Χριστός πάσχων…

Δισχιλιοστή εικοστή τρίτη φορά ο Χριστός πάνω στο Σταυρό «δι΄ ημάς παθών και ταφείς και αναστάς τη τρίτη ημέρα, κατά τας Γραφάς», σύμφωνα με το Σύμβολο της πίστεώς μας και η ανθρωπότητα εξακολουθητικά πάσχουσα. Με τα δύο τρίτα του πληθυσμού της στη φτώχεια και την εξαθλίωση. Με τον παγκόσμιο πλούτο συγκεντρωμένο στους ελάχιστους (ποτέ τόσο λίγοι δεν είχαν τόσο πολλά και τόσο πολλοί τόσο λίγα, όσο στις μέρες μας). Με τις αιματηρές πολεμικές συρράξεις, για λόγους που κάθε φορά εφευρίσκονται, να διαδέχονται η μία την άλλη. Με το «δίκαιο της πυγμής» κυρίαρχο σε κάθε έκφανση της ζωής μας.

Πόσο επίκαιρος, λοιπόν, είναι ο τίτλος του Βυζαντινού δράματος «Χριστός πάσχων», το μοναδικό ίσως δείγμα τραγωδίας που μας διασώθηκε από το Βυζάντιο, για την πατρότητα, αλλά και για το χρόνο δημιουργίας του οποίου ερίζουν, χρόνια τώρα, οι φιλόλογοι μελετητές. Με τη χρονολογία σύνθεσης του έργου να μένει άγνωστη. Άλλοι ερευνητές να το τοποθετούν στον 4ο αι. μ.Χ. και να το αποδίδουν, σύμφωνα με την χειρόγραφη παράδοση, στον Άγιο Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό («Στίχοι Γρηγορίου του Θεολόγου εις το σωτήριον πάθος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και εις τον μαθητήν Ιούδαν, πώς φιλήματι δολίω παρέδωκε τον Κύριον») και άλλοι να το τοποθετούν στον 12ο αι., άποψη προς την οποία κλίνει σήμερα η επιστημονική έρευνα λαβαίνοντας υπόψη την αρχαιοελληνική γλώσσα του κειμένου κα τη μετρική του.

Πρόκειται για έναν «κέντρωνα», μια συρραφή δηλαδή αποσπασμάτων τραγωδιών, κυρίως του Ευριπίδη, που αφηγούνται, με κεντρικό πρόσωπο την Παναγία, το θείο πάθος της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού. Ο Χριστός «ενδύεται» κατά κάποιον τρόπο τη μορφή του πάσχοντος Διόνυσου από τις «Βάκχες». Ο Βυζαντινός λόγιος που σκέφτηκε να συνθέσει ένα δράμα για τα Πάθη και την Ανάσταση του Χριστού, χρησιμοποιώντας φράσεις και στίχους από τραγωδίες και από άλλα κείμενα, πρέπει να ήταν βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής δραματικής ποίησης κα οι δυσκολίες της μεταφοράς αυτονόητες. «Έκανε έτσι ένα έργο ανάλογο με το έργο ενός οικοδόμου, που, για να οικοδομήσει μια χριστιανική εκκλησία, χρησιμοποιεί αποκλειστικά σχεδόν μέλη αρχαίων ελληνικών κτισμάτων», θα παρατηρήσει ο Λέανδρος Πολενάκης, διδάκτωρ του τμήματος Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και Πολιτιστικής Διαχείρισης του Παντείου Παν/μίου  («Χριστός πάσχων» στο Ναό του Σωτήρα στην Πλάκα, Η ΑΥΓΗ, ΤΕΧΝΕΣ 23-4-023). 

«Μόνο που η εργασία του αυτή παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες, επειδή τα αρχαία αποσπάσματα, εκφράσεις ενός άλλου κόσμου, προορισμένες αρχικά για άλλους σκοπούς, πρέπει να γεμίσουν με νέο νόημα και να πάρουν καινούργια διάσταση. Ωστόσο κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει με την όλη ψυχοπνευματική μας σύσταση, των συγχρόνων Ελλήνων; Είμαστε όλοι, κατά κάποιον τρόπο, «παλίμψηστοι». Απ' έξω διαφωτισμένοι Ευρωπαίοι, πιο μέσα σκοτεινοί Βαλκάνιοι και ακόμη πιο μέσα μύστες Ανατολικοί. Ο ζωτικός μύθος του Πάσχοντος Θεού μας συνοδεύει σε ολόκληρη την ιστορική μας πορεία. Από τα πάθη του Μαρδούκ και του Άδωνι έως τον τελετουργικό διασπαραγμό του Διόνυσου, έως τη σταύρωση του Κλεομένη του Γ' στην Αίγυπτο και έως τον Χριστό».

Αυτός, όμως, ο ζωτικός μύθος του Πάσχοντος Χριστού δεν διατρέχει την Ιστορία ολόκληρης της ανθρωπότητας; Το «σύνδρομο του Κάιν» εξακολουθεί όχι μόνο να χαρακτηρίζει, αλλά και να προσδιορίζει την πορεία του ανθρώπινου γένους. Οι φονικές συγκρούσεις με αποκορύφωμα τους δύο καταστροφικότατους παγκόσμιους πολέμους (στην ουσία αδελφοκτόνες αφού κανένας δεν μπορεί ν΄ αρνηθεί ότι είμαστε όντα του ίδιου είδους) και τα επικείμενα κάθε φορά δεινά τους, συνιστούν καίρια πλήγματα στο σώμα του ανθρώπινου πολιτισμού, που παρότι κομπορρημονονεί για την αναμφισβήτητα αλματώδη τεχνολογική του ανάπτυξη και πρόοδο, δεν μπορεί να καυχιέται το ίδιο  για την αντίστοιχη ηθική και πνευματική του.

Ο εναρκτήριος κύκλος ενός άτυπου Γ΄ Παγκόσμιου Πολέμου ύστερα από τον πρόσφατο ρωσοουκρανικό πόλεμο, με κύρια χαρακτηριστικά την αναβίωση του  ψυχροπολεμικού κλίματος και της συνακόλουθης αντιπαλότητας ανάμεσα σε Δυτικό κα Ανατολικό κόσμο με τα γνωστά «συμπαρομαρτούντα» του: ενεργειακή κα επισιτιστική κρίση, πρωτόγνωρες πληθωριστκές πιέσεις, χρηματοπιστωτικές αναταράξεις, παγκόσμια οικονομική ύφεση, είναι προφανές ότι θα πλήξουν –ήδη πλήττουν- τη συντριπτκή πλεονότητα των λαϊκών μαζών, καθιστώντας τούς φτωχούς φτωχότερους και τους πλούσιους πλουσιότερους. 

Ο λεγόμενος «τρίτος κόσμος» ήδη βυθίζεται στην απόλυτη φτώχεια και εξαθλίωση. Η βία, κοινωνική και πολιτική (με κύριο εκφραστή την κυρίαρχη πολιτική εξουσία) καθίσταται πλέον στοιχείο της καθημερινότητας του σύγχρονου ανθρώπου. Οι δυνάμεις καταστολής έχουν τον πρώτο λόγο σε κάθε έκφραση λαϊκής δυσαρέσκειας και δικαιολογημένης οργής. Η αδικία, με το δίκαιο του ισχυροτέρου κυρίαρχο σε κάθε έκφανση της κοινωνικής, πολιτικής και και οικονομικής ζωής, αλωνίζει σε κάθε γωνιά του Πλανήτη. Η ανθρώπινη απληστία του κέρδους έχει φέρει – αν δεν τα έχει ήδη ξεπεράσει- στα όριά της τη μάνα φύση, με τα γνωστά σε όλους μας ακραία καιρικά φανόμενα.

Και όμως. Ο Χριστός, αυτόν που ο παγκόσμιοι ηγέτες με περισσό θράσος επικαλούνται ως βοηθό και συμπαραστάτη των λαών τους κάθε φορά που εξαπολύουν τις βαφτιζόμενες «ανθρωπιστικές» επιθέσεις τους (ποιος μπορεί να ξεχάσει  το μακελειό του Ρόναλντ Ρήγκαν, του πατρός και υιού Μπους ,του Μπιλ Κλίντον, του Πούτιν τελευταία, στη Νικαράουα, στο Ιράκ, στη Λιβύη, στο Λίβανο, στη Σερβία, στο Αφγανιστάν, στη Συρία, στην Ουκρανία τελευταία), για άλλα «ητιμάσθη υπέρ ημών και εραπίσθη και εσταυρώθη και εν νεκροίς ελογίσθη και τριήμερος ανέστη». “God is with us”, ο Θεός εναι μαζί μας(!!), αναφωνούν οι αθεόφοβοι (χριστιανοί μόνο στις ταυτότητές τους) στα διαγγέλματά τους λίγο προτού δίκην ιδιοκτητών σπείρουν με τα σύγχρονα οπλικά τους συστήματα τον όλεθρο στις διάφορες γωνιές του Πλανήτη. Να γιατί για άλλο ένα Πάσχα ο Χριστός πάσχει, αντί να χαίρεται, παρατηρώντας τη συμπεριφορά της κορωνίδας της δημιουργίας του, του «κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωσιν» δημιουργήματός του. Έτσι που ο τίτλος της Επιφυλλίδας μας «Χριστός πάσχων», θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν «Ανθρωπότητα πάσχουσα». 

ΥΓ.: Παρά ταύτα, εγκάρδιες ευχές από τον γράφοντα στους αναγνώστες της στήλης για Καλό Πάσχα και Καλή Ανάσταση, υπενθυμίζοντας ότι κάθε ανάσταση έρχεται ως το γέρας ενός επίπονου αγώνα, μιας σταύρωσης ίσως.