Σημάδια μιας άλλοτε πολυεθνικής πόλης…
Κρυμμένο πίσω από το 4ο Γυμνάσιο στην γωνία Μιχαήλ Αγγέλου και Χρηστοβασίλη, βρίσκεται ένα πέτρινο κτίριο του Μεσοπολέμου (1933). Το κτίριο αυτό λειτουργούσε μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως οικοτροφείο του ρουμανικού σχολείου που στεγαζόταν σε κτίριο που βρισκόταν δίπλα στο οικοτροφείο. Προηγούμενα το ρουμανικό σχολείο λειτουργούσε σε οίκημα που βρισκόταν στο οικόπεδο Φιξ, εκεί δηλαδή όπου αργότερα χτίστηκε το ξενοδοχείο Παλλάδιο. Μετά την κατεδάφιση του κτιρίου αυτού, το ρουμανικό γυμνάσιο μεταφέρθηκε στην οδό Χρηστοβασίλη. Το ρουμανικό σχολείο δεν λειτούργησε μετά τον πόλεμο και στο κτίριο αυτό, της οδού Χρηστοβασίλη, φιλοξενήθηκε η Ζωσιμαία (που είχε βομβαρδιστεί στον πόλεμο) και η Εμπορική Σχολή και εν συνεχεία το Οικονομικό Γυμνάσιο. Η ύπαρξη ρουμανικού σχολείου στα Γιάννενα οφείλεται στο έντονο ενδιαφέρον που έδειξε η Ρουμανία για την πόλη ήδη από το 1866 (οπότε και ιδρύθηκε το πρώτο ρουμανικό σχολείο στην πόλη), επιδιώκοντας να εκμεταλλευτεί την ύπαρξη στον ελλαδικό χώρο των Κουτσοβλάχων που μιλούσαν των αρωμανική γλώσσα.
Στις αρχές του 20ου αιώνα τα Γιάννενα είχαν να επιδείξουν μια εντυπωσιακή διαπολισμικότητα στην εκπαίδευση. Εκτός από το ρουμανικό και πολλά ελληνικά σχολεία - στον «Ελληνικό Οδηγό» του 1919 αναφέρονται στα Γιάννενα η «Βαλλάνειος» Σχολὴ, το «Ελισαβέτειον» Παρθεναγωγείο καὶ ημι-γυμνάσιον (στην οδό Καπλάνη), δύο ακόμα Παρθεναγωγεία «Ελισαβέτεια» κατώτερα (Πλατεία Βενιζέλου καὶ παρὰ τὸ Δημοτικὸ Νοσοκομείο), το Γυμνάσιο Ζωσιμαία Σχολή (στην οδὸ Ζωσιμάδων), η «Μαρούτσιος» καὶ η «Παυλίδιος» Σχολή, το «Εθνικὸ Οἰκοτροφείο», Δύο Νηπιαγωγεία, ένα Μονοτάξιον Διδασκαλείο και δύο Γυμνάσια – εκτός λοιπόν από αυτά τα ελληνικά σχολεία υπήρχαν στα Γιάννενα και ισραηλιτικό σχολείο.
Από το 1904 και όλη την περίοδο του μεσοπολέμου λειτουργούσε το ισραηλιτικό σχολείο που ήταν παράρτημα της γαλλικής οργάνωσης Alliance Israelite Universalle και βρισκόταν δίπλα στην Έξω Συναγωγή που ήταν στην οδό Μαξ Νορντάου, σημερινή οδό Γιοσέφ Ελιγιά. Μετά τον πόλεμο το ισραηλιτικό σχολείο συνέχισε την λειτουργία του στην οικία Μεναχέμ Μωσέ, γωνία Κουντουριώτη και Πατριάρχου Ν. Ευαγγελίδου.
Τα περισσότερα από τα παραπάνω σχολεία είχαν ιδρυθεί ήδη από την οθωμανική εποχή και λειτουργούσαν παράλληλα με οθωμανικά σχολεία. Από τα οθωμανικά σχολεία σήμερα σώζεται το κτίριο όπου στεγαζόταν το οθωμανικό παρθεναγωγείο και σήμερα σε αυτό στεγάζεται το κεντρικό Ταχυδρομείο, και το κτίριο όπου στεγαζόταν το Δημοτικό οθωμανικό σχολείο και που σήμερα στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο της ΕΗΜ. Δίπλα από το οθωμανικό παρθεναγωγείο - εκεί που σήμερα βρίσκεται το κτίριο του ΟΤΕ - βρισκόταν οθωμανικό γυμνάσιο το οποίο προηγουμένως βρισκόταν πίσω από το σημερινό Δημαρχείο, εκεί που σήμερα είναι το Φρουραρχείο.
Από το ρουμανικό σχολείο σήμερα σώζεται μόνο το οικοτροφείο αφού το κυρίως κτίριο κατεδαφίστηκε για να κτιστεί το 4ο Γυμνάσιο. Το ισραηλιτικό σχολείο της Alliance κατεδαφίστηκε το 1963 όταν ρυμοτομήθηκε η οδός Γιοσέφ Ελιγιά, όπως και αυτό της οδού Κουντουριώτη και Πατριάρχου Ν. Ευαγγελίδου. Τα οθωμανικά σχολεία είχαν καλύτερη τύχη: κατεδαφίστηκε μόνο το Γυμνάσιο στην οδό 28η Οκτωβρίου για να χτιστεί ο ΟΤΕ. Έτσι, τα δύο εναπομένοντα πρώην οθωμανικά σχολεία μαζί με το ρουμανικό σχολείο, αποτελούν μοναδικούς μάρτυρες μιας πολυεθνικότητας που χαρακτήριζε την πόλη των Ιωαννίνων εκείνη την εποχή. Ο σημαντικός ρόλος των Ιωαννίνων στα Βαλκάνια πριν 100 χρόνια είναι ένα παράδειγμα προς μίμηση σήμερα.
Τα Γιάννενα θα μπορούσαν να γίνουν πάλι μια πόλη πολυπολιτισμική όχι με την έννοια βέβαια της συσσώρευσης μεταναστών που δεν έχουν καμιά ελπίδα να ενταχθούν στην κοινωνία αλλά σαν ένας οικονομικός και εκπαιδευτικός πόλος έλξης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Καταλυτικά γι αυτό θα μπορούσαν να δράσουν οι διεθνείς οδικοί άξονες που έγιναν (Εγνατία, Ιόνια) και απομένουν να γίνουν (Κακαβιά, Παραδριατικός άξονας), το λιμάνι της Ηγουμενίτσας και ένα μελλοντικά αναβαθμισμένο αεροδρόμιο (με σύστημα ILS) όπως και ένα Πανεπιστήμιο με τμήματα Οθωμανικών και Βαλκανικών Σπουδών, με την προϋπόθεση ότι παράλληλα θα υπάρξει το αντίστοιχο πολιτικό όραμα.
