Από τον Γιοσέφ Ελιγιά στον Μωυσή Ελισάφ…

 Τα Ιωάννινα, αποτέλεσαν το κέντρο του ρωμανιώτικου εβραϊσμού. Οι ρωμανιώτες Εβραίοι μιλούσαν ελληνικά εμπλουτισμένα με εβραϊκές λέξεις. Η παρουσία Εβραίων στην πόλη των Ιωαννίνων είναι συνυφασμένη με την ίδρυση της πόλης από το τέλος της πρώτης χιλιετίας μάλιστα. Το πρώτο ιστορικό τεκμήριο που αναφέρει στοιχεία για την παρουσία Εβραίων στην πόλη είναι το χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου. Κατοικίες της παλιάς Γιαννιώτικης Ισραηλιτικής Κοινότητας σήμερα, συναντάμε γύρω από τους δρόμους Κουντουριώτου, Σούτσου και Γιοσέφ Ελιγιά. Η αρχιτεκτονική τους είναι σχεδόν ίδια με αυτή των υπολοίπων Γιαννιώτικων κατοικιών και χωρίζονται σε λαϊκά σπίτια, μεσοαστικές κατοικίες και μέγαρα.

Το ισχυρότερο πλήγμα για την Ισραηλιτική Κοινότητα των Ιωαννίνων, συνέβη κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον Μάρτιο του 1944, οι Γερμανοί θα συγκεντρώσουν τους Εβραίους της πόλης στο Κάστρο και στον Μώλο και με φορτηγά θα τους μεταφέρουν στη Λάρισα κι από εκεί στο Άουσβιτς. Η Ισραηλιτική Κοινότητα των Ιωαννίνων όμως θα ανασυνταχθεί ένα χρόνο μετά, το 1945, με 160 άτομα και με τα χρόνια θα αρχίσει και η σταδιακή μείωση της. Μέσα από αυτή την κοινότητα παρόλα αυτά, θα εμφανιστούν και κάποιες σημαντικές προσωπικότητες.

Ο Γιοσέφ Ελιγιά (1901 – 1931), ποιητής, μεταφραστής και μελετητής, γεννήθηκε στα Ιωάννινα, φοίτησε στο γαλλόφωνο γυμνάσιο της Παγκόσμιας Ισραηλιτικής Συμμαχίας και εργάστηκε ως καθηγητής Γαλλικής Γλώσσας σε Δημόσια και Ιδιωτικά Σχολεία. Ως συγγραφέας, συνεργάστηκε με σημαντικά περιοδικά της εποχής όπως  Νουμάς, Νέα Εστία κ.α. αλλά και σε τοπικές εφημερίδες των Ιωαννίνων όπως η Ήπειρος, Ηπειρωτική Ηχώ κ.α. δημοσιεύοντας τα ποιήματα του με το ψευδώνυμο Ιούλιος Συγκουλιέρος και στη συνέχεια με το  Γιοσέφ Ελιγιά (το πραγματικό του όνομα ήταν Ιωσήφ Καπούλιας). Έκανε γνωστή στην Ελλάδα την νεότερη Εβραϊκή ποίηση και πεζογραφία και μετέφρασε πολλά Εβραϊκά κείμενα κυρίως από την Βίβλο. Η ποίηση του είναι χαρακτηριστική για τον ανάμικτο ερωτισμό - ιδεαλισμό και την ειδυλλιακή φυσιολατρία. Ο επίσης Γιαννιώτης συγγραφέας Δημήτρης Χατζής (1913-1981), στο διήγημα του Σαμπεθάι Καμπιλής, το οποίο συμπεριλαμβάνεται στην συλλογή διηγημάτων Το τέλος της μικρής μας πόλης αναφέρεται στον Γιοσέφ Ελιγιά και τους διωγμούς που υπέστη. Πέθανε στην Αθήνα, στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός από τύφο και κηδεύτηκε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.

Ο Μωυσής Ελισάφ γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1954 από γονείς που είχαν επιζήσει του Ολοκαυτώματος, ιατρός παθολόγος απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων, Μέλος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, κριτής σε 118 διεθνή επιστημονικά περιοδικά έχοντας και ο ίδιος 772 ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις και γενικά  μια πολυπράγμων προσωπικότητα, εκλέχθηκε Δήμαρχος της πόλης των Ιωαννίνων τον Ιούνιου του 2019 με τον συνδυασμό «Γιάννενα - Νέα Εποχή». Στον πρώτο γύρο έλαβε ποσοστό 23,82% και στον δεύτερο επικράτησε έναντι του συνυποψηφίου και προκατόχου του, Θωμά Μπέγκα, με 50,33%. Ο πρώτος Εβραίος Δήμαρχος στην Ελλάδα, κάτι που οι New York Times δεν άφησαν ασχολίαστο και αφιέρωσαν ένα εκτενές άρθρο. Πέθανε εν ενεργεία Δήμαρχος το απόγευμα της Παρασκευής 17 Φεβρουαρίου 2023 μετά από σύντομη μάχη με τον καρκίνο. Σήμερα, ο αριθμός των Γιαννιωτών Εβραίων της πόλης, μετά και τον θάνατο του αριθμεί 54 άτομα.