Η έλευση της πολυκατοικίας…

 Άρχισε να κτίζεται το 1955 και ολοκληρώθηκε το 1960. Ήταν η δεύτερη πολυκατοικία που χτίστηκε ποτέ στα Γιάννενα (η πρώτη - πέντε χρόνια μεγαλύτερη - είναι το Μέγαρο Τοσίτσα, στην οδό Αβέρωφ). Βρίσκεται στην υπώρεια του λόφου Βελισσαρίου, στην οδό Κρήτης, δίπλα στην λεωφόρο Δωδώνης, πάνω από την μικρή πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου. Για τα εγκαίνιά της, που συνδυάστηκαν με τους εορτασμούς της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων και αποθανατίστηκαν στα επίκαιρα British Pathe, στις 21 Φεβρουαρίου του 1960, εκφώνησαν λόγους ο μητροπολίτης Σεραφείμ, ο υπουργός Εξωτερικών (Αβέρωφ), ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Πρόνοιας, ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ και ο πρόεδρος του συλλόγου προσφύγων Ρουμανίας. Παρόντες ήταν βουλευτές (Φρόντζος και Ιωάννου), ο νομάρχης (Καλογερόπουλος), ο δήμαρχος Ιωαννίνων (Σακκάς) και διευθυντές του Υπουργείου Πρόνοιας και άλλοι. Χτίστηκε για να στεγάσει Ηπειρώτες πολιτικούς πρόσφυγες - η προσφυγιά έχει αφήσει τα ίχνη της παντού στα Γιάννενα - που ήρθαν από την ελληνική κοινότητα της Ρουμανίας, από το Βουκουρέστι, Βραΐλα και άλλες πόλεις. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η επικράτηση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Ρουμανία και η συνακόλουθη εθνικοποίηση όλων των ελληνικών περιουσιών υποχρέωσαν μεταξύ του 1948-1952, περίπου 5.000 ομογενείς της Ρουμανίας, που ήταν εγκατεστημένοι εκεί από πολλά χρόνια πριν, να εγκαταλείψουν τη χώρα και να έρθουν στην Ελλάδα. Αρχικά έφτασαν στην Τήνο και στην Σύρο. Φιλοξενήθηκαν σε ξενοδοχεία και άλλα καταλύματα. Περιπλανήθηκαν για 10 περίπου χρόνια μέχρι να βρουν μόνιμη κατοικία. Στα Γιάννενα φιλοξενήθηκαν για ένα διάστημα στα προσφυγικά της οδού Τσακάλωφ. Το ελληνικό κράτος, από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου έως τη δεκαετία του 1960, υπογράμμιζε διαρκώς την αδυναμία του να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των νεοεισερχόμενων προσφύγων και ζητούσε από τους διεθνείς οργανισμούς να αναλάβουν την αρωγή τους. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και άλλες διεθνείς οργανώσεις ανέλαβαν κατόπιν των επίμονων αιτημάτων των ελληνικών κυβερνήσεων, μέρος της περίθαλψης και στέγασης αυτών των προσφύγων. Η Ύπατη Αρμοστεία που έχτισε για τους πρόσφυγες «εκ του παραπετάσματος» πολλά οικήματα στην Αττική (Καρέα, Δραπετσώνα, Πειραιά) και στην Θεσσαλονίκη, έχτισε και αυτήν την πολυκατοικία στα Γιάννενα, τις «ρουμάνικες κατοικίες» όπως λέγεται. Η τριώροφη αυτή πολυκατοικία (άγνωστου, πιθανώς αλλοδαπού αρχιτέκτονα) αποτελεί ένα ενδιαφέρον δείγμα μεταπολεμικού μοντερνισμού αν και σήμερα η αρχική της μορφή έχει αλλοιωθεί από την προσθήκη κεραμοσκεπής. Έχει 20 διαμερίσματα (δυάρια ως επί των πλείστων), με χαρακτηριστικό την είσοδο των διαμερισμάτων από ένα κοινόχρηστο εξωτερικό εξώστη. Το 1965 το κτίριο δέσποζε στον χώρο (φωτο). Η περιοχή (κυρίως σιταροχώραφα) γύρω από την πολυκατοικία ήταν ελάχιστα δομημένη και ενδεικνυόταν για οικογενειακές εξορμήσεις στην εξοχή. Κοντά της υπήρχε μόνο το Πανεπιστήμιο που άρχισε να χτίζεται το 1962 οπότε ρυμοτομήθηκε η λεωφόρος Δωδώνης προκειμένου να γίνει η κύρια είσοδος της πόλης (μέχρι τότε, η κύρια είσοδος ήταν από την οδό ΚΑ' Φεβρουαρίου). Στο τέρμα της Δωδώνης εκτός από κάποια χαμόσπιτα, υπήρχε η οικία Σουρέλη (έργο του αρχιτέκτονα Βασίλη Χαρίση) και οι οικίες των Δασκάλων. Σήμερα, η πολυκατοικία περικυκλωμένη από νεότερες οικοδομές μόλις που διακρίνεται. Γερνάει, ασυντήρητη, με αποχυμωμένη όψη. Δεν της αξίζει αυτή η μοίρα. Οι «ρουμάνικες κατοικίες» αποτελούν μέρος της αρχιτεκτονικής ανανέωσης της πόλης και της αρχής της εισαγωγής της πολυκατοικίας στον αστικό ιστό την δεκαετία του 1960, μια προσπάθεια που δεν έχει σχέση με την κακοποίηση της πόλης που επήλθε με το χτίσιμο σωρείας άσχημων οικοδομών κυρίως μετά το 1970. Οι «ρουμάνικες κατοικίες» και άλλες πολυκατοικίες που σχεδιάστηκαν από αρχιτέκτονες και μετρούν πλέον πολλές δεκαετίες ζωής, αρχίζουν να εντάσσονται στην συλλογική μνήμη (και νοσταλγία) και σταδιακά παίρνουν την θέση τους στην κοινά αποδεκτή αισθητική εκδοχή των Ιωαννίνων.

• Θερμές ευχαριστίες στην κα Ε. Ευαγγέλου και στην κα Π. Τόλη.