Τι σημαίνει το Γραμμένο…
Είναι αλήθεια πως η εικόνα στα περισσότερα χωριά μας έξω από το Λεκανοπέδιο είναι θλιβερή και σου προκαλεί απογοήτευση. Και συμβαίνει αυτό, γιατί σε όλα κυριαρχεί η σιωπή, η ερήμωση και γενικά απουσιάζει ο άνθρωπος. Τούτο ξεκίνησε μετά τον πόλεμο, καθώς ο κόσμος αναζήτησε ασφάλεια και δουλειά στις πόλεις.
Ανάλογη εντύπωση δοκιμάζει κάποιος αν επισκεφτεί το Γραμμένο, εφόσον βέβαια δε γνωρίζει τίποτε για την ηπειρωτική ευποιΐα και δεν είχε ακούσει για τους Ζωσιμάδες και τον Καπλάνη, τους μεγάλους Εθνικούς Ευεργέτες από τα χώματά μας.
Αλλά το Γραμμένο έχει γραφτεί στην ηπειρωτική Ιστορία ως η γενέτειρα των πιο φημισμένων Ηπειρωτών, οι οποίοι ξεχώρισαν για την προσφορά τους σε χρόνους δίσεκτους τόσο στην σκλαβωμένη Ελλάδα όσο και στην προγονική τους πατρίδα. Από τούτο το ξακουστό χωριό ξεκίνησαν οι Ζωσιμάδες και ο Καπλάνης, απόχτησαν τεράστια περιουσία και την αφιέρωσαν στο γένος τους για να στηθούν σχολεία και να αφυπνιστούν οι ραγιάδες.
Γράφω αυτά ύστερα από μια σύντομη επίσκεψη που έκανα στο Γραμμένο προ ημερών με μοναδικό σκοπό να αγναντέψω το Δημοτικό Σχολείο, δωρεά του Ζώη Καπλάνη και να επαναφέρω στη μνήμη μου όλους τους «Διάσημους» Ηπειρώτες, όπως γράφει στην πλατεία του χωριού η αναθηματική στήλη.
Θυμήθηκα τον Ψαλίδα, τον Δ/ντή της Καπλανείου Σχολής και φίλο του Καπλάνη, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει το Γραμμένο ως χωριό «με μύρμηγκες», θέλοντας να τονίσει την εργασιομανία που διέκρινε τους κατοίκους του και να δείξει ότι η ευεργεσία ακολουθεί την εργασία, εφόσον στην ψυχή του εργάτη φωλιάζει η αγάπη για την πατρίδα και το πάθος για τον φωτισμό του γένους.
Αντικρίζοντας το Δημοτικό Σχολείο του Γραμμένου ταξίδεψα νοερά στην ιστορία την προεπαναστατική και φαντάστηκα τα παιδιά του χωριού να γεμίζουν τον μεγάλο αυλόγυρο και να μνημονεύουν τον δικό τους Ευεργέτη, τον Ζώη Καπλάνη, που τους πλήρωνε τους δασκάλους, τους δώριζε τα βιβλία και τους εξασφάλιζε όλα τα αναγκαία για επιβίωση τα χρόνια εκείνα, όπου οι Τούρκοι άρπαζαν με τη βία το ψωμί από το στόμα των ραγιάδων.
Συνέχισα το νοερό μου ταξίδι, καθισμένος στο έρημο πεζούλι της αυλής και θυμήθηκα την Καπλάνειο Σχολή στα Γιάννινα, την Αθωνιάδα Σχολή στο Άγιο Όρος, τη Μεγάλη Σχολή του Γένους στην Πόλη, την Πατμιάδα Σχολή στην Πάτμο. Όλες ήταν Σχολές που χτίστηκαν και λειτούργησαν με χρήματα του Καπλάνη, είτε ο ίδιος τις χρηματοδοτούσε με τη διαθήκη του. Και τούτο επιβεβαιώνεται και από τη δήλωση του Καπλάνη στη διαθήκη του όπου σημειώνει: «Η εδική μου φροντίς είναι να καταξοδεύω όλην μου την περιουσίαν διά τα παιδιά της πατρίδος μου».
Έμεινε ανύπαντρος, γιατί ήθελε, όπως και οι συγχωριανοί του Ζωσιμάδες, όλη η περιουσία του να προσφέρεται στα σχολεία της Ελλάδας και στους φτωχούς συμπατριώτες του. Αυτά έβλεπαν οι φίλοι του και γι’ αυτό στην πλάκα του τάφου του στη Μόσχα έγραψαν τούτο το επίγραμμα: «Έδωσε τα πάντα για τους άλλους και τίποτε για τον εαυτό του»!
Στο Γραμμένο είσαι αναγκασμένος όλο αυτό το μεγαλείο της ψυχής του Καπλάνη να το αντικρίσεις και ταυτόχρονα να αναρωτηθείς αν η ελληνική πολιτεία και προπαντός τα Γιάννενα τίμησαν, όπως ταιριάζει, τους Ευεργέτες τους. Γιατί η πραγματικότητα είναι πως ως τώρα ούτε την περιουσία τους διαχειριστήκαμε σύμφωνα με τη βούλησή τους και την εντολή τους, αλλά ούτε και το πνεύμα της αλληλεγγύης τους μας έχει συγκινήσει, όπως η ηθική επιβάλλει.
Δεν είναι ποτέ αργά να τιμήσουμε όλους τους Ηπειρώτες Ευεργέτες, όπως ταιριάζει και όπως οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες ορίζουν. Ας ανοίξει στο Γραμμένο τις πόρτες του το Δημοτικό Σχολείο του Καπλάνη είτε ως μουσείο είτε ως κάποιο πνευματικό ίδρυμα. Μόνο τότε και οι συμπατριώτες του, όπου και να βρίσκονται, θα νιώσουν την χαρά και την ικανοποίηση της αναγνώρισης κι ας είναι σήμερα το χωριό τους μικρό και ασήμαντο. Το Γραμμένο κρατάει ως «προγονικός οίκος» την ιστορική μνήμη ολόκληρης της Ηπείρου.
