Αθηνών και η οικογένεια Πλακίδα

Στην εφημερίδα «Τα Νέα» της 14-16 Απριλίου, σε άρθρο της Κατερίνας Ρόββα διαβάζω: «Σε μια υπόγεια κρύπτη του καθεδρικού ναού της Αθήνας φυλάσσονται ανεκτίμητοι εκκλησιαστικοί θησαυροί...». «Ο Πρώτος Επιτάφιος. Ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους καταλαμβάνει ένας εξαιρετικός Επιτάφιος, από χρυσόνημα και μεταξωτές κλωστές, που κεντήθηκε στη Βιέννη το 1847 και δωρήθηκε στη Μητρόπολη Αθηνών από τον ευκατάστατο ομογενή Αλέξιο Πλακίδα ως ο πρώτος Επιτάφιος του Καθεδρικού Ναού». Με αφορμή τούτο το δημοσίευμα θεώρησα υποχρέωσή μου να αναφερθώ εν ολίγοις στην οικογένεια Πλακίδα, ώστε να πληροφορηθεί το αναγνωστικό κοινό για τις ευεργεσίες και δωρεές του Αλέξιου Πλακίδα. Δωρητής του Επιταφίου της Μητρόπολης Αθηνών, το ίδιο έτος 1847, δώρισε έναν ίδιο Επιτάφιο και στην γενέτειρά του, στον Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Κουκουλίου. Αποτελούσε και αυτός ο Επιτάφιος του Κουκουλίου το καύχημα και το καμάρι των Κουκουλιωτών, οι οποίοι και κατέταξαν τον Αλέξη Πλακίδα μεταξύ των ευεργετών και δωρητών της εκκλησίας του Κουκουλίου. Δυστυχώς όμως αυτός ο ανεκτίμητος θησαυρός εκλάπη το 1936 και ουδέποτε βρέθηκαν οι ιερόσυλοι. Όπως ακριβώς εκλάπησαν και οι 57 εικόνες, η ωραία Πύλη, τα δύο Βημόθυρα, τα εξαπτέρυγα, το Ευαγγέλιο και άλλα ιερά σκεύη από την ίδια εκκλησία τα Χριστούγεννα του 2009 και οι ιερόσυλοι πάλι δεν βρέθηκαν. Και είναι τρομερό και απίστευτο να αναφερθεί ότι το δικαστήριο γι' αυτό το τεράστιο ανοσιούργημα έγινε ύστερα από δώδεκα χρόνια, το 2021! Και είναι να απορεί κανείς και να εξοργίζεται με αυτούς τους λειτουργούς της Ελληνικής Δικαιοσύνης.

Ο δωρητής των δύο Επιταφίων Αλέξης Πλακίδας ήταν αδερφός του Ανδρέα Πλακίδα, πατέρα του Ευεργέτη Ευγένιου Πλακίδα, οι οποίοι είχαν ταξιδευτεί και εγκατασταθεί στην Βεσσαραβία, όπου πρόκοψαν και απέκτησαν τεράστια κτηματική περιουσία και πολλά χρήματα. Και ο μεν Αλέξιος είχε τιμηθεί με το αξίωμα του Σπαθάριου στην νέα πατρίδα του και πέθανε στην ξενιτιά, ο δε Ανδρέας και ο γιος του Ευγένιος επέστρεψαν στο Κουκούλι, όπου ζούσαν στο αρχοντικό τους. Ο Ευγένιος Πλακίδας (1856-1919) ήταν γνωστός για τις ευεργεσίες του στο Κουκούλι και στα Γιάννινα. Μεγάλα χρηματικά ποσά έδωσε στο Νοσοκομείου Χατζηκώστα, στη Ζωσιμαία Σχολή, χρηματοδότησε την κατασκευή του τέμπλου στο Αρχιμαντρειό και την Πλατυτέρα στην Αγία Αικατερίνη, πλήρωσε στο Τουρκικό Δημόσιο τους φόρους των συμπατριωτών του Κουκουλιωτών, επισκεύασε το σχολείο και το Τρίτοξο Γεφύρι, που πήρε και το όνομά του, και άφησε κληροδότημα στην Κοινότητα Κουκουλίου δύο ομολογίες: 5.000 χρυσά φράγκα η μία και 16.666 η άλλη, σύνολο 21.666 χρυσά φράγκα, τα οποία καταβρόχθισε η Εθνική Τράπεζα, διότι δεν αναγνώριζε ποια ήταν η «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΚΟΥΚΟΥΛΙΟΥ» και ύστερα από 14 χρόνια δικαστικών αγώνων στο κληροδότημα Πλακίδα τα χρυσά φράγκα είχαν μετατραπεί σε δραχμές και πήρε η κοινότητα το 1938 τα εναπομείναντα ψίχουλα. 

Το 1891 έγινε η μεγάλη ληστεία στο αρχοντικό Πλακίδα, απήγαγαν την γυναίκα του Ευγένιου και τον 12χρονο γιο της αδερφής του, τους οποίους και απελευθέρωσαν ύστερα από 21 μέρες, αφού πήραν τα λίτρα των 1.500 λιρών. Τότε ο Ευγένιος εγκατέλειψε το Κουκούλι και κατέβηκε στα Γιάννινα.

Το φημισμένο Αρχοντικό Πλακίδα είναι γνωστό στο Ζαγόρι και στις αρμόδιες Αρχές του Υπουργείου Πολιτισμού (τοπικές και κεντρικές), ως διατηρημένο μνημείο (χτισμένο πριν το 1830). Το 1998 το Αρχοντικό Πλακίδα δόθηκε δωρεάν με Συμβολαιογραφική Πράξη από τις εγγονές του Ευγένιου Πλακίδα στην Αδελφότητα Κουκουλιωτών «Ευγένιος Πλακίδας». Το 2018 η Περιφέρεια Ηπείρου έσωσε από κατάρρευση το διατηρητέο μνημείο, εντάσσοντάς του σε πρόγραμμα ανακατασκευής. Έτσι, το υπό κατάρρευση Αρχοντικό Πλακίδα, σώθηκε στην πραγματικότητα από τον Περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέξανδρο Καχριμάνη, ο οποίος πείστηκε ότι έπρεπε να διασωθεί ένα τέτοιο μνημείο σημαντικής αρχιτεκτονικής αξίας. 

Αναπαλαιώθηκε ολοκληρωτικά, εξωτερικά τουλάχιστον, από ειδικούς τεχνίτες, που σεβάστηκαν απόλυτα την αρχιτεκτονική του. Αποκαταστάθηκαν οι εξωτερικοί τοίχοι, έγινε εντελώς καινούρια η σκεπή, κατασκευάστηκαν όλες οι πόρτες και τα παράθυρα και απομένει να γίνουν οι εσωτερικές εργασίες και να επανατοποθετηθούν οι τοιχογραφίες.

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΜΑΚΡΗΣ