H ελληνική παιδεία και οι πολλές «πληγές» της...

Η γλώσσα και ο πολιτισμός είναι η πεμπτουσία του Ελληνισμού. Η διαχρονικότητα και η οικουμενικότητα, ο πλούτος και η ποικιλία τους, δεν αμφισβητούνται από κανένα πολιτισμένο έθνος. Έθνος που απώλεσε τη γλώσσα του, χάθηκε και το ίδιο. 
Φαίνεται, ωστόσο, ότι οι πολιτικοί μας είτε δεν το αντιλαμβάνονται αυτό είτε το αντιλαμβάνονται, αλλά ενεργούν απερίσκεπτα ή με κάποιες ανομολόγητες σκοπιμότητες. Καταλήγει κάποιος σε αυτό το συμπέρασμα βασιζόμενος στις κατά καιρούς απο φάσεις τους, μερικές από τις οποίες έπληξαν ανεπανόρθωτα και τον Ελληνικό πολιτισμό γενικώτερα και τη γλώσσα ειδικώτερα.
Η ιδεολογία του κακώς νοουμένου λαϊκισμού οδήγησε, πρώτον, στην υποχρεωτική καθιέρωση της δημοτικής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, με συνέπεια την αδυναμία των μαθητών να κατανοήσουν κείμενα γραμμένα στην καθαρεύουσα και την ανάγκη να μεταφράζονται εξαιτίας αυτού του λόγου στη δημοτική, όπως π.χ. ο Παπαδιαμάντης. Μεταφρασμένος, όμως, ο Παπαδιαμάντης στη δημοτική παύει να είναι Παπαδιαμάντης. 
Το δεύτερο πλήγμα ήταν η εν μιά νυκτί από ελάχιστους παρόντες βουλευτές κατάργηση του πολυτονικού, μια απόφαση που έγινε, υποτίθεται, για να μη δυσκολεύονται οι μαθητές και οι πολίτες. Δεν έλαβαν, βέβαια, υπόψη ότι σε καμιά άλλη γλώσσα δεν γίνονται αλλαγές στην ορθογραφία με τόση ευκολία, αλλαγές που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την ιστορική παράδοση και δημιουργούν περισσότερα προβλήματα από όσα υποτίθεται ότι λύνουν. 
Το τρίτο, ίσως και το σοβαρότερο πρόβλημα της παιδείας μας, είναι οι συνεχείς «μεταρρυθμίσεις».  Δυσκολεύεται κάποιος να τις απαριθμήσει, αφού κάθε υπουργός παιδείας προχωρεί στη δική του «μεταρρύθμιση» αναιρώντας ή προσθέτοντας προηγούμενες ή νέες ρυθμίσεις, αγνοώντας, για να χρησιμοποιήσουμε μια Πλατωνική έκφραση, ότι κόβει ένα κεφάλι του μυθικού τέρατος της Ύδρας. Αυτό δεν γίνεται σε καμιά χώρα του κόσμου, είναι ίδιον της Ελληνικής πολιτικής ζωής.
Δυστυχώς, τις συνέπειες των συνεχών και αλλεπάλληλων αυτών μεταρρυθμίσεων τις πληρώνει η Ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα οι νέοι και οι νέες μας. Τα αποτελέσματα είναι αποκαρδιωτικά: οι μισοί σχεδόν μαθητές αδυνατούν να διαβάσουν και να κατανοήσουν ένα κείμενο και το ίδιο συμβαίνει με το επίπεδό τους στα μαθηματικά και τη φυσική, και ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό δεν ξέρει ούτε ανάγνωση. Τόσο δύσκολη και ακατόρθωτη είναι η συναίνεση των πολιτικών κομμάτων σε αυτό το θέμα, ώστε να υπάρξει μια μεταρρύθμιση που να έχει διάρκεια τουλάχιστον μιας δεκαετίας;
Στη χώρα, επίσης, που περηφανεύεται για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό της και τις ανθρωπιστικές σπουδές, όλες οι κυβερνήσεις -και της αριστεράς και της δεξιάς- τις συρρικνώνουν και τις υποβαθμίζουν με τις συνεχείς περικοπές των ωρών διδασκαλίας της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού. Είναι δυνατόν οι μαθητές να τελειώνουν το Λύκειο και να μην διδάσκονται Όμηρο από το πρωτότυπο; Να μη διδάσκονται τον Επιτάφιο του Περικλέους; Να αγνοούν τη γένεση της φιλοσοφίας και της επιστήμης; Να διδάσκονται ελλιπώς τους μεγάλους ελληνικούς πολιτισμούς της αρχαιότητας, τον κυκλαδικό, τον μινωικό, τον μυκηναϊκό; Την οικουμενική διάσταση του ελληνισμού με τον αποικισμό αρχικά και αργότερα με την αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου; Ή να έχουν πλήρη άγνοια του Βυζαντινού πολιτισμού;
Είναι, επίσης, αδιανόητο ότι στη χώρα μας δεν λειτουργούν αμιγώς κλασσικά λύκεια! Είναι να εκπλήσσεται κάποιος και να απορεί για τους λόγους που αυτά που λειτουργούσαν κάποτε, καταργήθηκαν. Έτυχε να παρακολουθήσω από κοντά το πρόγραμμα κλασσικού λυκείου στην Φλωρεντία της Ιταλίας. Θαύμασα το υψηλό επίπεδό του. Και παρόμοιο υψηλό επίπεδο έχουν όλα τα κλασσικά λύκεια. Οι απόφοιτοί τους είναι περιζήτητοι από τις επιχειρήσεις, εξαιτίας του υψηλού μορφωτικού επιπέδου τους. 
Στη χώρα μας, που γέννησε τον αθάνατο αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, το έχουμε πει και δεν θα κουραστούμε να το επαναλαμβάνουμε ότι θα έπρεπε η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας να αρχίζει από τις δυο τελευταίες τάξεις του δημοτικού και να συνεχίζεται στις επόμενες εκπαιδευτικές βαθμίδες με τέτοιον τρόπο, ώστε να είναι ικανοί οι απόφοιτοι του Λυκείου να έρχονται σε άμεση επαφή μέσῳ της γλώσσας με τα μεγαλύτερα πνεύματα της αρχαιότητας, ώστε να οξύνεται το πνεύμα τους και να εμπλουτίζονται οι εμπειρίες τους, ώστε να γίνονται ολοκληρωμένες προσωπικότητες. 
Η σημασία της σωστής παιδείας είναι το θεμέλιο τόσο για την ατομική ευτυχία, όσο και για την ευημερία και την ευτυχία του συνόλου των πολιτών ενός κράτους. Ιδιαίτερα για την παιδική και εύπλαστη ηλικία η παιδεία διαπλάθει και διαμορφώνει τον τύπο του ανθρώπου και του πολίτη που θέλει μια κοινωνία. Η ορθή παιδεία πρέπει να αποσκοπεί στη διαμόρφωση του τέλειου κατά το δυνατόν και ολοκληρωμένου ανθρώπου, ώστε και ο ίδιος να πετύχει το εὖ ζῆν, αλλά και η πολιτεία ως σύνολον.
Αυτονόητο είναι ότι σκοπός δεν είναι η πολυμάθεια, αλλά μέσῳ αυτής η ανάπτυξη της κριτικής σκέψεως και πολύ περισσότερο αληθινή παιδεία είναι αυτό που λέει ο Πλάτων, περιαγωγή της ψυχής από το σκοτάδι της άγνοιας στο αληθινό φως της γνώσεως. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνον με τη γνωριμία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, που δεν παρέχει στο άτομο μια εξ αποκαλύψεως αλήθεια, αλλά προβληματισμούς για όλες τις πτυχές της ατομικής και της δημόσιας ζωής.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΤΣΟΥΡΗΣ