Κοινωνία και Κράτος…

 Πριν από κάμποσους μήνες ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς σε μια άκρως ενδιαφέρουσα επιφυλλίδα του, διερευνώντας τις σχέσεις Κοινωνίας και Κράτους, κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το επίσημο Κράτος στην Ελλάδα διαχρονικά βρίσκεται μακριά από την Κοινωνία και κατά κανόνα αδιαφορεί για την Κοινωνία και τα προβλήματά της. Και ήταν πράγματι άκρως ενδιαφέρουσα η διαπίστωσή του, γιατί τα συμβαίνοντα στην Κοινωνία και στο Κράτος, όλα αυτά τα χρόνια της μεταπολίτευσης, την επιβεβαιώνουν, κατά τρόπο τραγικό.

Και το ερώτημα που προκύπτει από αυτή τη διαπίστωση: Γιατί συμβαίνει αυτό; Την απάντηση τη δίνει, κατά τρόπο πειστικό, ο άλλος συνταγματολόγος καθηγητής, ο Δημήτρης Τσάτσος, στο βιβλίο του «Η Μεγάλη Παρακμή» και υπότιτλο «Συγκυριογραφία για θέματα αναξιοπιστίας της Πολιτείας και της Πολιτικής».

Διευκρινίζει δε, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, ότι «Πολιτεία είναι σύνθεση κράτους και κοινωνίας σε ένα σύστημα έννομης συμβίωσης των ανθρώπων». Άρα η αναξιοπιστία, για την οποία κάνει λόγο ο συγγραφέας, και κατά συνέπεια και η ευθύνη για όσα συμβαίνουν, δεν αφορά μόνο το Κράτος -δηλαδή την πολιτική εξουσία- αλλά αφορά και την κοινωνία, δηλαδή, με απλά λόγια, μας αφορά όλους.

Στη συνέχεια επισημαίνει πως «πρόκειται για μια Πολιτεία - θέαμα. Δε μιλάμε ούτε για σοβαρή, ούτε για έντιμη, ούτε για λειτουργούσα Πολιτεία. Μιλάμε για μια μη Πολιτεία. Τα πάντα, μα τα πάντα παραλειτουργούν. Δεν είπα υπολειτουργούν, είπα παραλειτουργούν». Αυτή δε η παρά-λειτουργία δεν αφορά μόνο το Κράτος, δηλαδή το παρά-κράτος, αφορά και την κοινωνία, όταν οι κοινωνικοί παράγοντες σιωπούν για πράγματα που γνωρίζουν, ή όταν διαθέτουν μηχανισμούς κουκουλωμάτων κατά πολύ αποτελεσματικότερους από το κράτος.

Πρόσφατα μας είχε απασχολήσει το θέμα με τις Φοιτητικές Εστίες του Ζωγράφου, που, από κέντρα διαβίωσης και επιμόρφωσης απόρων φοιτητών, είχαν μετατραπεί, στο κέντρο της Αθήνας, σε κέντρα ληστών και τρομοκρατών. Αυτό δε συνέβαινε, κατά επίσημες διαβεβαιώσεις, επί πολύν καιρό, και αυτό το Ίδρυμα εποπτευόταν από το Κράτος, μάλιστα δε επικεφαλής του εποπτεύοντος κρατικού οργανισμού, είχε τοποθετηθεί, κατά τα ειωθότα, κομματικό στέλεχος, το οποίο δεν είχε «αντιληφθεί» τίποτε. Από πλευράς δε Κοινωνίας, ούτε Ανώτατα Πνευματικά Ιδρύματα, ούτε φοιτητικοί σύλλογοι είχαν αντιληφθεί κάτι.

Και στις μέρες μας ξεφούντωσαν και «εξέπληξαν τους πάντες» δυο τρανταχτά περιστατικά που επιβεβαιώνουν πλήρως τα γραφόμενα, πριν από δεκαετίες, στο βιβλίο του Δημήτρη Τσάτσου «για μια μη Πολιτεία», στην οποία τα πάντα «παραλειτουργούν»: Πρόκειται, όπως αντιληφθήκατε για τα όσα συνέβησαν με τον «ψευτογιατρό» και με την «Κιβωτό του Κόσμου». Και τα δυο περιστατικά έχουν διάρκεια εικοσαετίας και πάνω.

Στην Ελλάδα, είχε πει ο Τσαρούχης, «είσαι ό,τι δηλώσεις». Αυτό φαίνεται το ήξεραν οι πρωταγωνιστές και των δυο περιστατικών. Με αυτό το προσόν ξεκίνησε τη δράση ο ψευτογιατρός ήδη από το 2006 -δηλαδή πριν 16 ολόκληρα χρόνια- με την ιδιότητα του επενδυτή, και από τότε άρχισε τις ποικίλες μεταμορφώσεις του μπροστά στις οποίες ωχριούν οι μεταμορφώσεις του Οβιδίου. Ξεκίνησε ως επενδυτής, απέκτησε στη συνέχεια το προφίλ του θεοσεβούμενου στους θρησκευτικούς κύκλους της ιδιαίτερης πατρίδας: μεταβλήθηκε σε πολύτιμο Ελληνο-Αμερικανικό παράγοντα που διατηρούσε φιλικές σχέσεις με Αμερικανούς αξιωματούχους: έκρινε σκόπιμο και επωφελές, με την ιδιότητα του ιατρού ογκολόγου, να πλησιάσει και να εκμεταλλευθεί ευάλωτους ανθρώπους στους οποίους πρόσφερε αφειδώς φάρμακα με τα οποία άλλους έστελνε στον άλλο κόσμο και από άλλους αποσπούσε τεράστια ποσά, διασπώντας τον ισχνό ιστό προστασίας της ελληνικής κοινωνίας. Τελικά, εντελώς συμπτωματικά, επήλθε η αποκάλυψή του, που του χάρισε τη μεγαλύτερη τιμωρία στα δικαστικά χρονικά, προς ικανοποίηση ασφαλώς της πάντα ευκολοπίστευτης και πάντα προδομένης ελληνικής κοινωνίας.

Σύγχρονος σχεδόν και εξ ίσου δραστήριος με τον ψευτογιατρό, εμφανίζεται στο ελληνικό προσκήνιο και ο πατέρας Αντώνιος. Εικοσαεξάχρονος νεανίας αυτός, ενδεδυμένος το ιερατικό σχήμα, ζει όλο το δράμα των απροστάτευτων παιδιών στην πατρίδα μας, για τα οποία η κρατική μέριμνα, αν δεν είναι εντελώς ανύπαρκτη, αποτελεί είδος πολυτελείας εν ανεπαρκεία και αποφασίζει μαζί με την ευαίσθητη σε τέτοια ζητήματα πρεσβυτέρα του να στήσει σε όλη σχεδόν τη χώρα δομές προστασίας ανηλίκων, με το ελκυστικό όνομα Κιβωτός του Κόσμου.

Προκάλεσε το θαυμασμό όλων των ευαίσθητων και ανυποψίαστων πολιτών οι οποίοι έσπευδαν να προσφέρουν τη συνδρομή τους σε ένα τέτοιο θεάρεστο έργο. Και δίπλα στους ευαίσθητους πολίτες η -διαχρονικά- αδιάφορη για θέματα προστασίας της παιδικής μέριμνας Πολιτεία. Αυτά τα έχει εναποθέσει στα διάφορα κοινωφελή ιδρύματα τα οποία προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, χωρίς κανένα έλεγχο και χωρίς καμιά υποψία για την ποιότητα αυτών των ανθρώπων της προσφοράς, όταν μάλιστα πρόκειται για πρόσωπα, όπως ο πατήρ Αντώνιος, που δεν είχαν, εκτός από το ράσο που φορούσε, καμιά προηγούμενη επαγγελματική δραστηριότητα, με την ανάλογη δυνατότητα για την ανάληψη μιας τέτοιας ουσιαστικής -όπως παρουσιάστηκε στην αρχή- προσφοράς.

Ώσπου τελικά, μετά τις φοβερές καταγγελίες που καθημερινά βλέπουν το φως της δημοσιότητας, ξέσπασε το πρωτοφανές αυτό σκάνδαλο που άφησε άναυδη -όπως συμβαίνει συνήθως- την ελληνική κοινωνία, μετά από κάθε παρόμοια αποκάλυψη. Βέβαια ακόμα βρισκόμαστε στο στάδιο των καταγγελιών και των ανακρίσεων, και ο πατέρας Αντώνιος, όπως και κάθε κατηγορούμενος, έχει και αυτός το κριτήριο αθωότητας. Αν όμως η υπόθεση τελεσιδικήσει και ισχύουν αυτές οι κατηγορίες, τότε θα πρόκειται για ένα ειδεχθές έγκλημα. Αυτό θα έχει βέβαια το φυσικό αυτουργό του: Δεν σεβάστηκε ούτε το ράσο που φοράει, ούτε τα παιδιά με τα πολλά προβλήματά τους στην πιο ευαίσθητη ηλικία της ζωής τους, ούτε τους γονείς που του τα εμπιστεύθηκαν, ούτε τέλος τους ανθρώπους που πίστεψαν στην αγαθοεργό προσφορά του και του συμπαραστάθηκαν ηθικά και οικονομικά. Όμως, δίπλα του θα υπάρχει και ο ηθικός αυτουργός αυτών των επαναλαμβανόμενων εγκλημάτων, όπως αυτά του ψευτογιατρού και του πατέρα Αντώνιου και αυτός δεν είναι άλλος παρά η, κατά τον Δημήτρη Τσάτσο, « Πολιτεία - θέαμα, η παραλειτουργούσα» και ουσιαστικά « Μη Πολιτεία», που σημαίνει Κράτος και Κοινωνία μαζί, δηλαδή, σε τελευταία ανάλυση όλοι μας. Και το «Κακό» όπως είπε ο Γκαίτε, «όταν λησμονείται, επαναλαμβάνεται».

Δεν ξέρω αν σας έκανε εντύπωση το γεγονός ότι η μεν κυβέρνηση, ακολουθώντας το παράδειγμα των προκατόχων της έσπευσε, δακρύβρεχτη, ως τραγικός Επιμηθέας, να πάρει τα μέτρα που ήταν υποχρεωμένη, η δε αντιπολίτευση που διαρρηγνύει τα ιμάτιά της για θέματα που έχουν σχέση με τα σχέδιά της για την εξουσία, τήρησε σιγή ιχθύος για τα παραπάνω θέματα -Φοιτητικές Λέσχες, ψευτογιατρός, Κιβωτός του Κόσμου- γιατί τα θέματα αυτά είναι διαχρονικά, και όλοι, συμπολίτευση και αντιπολίτευση, ως επίλεκτα μέλη της «παραλειτουργούσας» και «μη Πολιτείας», έχουν -καθενας- τις ευθύνες τους και τις συνέπειές τους. Σε μένα πάντως συνειρμικά η υπόθεση «Κιβωτός του Κόσμου», ανακαλεί στη μνήμη την υπόθεση των Παλαιών Κληροδοτημάτων Ιωαννίνων, με την τραγική κατάληξη τους, που, ανεξάρτητα από τους φυσικούς αυτουργούς -αυτοί βρίσκουν και κάνουν- έχουν ως ηθικό αυτουργό και καθ’ ολοκληρίαν συνένοχο την διαχρονικά «παραλειτουργούσα» και «Μη Πολιτεία».

Επειδή δε και ας μη το παραδέχονται μερικοί, ζούμε «σε βαθιά, άκραχτα μεσάνυχτα, μέσα σε μια Πολιτεία κοιμισμένη», αν δεν συνέλθουμε από τον κοινωνικό και πολιτικό λήθαργο στον οποίο βρισκόμαστε, δεν «θα υπάρχει άλλο σκαλί να κατέβουμε πιο βαθιά στου κακού τη σκάλα». Και τότε, μπροστά σε κάθε παρόμοιο περιστατικό που θα βρίσκουμε μπροστά μας, θα έχουμε μετατραπεί σε τραγικούς Επιμηθείς, σαν κι αυτούς που αναφέρονται στον «Πρωταγόρα» του Πλάτωνος: γονατιστοί παρακαλούσαν να εμφανιστούν ως αρωγοί κάποιοι Προμηθείς και δίπλα τους κάποιος Ζευς, ο οποίος, κατά το μύθο -με την αλληγορία του- «δείσας (=επειδή φοβήθηκε) περί τω γένει ημών μη απόλοιτο το παν, Ερμήν πέμπει άγοντα εις ανθρώπους αιδώ (=ντροπή - σεβασμό) τε και δίκην (=δικαιοσύνη), ιν’ είεν (=για να είναι) πόλεων κόσμοι (=στολίδια) τε και δεσμοί φιλίας συναγωγοί (=συνεκτικοί κρίκοι). Τότε ασφαλώς θα θυμηθούμε τη λαϊκή φράση: «Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα»!