Η ζωή είναι υπέρτατο αγαθό και όχι λογιστική πράξη!..

Η ζωή είναι το μεγαλύτερο δώρο που χάρισε ο Θεός στον άνθρωπο και δημιουργώντας τον κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή του προσέδωσε σ’ αυτή την ιδιότητα της ιερότητας. Είναι ένα καθημερινό θαύμα που συντελείται σε κάθε ζωντανή μορφή και όσοι από την επιστήμη τους -γιατροί κάθε ειδικότητας, αλλά και βιολόγοι - χημικοί- έχουν εντρυφήσει στη μελέτη της, τόσο ως σωματική όσο και ως ψυχοσυναισθηματική λειτουργία, υποκλίνονται στο μεγαλείο της.
Στον αντίποδα της αξιολόγησής της ως υπέρτατου αγαθού, έρχεται η πρόσφατη ασύλληπτη, κυνική (και άκρως ναζιστική) δήλωση του προέδρου του ομοσπονδιακού κοινοβουλίου της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ότι «δεν είναι απόλυτα ορθός ο ισχυρισμός ότι όλα υποχωρούν μπροστά στην προστασία της ανθρώπινης ζωής. Το κράτος δεν μπορεί να πληρώνει συνεχώς» (συνέντευξή του στην εφημερίδα «Tagesspiegel»). Βεβαίως, η «πολιτεία» του κ. Σόιμπλε (κάποιοι κάνουν λόγο για «περίεργη διασταύρωση ανθρώπινου όντος και κτήνους», ή κάποιοι, πιο προχωρημένοι «για ανθρωπόμορφο εωσφόρο»), είναι γνωστή από τη θητεία του ως υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας και πρωτοστάτη της απαράδεκτης στάσης της Ε.Ε. απέναντι στη χώρα μας και εμπνευστή των σκληρών μνημονιακών πολιτικών λιτότητας.
Κάνοντας τώρα μια αναδρομή στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, διαπιστώνουμε ότι η «ανθρώπινη αξία» είναι μεταβατική και ως εκ τούτου ευμετάβολη έννοια, η οποία στην εξελικτική της πορεία πέρασε και περνάει από διάφορα στάδια. Έμεινε και μένει αντικείμενο φιλοσοφικών και θρησκευτικοπολιτικών ιδεολογιών, αλλά και επιστημονικών ερευνών. Έτσι, την μέχρι σήμερα αναπτυξιακή μορφή της ανθρώπινης αξίας, από κοσμοθεωρητική άποψη μπορούμε να την ξεχωρίσουμε σε τρεις μεγάλες περιόδους. Στην περίοδο του κανιβαλισμού όπου ο δυνατότερος έτρωγε τον αμέσως πιο αδύναμο, με το νόμο «ο θάνατός σου, η ζωή μου» να είναι κυρίαρχος. Στην περίοδο, στη συνέχεια, κατά την οποία ο άνθρωπος ελέγχοντας τα ένστικτά του, τις ζωώδεις κοντολογίς παρορμήσεις του, αρχίζει σιγά - σιγά να εκκοινωνίζεται (εσφαλμένα χρησιμοποιείται, και μάλιστα κατά κόρον, ο όρος «κοινωνικοποιείται», αφού τα έμψυχα «εκκοινωνίζονται», τα άψυχα «κοινωνικοποιούνται») και να δημιουργεί πολιτισμό.
Η κοινωνικοπολιτική αυτή ανθρώπινη αξία παίρνει σάρκα και οστά στην ελληνική κλασική εποχή, όπου για πρώτη φορά συναρτάται με την έννοια του «πολίτη», του χρέους δηλαδή συμμετοχής του στα κοινά, και εφευρίσκει τον τρόπο διεξαγωγής της ζωής με την μέθοδο της δημοκρατίας. Είναι τότε που ο ουμανισμός (ανθρωπισμός) έθεσε τις βάσεις του αναγνωρίζοντας σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη τη μοναδικότητα και το ανεπανάληπτό της. Στην εποχή μας, εποχή της υπερανάπτυξης, με το «υπέρ» να μην αποβαίνει συνήθως σε όφελος των πολλών, έχουμε μια νέα φάση της ανθρώπινης αξίας. Αυτός είναι ο «νεοκανιβαλισμός» και εφαρμόζεται στην αρχή «ο θάνατός σου η ισχύς μου». Μια ισχύς βέβαια της παρανόησης.
Πρόκειται για ανθρωπόμορφα τέρατα, για αντικοινωνικά, στην ουσία, στοιχεία, που με την αντίληψη της λογιστικής λογικής και την συνακόλουθη «λογική» του ωφελιμισμού (σε μια ευτυχή συνάντηση με τη θεωρία του μακιαβελισμού) μηδενίζουν κάθε ανθρώπινη αξία. Είναι η λογική που αντιμετωπίζει τους ανθρώπους ως ανταλλάξιμους με άλλα αγαθά. Ακούμε να λέγεται με κυνισμό: «πολλή φασαρία για λίγους ηλικιωμένους και ανίκανους από τα χρόνια νοσήματα συμπολίτες μας». Δηλαδή, σε έναν υπολογισμό κόστους - οφέλους, βαραίνει περισσότερο το κόστος στην οικονομία με όλα τα μέτρα που λαμβάνονται παρά οι ζωές ευπαθών και ηλικιωμένων ατόμων.
Οι άνθρωποι, όμως, όπως επισημαίνει ο Ιμμάνουελ Καντ, ο μεγάλος αυτός Γερμανός φιλόσοφος του 18ου αι., δεν έχουν τιμή ώστε να μπαίνουν στη ζυγαριά με άλλα αντικείμενα. Έχουν μη ανταλλακτική, αλλά απόλυτη αξία, την αξιοπρέπειά τους. Κανένας σκοπός δεν υπερβαίνει τον σεβασμό στην αξία του ανθρώπου και μόνο ο άνθρωπος μπορεί να θεωρηθεί ως αυτοσκοπός. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν όσα γράφει ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος στην έγκριτη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (φύλλο 28-4): «Η φύση του ιού, που χτυπάει κυρίως ασθενέστερους οργανισμούς και ηλικιωμένους, φέρνει στην επιφάνεια ηλικιακές και άλλες διακρίσεις που προϋπάρχουν στις κοινωνίες μας, αλλά κάνει επίκαιρο και το ερώτημα: ποιο είναι το κόστος της ανθρώπινης ζωής; Υπολογίζεται; Υπάρχει νούμερο; Αλλάζει ανάλογα με την ηλικία, την εκπαίδευση ή την κατάσταση της υγείας του ατόμου; Πότε έχει νόημα να θυσιάσεις την οικονομική ανάπτυξη για να σώσεις ανθρώπινες ζωές; Πάντα; Ποτέ;».
Είναι, τελικά, θα επισημειώναμε εμείς, η ζωή κάποιων ανθρώπων πιο πολύτιμη από κάποιων άλλων; Κάποιοι αξίζουν περισσότερο από κάποιους άλλους; Η απάντηση έρχεται από τον διάσημο Αργεντινό συγγραφέα Χόρχε Μπουκάι: «Όλοι οι άνθρωποι έχουν αξία. Πίσω από τα ρούχα, τους τίτλους, την καταγωγή κρύβονται ψυχές. Κι αυτές είναι που έχουν σημασία. Είναι σημαντικό να μάθουμε να μη μένουμε στην επιφάνεια και να βλέπουμε την ουσία των πραγμάτων. Ένα μεγάλο μέρος της παιδείας θα πρέπει να επικεντρωθεί σε αυτό ακριβώς. Στο να αναγνωρίζουμε την αξία του κάθε ανθρώπου, ανεξάρτητα από την προέλευσή του ή τις σωματικές του ικανότητες, το χρώμα του, την κοινωνική του στάθμη» («Ο Δρόμος της Πνευματικότητας», Εκδόσεις OPERA). Και όπως παρατηρούσε ο Αλβέρτος Σβάιτσερ, «η ευλάβεια προς τη ζωή είναι το κλειδί της σημασίας της ύπαρξής μας». Αυτή την ευλάβεια δεν έχει δικαίωμα κανένας να προσβάλει, κ. Σόιμπλε.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΩΣΑΣ