Η αετοφωλιά της Χριστιανοσύνης
Η Ιερά Μονή Κηπίνας, βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά του φαραγγιού του καλαρρύτικου ποταμού. Η Μονή, μπορεί να μην εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με το μέγεθος, τον όγκο και την πολυτέλειά της αλλά συγκινεί με την ιερότητα που αποπνέει. Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου αλλά πανηγυρίζει την Παρασκευή της Διακαινησίμου, εορτή της Ζωοδόχου Πηγής.
Η Ιερά Μονή Κηπίνας αποτελεί μετόχι της Ιεράς Μονής Γενεσίου της Θεοτόκου Τσούκας στο χωριό Ελληνικό και υπάγεται στην πνευματική δικαιοδοσία της Ιεράς Μητρόπολης Ιωαννίνων. Λέγεται πως οφείλει το όνομα της στους κήπους που καλλιεργούσαν οι μοναχοί κάτω ακριβώς από το σημείο όπου βρίσκεται το Μοναστήρι και έτσι πήρε και το όνομα του και ο ομώνυμος συνοικισμός.
Στο Δοκίμιον ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης, σύμφωνα με τον Σεραφείμ Ξενόπουλο ή Βυζάντιο, Μητροπολίτη Άρτας, η οικοδόμηση της Μονής, έγινε το 1212. Ο θρύλος αναφέρει πως πάρα πολλά χρόνια πριν, οι μοναχοί της Ιεράς Μονή Βύλιζας που βρίσκεται σε απόσταση κοντινή από την Κηπίνα και με άμεση οπτική επαφή, έβλεπαν στο σημείο εκείνο να καίει ένα καντήλι. Έτσι, αποφάσισαν να χτίσουν εκεί ένα νέο Μοναστήρι. Υπάρχει όμως και άλλη μια εκδοχή. Ενώ γινόταν η διαδικασία επιλογής ηγούμενου στην Ιερά Μονής Βύλιζας, ένας από τους υποψηφίους ηγούμενους θεώρησε πως αδικήθηκε και μαζί με μια ομάδα μοναχών αποχώρησε και αποφάσισε να χτίσει στην γύρω περιοχή μια νέα Μονή.
Οι θρύλοι για την Ιερά Μονή Κηπίνας δεν τελειώνουν εδώ. Όταν μάστορες έχτιζαν το Μοναστήρι, ένας από αυτούς έπεσε από μεγάλο ύψος. Όλοι πίστεψαν πως σκοτώθηκε. Εκείνος όμως, μετά από λίγο, χωρίς την παραμικρή γρατσουνιά επέστρεψε με το σφυρί στο χέρι και συνέχισε το χτίσιμο. Από την Ιερά Μονή Κηπίνας, πέρασαν πάρα πολλοί γνωστοί ηγούμενοι όπως ο κτήτωρ Αγάπιος, ο Αρχιερεύς Γρηγόριος, ο Χρύσανθος, ο Διονύσιος, ο Αβέρκιος, ο Ιωαννίκιος, ο Δανιήλ, ο Καλλίνικος, ο Συμεών και ο Χρύσανθος Χουλιάρας.
Η πρόσβαση στο Μοναστήρι γίνεται από ένα λαξευμένο στο βράχο μονοπάτι και μια μικρή κρεμαστή ξύλινη γέφυρα. Η συγκεκριμένη γέφυρα χρησιμοποιούνταν ως αμυντικό μέσο κατά των Τούρκικων επιδρομών τα χρόνια της Τουρκοκρατίας αλλά και από επιθέσεις ληστών, σηκώνοντάς την οι μοναχοί με μια μανιβέλα και δημιουργώντας έτσι ένα κενό τεσσάρων μέτρων στο γκρεμό. Ο Παπακώστας, στα Ηπειρωτικά λέει χαρακτηριστικά πως η Ιερά Μονή Κηπίνας, αποτελεί ένα από τα ελάχιστα Μοναστήρια της περιοχής που δεν καταστράφηκε από ληστρικές επιδρομές.
Το καθολικό της Μονής είναι μονόκλιτη Βασιλική. Αποτελείται από τον νάρθηκα, τον κυρίως ναό και το Ιερό Βήμα τα οποία είναι ενσωματωμένα σε σπηλιά. Στο ξυλόγλυπτο τέμπλο συναντούσαμε τις δεσποτικές εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, του Προδρόμου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου αλλά και εικόνες από το Δωδεκάορτο. Το 1997 όμως, όλα αυτά κλάπηκαν από αρχαιοκάπηλους.
Ξεχωριστό σημείο της Μονής, αποτελεί το σπήλαιο. Η είσοδος γίνεται από τον πρόναο αριστερά του ναού. Για 20 περίπου μέτρα στην αρχή, ο επισκέπτης χρειάζεται να σκύψει για να προχωρήσει περισσότερο. Σύντομα πρόκειται να παρουσιαστεί ένα ντοκιμαντέρ με την ιστορία της Μονής, σε έρευνα και σκηνοθεσία του υποφαινόμενου και αφήγηση της Μάριαμ Γκαρανάτση.
