Τα ορεινά μας…
Εδώ και κάποια χρόνια, λίγοι και κατόπιν περισσότεροι, άρχισαν να εκφράζουν την ανησυχία τους για την πληθυσμιακή συρρίκνωση των ορεινών περιοχών της Ηπείρου, κάτι βέβαια που δεν αφορά μόνο αυτές, αλλά και άλλες της χώρας.
Έτσι, ό,τι επιβεβαιώθηκε από την πρόσφατη απογραφή πληθυσμού, δεν ήταν παρά η στατιστική αποτύπωση εκείνου που όλοι όσοι καταγόμαστε από τέτοια μέρη γνωρίζαμε ήδη, αφού με πολλούς τρόπους το διαπιστώναμε κάθε φορά που επιστρέφαμε εκεί. Πριν λίγες μέρες, μάλιστα, η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος ματαίωσε προγραμματισμένη συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Συντάγματος, στην Αθήνα, μετά το πέρας της οποίας θα γινόταν επίδοση ψηφίσματος στη Βουλή, με πλήθος αιτημάτων για την Ήπειρο! Εν προκειμένω, ασχέτως των ευγενών προθέσεων ή της αποτελεσματικότητας τέτοιων κινητοποιήσεων, κάπως αργά δεν εξαγγέλθηκε και στη συνέχεια ματαιώθηκε αυτή η δράση; Εκτός και υπήρξαν παρόμοιες στο παρελθόν, τις οποίες αγνοώ, οπότε η κρίση μου αυτή δεν είναι ορθή και ζητώ συγγνώμη αν κάποιους αδίκησα.
Τούτων δοθέντων, ως γέννημα θρέμμα της Ηπείρου, επιστρέφω στο παρελθόν, θυμάμαι και σκέφτομαι. Δεν γνωρίζουμε όλοι πως η αστυφιλία, με γνωστές τις αιτίες που την προκάλεσαν, υπήρξε μία από τις μεγάλες αιτίες αφαίμαξης του ορεινού πληθυσμού; Δεν είναι γνωστό πως πολλοί από κείνους που σήμερα εκφράζουν το ενδιαφέρον τους, με όποιον τρόπο, για την υφιστάμενη κατάσταση και επιθυμούν να την αναστρέψουν, κάποτε άνοιξαν τα φτερά τους, για ν’ αναζητήσουν τη γνώση, τη ζωή την ίδια, διαμένουν μακριά από τον τόπο που τους γαλούχησε, πάντα τον νοσταλγούν, τον αποζητούν κι επιστρέφουν; Οι ίδιοι συχνότερα και τα παιδιά τους στις διακοπές! Τα εγγόνια τους;
Λησμονήσαμε, επίσης, πως η πολιτική αντίληψη και επιλογή, ακόμα και πολιτικών που κατάγονταν από τα μέρη αυτά, ήταν να διορίζουν κόσμο στο δημόσιο -συχνά ασχέτως προσόντων-, αντί να δημιουργούν υποδομές, ώστε κάποιοι να παραμείνουν εκεί και να δημιουργήσουν οικογένειες ή ό,τι άλλο; Ούτε, βέβαια, φρόντισαν να κατασκευαστούν αξιοπρεπείς αμαξιτοί δρόμοι για διευκόλυνση της επικοινωνίας, και, μάλιστα, σε εποχές που έρρεαν κοινοτικά κονδύλια! Εκτός των άλλων, το τελευταίο είναι πασιφανές σε όποιον κάνει αυτές τις διαδρομές, όπου διαπιστώνει ότι πολλά σημεία τους είναι κατασκευασμένα στην εκπνοή της δεκαετίας του 1960 και στη διάρκεια της επόμενης!
Μήπως θυμόμαστε πόσο υποτιμήθηκε η αγροτική και η κτηνοτροφική ζωή -όχι μόνο στις μικρές ορεινές πατρίδες μας-, τις οποίες είχαν ασκήσει οι γονείς μας κι εμείς καλά τις γνωρίζαμε, αφού μέρος της δυναμικό ήμασταν, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι; Και μετακινηθήκαμε στις πόλεις και ζούμε μες τα τείχη τους γεμάτοι πόθους ανεκπλήρωτους για όσα πίσω μας αφήσαμε, ενώ υποφέρουμε από νοσταλγία για τα όμορφα, περήφανα βουνίσια τοπία και τις παγωμένες από την ερημιά εστίες μας!
Γράφω τα ανωτέρω, διότι δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε για χρόνια και ξαφνικά, ειδικά μετά την απογραφή, η οποία προκάλεσε και ανακατανομή βουλευτικών εδρών, να πεταγόμαστε πάνω λες κι είχαμε πέσει σε λήθαργο, αναζητώντας εσπευσμένα λύσεις. Δεν μπορεί να μην βλέπαμε πως έμεναν τα σχολεία χωρίς μαθητές κι έκλειναν μία μετά την άλλη οι πόρτες των σπιτιών και χορτάριαζαν οι αυλές που παίζαμε ως παιδιά, όταν έφευγαν οι γέροι γονείς μας. Δεν μπορεί άνθρωποι με πείρα ζωής και, πολλοί εξ ημών, γραμματισμένοι, να ψάχνουμε τώρα, στο λυκόφως της δικής μας ζωής, ν’ αναστήσουμε τα χωριά μας. Διότι δεν μπορεί να συνυπάρχει με τον χειμώνα η άνοιξη! Και ανάσταση, σημαίνει άνοιξη και νιάτα!
Μα, είσαι πολύ απαισιόδοξη, ίσως, πουν κάποιοι κι, ίσως, έχουν δίκιο. Όμως, πέρα από συναισθήματα και θεωρίες, σ’ αυτό το θέμα οφείλουμε να είμαστε πραγματιστές. Και τούτο, διότι το γνωρίζουμε πολλοί και πιότερο απ’ όλους όσοι εξακολουθούμε να πηγαίνουμε στα χωριά μας.
Φυσικά, οι άνθρωποι πάντα ελπίζουν. Αλλά ελπίδα χωρίς εγρήγορση και δράση και, μάλιστα, έγκαιρα, είναι μάταιη. Υπάρχει, βέβαια, και η εκ των υστέρων διόρθωση πολλών πραγμάτων, η οποία συνήθως κοστίζει κι έχει συχνά, αλλά όχι απαραίτητα, αβέβαια αποτελέσματα.
Με την αισιόδοξη οπτική μπορεί πολλά θετικά να συμβούν χάριν του μέλλοντος, κάτι που εύχομαι! Ίσως, κάποτε, όταν εμείς που αφήσαμε τα χωριά μας δεν θα ζούμε, θα έρθουν κάποιοι άλλοι να κατοικήσουν στα χώματά μας και ν’ αναστηθεί πάλι η ζωή! Και την πολιτιστική κληρονομιά των μικρών τόπων μας, όχι πια ζωντανή αλλά καταγραμμένη σε μελέτες και βιβλία, αν είχε τέτοια τύχη, θα την αναζητήσουν κάποιοι άλλοι και θα μυηθούν σταδιακά σ’ αυτή, αν τη βρουν ενδιαφέρουσα και άξια ν’ αναγεννηθεί. Αλλιώς, όλα θα είναι Ιστορία, για την οποία θα μιλούν, όσο θα μιλούν, οι μελλούμενες γενιές.
Όμως, το ερώτημα παραμένει. Τι έπραξαν εκείνοι που όφειλαν, κυρίως λόγω της θέσης ευθύνης τους, για τους θαυμαστούς ορεινούς τόπους που μας γέννησαν; Εκ του αποτελέσματος, ακόμα κι αν μερικοί, κυρίως σε τοπικό επίπεδο, προσπάθησαν, η απάντηση είναι αυτονόητη. Ίσως, μάλιστα, κάποιες από τις μικρές πατρίδες μας ήταν αδύνατον εκ των πραγμάτων ν’ αντέξουν, αλλά στο μέτρημα θα μπορούσαν να είναι οι λιγότερες.
Συμπερασματικά, δεν ταιριάζει να κλαίμε πάνω στα ερείπια, ακόμα κι αν φέρουμε ευθύνη για κάποια απ’ αυτά! Ο καθένας πλέον, αν έχει τη δυνατότητα να κάνει κάτι προς τη σωστή κατεύθυνση, ας το πράξει, με τη γνώση πως ο αγώνας για την ανάταξη των ορεινών χωριών είναι περίπλοκος, δύσκολος και αβέβαιος, ενώ ο χρόνος θα είναι ο σταθερός παρατηρητής των όσων θα συμβούν.
* Η Παναγιώτα Λάμπρη είναι συγγραφέας - ποιήτρια
