H Παμβώτιδα και πάλι στο… στρόβιλο των μελετών!
Η ενδιαφέρουσα S.O.S – πρόσκληση του Ηλία Κοντογιάννη για την Παμβώτιδα στον «Πρωινό Λόγο» της 12 Μαρτίου 2018… ξαναφρεσκάρησε τη φυσική μου καταγωγή και ξύπνησε μέσα μου παιδικές αναμνήσεις. Ένιωσα επιστρατευμένος. Ιδιαίτερα όταν στην ίδια σελίδα, κάτω από τον υπότιτλο « Ξεκινούν οι έρευνες » αναφερόταν η είδηση του «Πρωϊνού Λόγου» ότι «ο Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου, τον Δήμο Ιωαννιτών και Πανεπιστημιακά Ιδρύματα θα μελετήσει την ανάσχεση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης της λίμνης, με απώτερο στόχο τη σταδιακή αποκατάσταση του διαταραγμένου οικοσυστήματος της. Μέσα σε χρονικό διάστημα 24 μηνών θα πραγματοποιούνται μηνιαίες δειγματοληψίες... κ.λπ., κλπ. Πιο συγκεκριμένα, θα ερευνηθούν σημαντικοί βιοτικοί παράμετροι της λίμνης Παμβώτιδας, με έμφαση στην διερεύνηση της κατάστασης των ιχθυοπληθυσμών, ιδιαίτερα των πληθυσμών της Ηπειρωτικής τσίμας (Pelagus epiroticus) σε ρέοντα ύδατα και υδατοσυλλογές... και προτείνονται μέτρα ενίσχυσης των πληθυσμών τους...».
* * *
Όμως, προς Θεού! Ακόμη μια μελέτη; Ακόμη ένα πείραμα, όταν η Παμβώτιδα βρίσκεται εδώ και χρόνια μπροστά στον κίνδυνο της υπερτροφίας που την εξαφανίζει;
Ακόμη μια προσπάθεια κάλυψης αποτυχιών με ωραιοποιήσεις αρνητικών εξελίξεων που αποδυναμώνουν την αποτελεσματική επίλυση των υπαρχόντων ήδη προβλημάτων της λίμνης και ενισχύουν ακόμη περισσότερο την σύγχιση;
Μήπως η μελέτη της ανάσχεσης των 24 μηνών είναι η γνωστή μέθοδος της πολιτικής για την μεταφορά ευθύνης στην επόμενη πολιτική εξουσία; Η τραγική κατάσταση της λίμνης είναι ήδη γνωστή και δεν χωράνε άλλες καθυστερήσεις. Ήρθε η ώρα που το καθήκον των κρατούντων θα πρέπει να εκδηλωθεί με την θεραπεία της λίμνης και όχι με μελέτες και αναβολές. Με την επιστημονική ανάλυση των τεσσάρων βασικών παραμέτρων, στη φάση του φωτοσυνθετικού μάξιμουμ του φυτοπλαγκτόν στους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες του 2018, θα μπορούσε να καλυφθεί άνετα η επιθυμία κάθε πρόσθετης πληροφορίας χωρίς την αβεβαιότητα μιας νέας μελέτης με ενδεχόμενη λανθασμένη διαγνωστική ικανότητα και σπατάλη χρόνου.
Όσο για την διερεύνηση των ιχθυοπληθυσμών της ηπειρωτικής τσίμας, με την επιστημονική ονομασία Pelagus epiroticus στην λίμνη, θα πρέπει να καταλάβουμε όλοι μας ότι σε μια νεκρή λίμνη όπως είναι η Παμβώτιδα, χωρίς οξυγόνο και μεδηλητηριασμένα νερά δεν είναι δυνατόν να επιζήσει κανένας αερόβιος οργανισμός. Και οι τσίμες, όπως και ο άνθρωπος, είναι οργανισμοί που χρειάζονται το οξυγόνο για να ζήσουν.
«Ο όγκος της υδαρούς λάσπης που επεκτείνεται σε μια περιοχή 3.400.000 τετρ. μέτρων στον νοτιοανατολικό τομέα του πυθμένα της λίμνης ανέρχεται σε 5 εκατ. κυβικά μέτρα. Το πάχος της σαπρολάσπης σχετίζεται με την γεωγραφική έκταση ενός στρώματος έλλειψης οξυγόνου που συμβάλλει στην απελευθέρωση αμμωνίας και γίνεται αιτία ενός ασφυκτικού περιβάλλοντος με αυξημένη οξύτητα (ΡΗ). Η κυψελοειδής μορφή των ιζημάτων φανερώνει την παρουσία των αερίων μεθάνιου, υδρόθειου και αμμωνιακού στον πυθμένα της λίμνης» (Πανεπιστήμιο Πατρών).
Το υδρόθειο, είναι τοξικά επιβαρυμένο δηλητήριο των νεύρων, επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Είναι αισθητό από την αποπνικτική μυρωδιά του κλούβιου αυγού που αναδύεται από τα νερά της λίμνης. Το μεθάνιο εκδηλώνεται με τις φουσκάλες στην επιφάνεια της λίμνης και με την αύξηση της θερμοκρασίας και των μικροβίων στην ατμόσφαιρα του λεκανοπεδίου.
«Με την έλλειψη του οξυγόνου και την τοξική ανάφλεξη, η δηλητηρίαση των νερών συνοδεύεται από τον μαζικό θάνατο των ψαριών στα νερά. Ψάρια που μέχρι στιγμής δεν πεθάνανε από ασφυξία λόγω έλλειψης του οξυγόνου, πεθαίνουν απο δηλητηριάσεις της αμμωνίας» (γερμανικό υπουργείο περιβάλλοντος).
Σχετικά με το γεγονός αυτό σιβυλλικά επιφυλακτική αντηχεί ακόμη και σήμερα η ανακοίνωση του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων στις 28 Αυγούστου 2014: «Από τα διαθέσιμα στοιχεία, δεν είναι δυνατόν να διατυπώσουμε επιστημονική άποψη η οποία να προσδιορίζει τα αίτια των μαζικών θανάτων στην Λίμνη Παμβώτιδα». Αινιγματική και η ερμηνεία της Περιφέρειας Ηπείρου σχετικά με την αιτιολόγηση των αποβλήτων της Ανατολής και της Λιμνοπούλας ως αιτία του φαινομένου των νεκρών ψαριών.
Η επιστημονική θέση στην τελευταία έρευνα του Πανεπιστημίου των Πατρών στην λίμνη και οι εμπειρίες του Γερμανικού Υπουργείου Περιβάλλοντος αναγάγουν την εξήγηση του φαινομένου των νεκρών ψαριών τον Ιούλιο του 2014 στην έλλειψη του οξυγόνου και τις δηλητηριάσεις της αμμωνίας ως συνέπειες της υπερτροφίας στην λίμνη. Η λίμνη μας είναι αναεροβική.
Η συνεχής συσσώρευση της λάσπης στον πυθμένα της εξουδετέρωσε τις υπόγειες πηγές της και επιταχύνει την βαλτοποίηση της μειώνοντας το βάθος της. «Η συνεχής συσσώρευση οργανικής λάσπης στον πυθμένα μιας λίμνης είναι η διαδικασία της αρχής του σβυσίματος μιας ζωής» (Pearson-λιμνολόγος).
* * *
Η αλλοίωση της μορφολογίας της με την καταστροφική απληστία των αναχωμάτων εξουδετέρωσε με την σειρά της την υδρολογική εναρμόνιση πηγών και χωνευτρών και κατέστρεψε τον εξισορροποιητικό μηχανισμό της στάθμης των νερών. Ένα πολύμορφο δίκτυο χωρομορφολογικών και υδροχημικών αλληλοεξαρτήσεων της Παμβώτιδας, των υδροβιοτόπων και των βάλτων που θεμελίωνε την βιολογική και οικονομική εξέλιξη της γιαννιώτικης κοινωνίας και του λεκανοπεδίου χάθηκε.
Εκατοντάδες διαχειριστικά σχέδια, μελέτες και ημερίδες για την Παμβώτιδα αποτελούν τον άχρηστευμένο… μουσειακό θησαυρό της πολιτικής εξουσίας.
Μία απ’ αυτές είναι και η μελέτη της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ιωαννίνων-Δ.Ε.Λ.Ι του έτους 1955 με τίτλο «Διαχειριστική μελέτη λίμνης Παμβώτιδας», από τα πρώτα προϊόντα της βιομηχανίας των μελετών, με σοβαρή αποκαλυπτική αξία. Στην μελέτη αυτή και με το πρόσχημα της «...δημιουργίας χώρων αναψυχής...» δίπλα σε μια λίμνη μολυσματικών διεργασιών, αποκαλύπτεται ο ...κρυφός πόθος των αρχόντων της Δημοτικής Εξουσίας για... κοινωνική προσφορά και εξηγείται η αντίδρασή τους σε μεθόδους και σκέψεις που αφορούν την εξυγίανση της Παμβώτιδας.
* * *
Ενδιαφέρουσες μελέτες όπως της Παγκάλου, Παπαστεργιοπούλου και του Λεονάρδου, του Γιώργου Παπαθεοδώρου, του Γεράσιμου Δημόπουλου, του Νίκου Λαμπράκη με στοιχεία και στατιστικά δεδομένα μιας δεκαετίας για τις διακυμάνσεις και τις αντιδράσεις του συστήματος στην πορεία του χρόνου, η μελέτη της Κατερίνας Βαρελή, του Γιώργου Πελίδη, της Μαρίας-Χριστίνας Μαυρογιώργου, του Ευάγγελου Βριανούλα και του Ιωάννη Σαίνη για τα κυανοβακτήρια στην λίμνη των Ιωαννίνων, καταλήξανε ως ακατέργαστα πνευματικά απολιθώματα στα συρτάρια των αρμοδίων! Την ίδια τύχη είχε και η νεώτερη μελέτη του Πανεπιστημίου των Πατρών, με την τραγική για την Παμβώτιδα διαπίστωση της έλλειψης του οξυγόνου, της συσσσώρευσης της οργανικής λάσπης και της δημιουργίας δηλητηριωδών αερίων στον πυθμένα της.
Είναι ακόμη οι μελέτες του J. Imperger από το 1999 για την ρύθμιση της στάθμης και την συμβολή της στην επαναλειτουργία των πηγών και την ανανέωση των νερών της λίμνης. Επίσης, της Αμαλίας Β. Μπιχταβά το 2014 για την «Λίμνη Παμβώτιδα» και το «Διαχείριστικό Σχέδιο Παμβώτιδας του 2014» για το ανάχωμα της Αμφιθέας, την λάθος διαχείριση της στάθμης και την στέρηση της εισροής οξυγονωμένων νερών από τις πηγές του Μιτσικελιού στην λίμνη. Εργασίες με πολύτιμο πληροφοριακό υλικό που θα μπορούσαν, με εξειδικευμένη εμπειρική επεξεργασία, να βοηθήσουν εδώ και χρόνια στην επιλογή της μεθόδου αποκατάστασης της λίμνης και στην προσπάθεια θεραπείας της. Και όμως, παραμένουν και αυτές «άχρηστες» στη συλλογή των τοπικών αρχόντων!
Και σαν να μην φτάναν όλα αυτά, στον όγκο των μελετών ήρθε και η «Μελέτη Διερεύνησης Δυνατοτήτων Ολιστικής Αποκατάστασης του Διαταραγμένου Οικοσυστήματος της λίμνης Παμβώτιδας», η διαφημιζόμενη ως «MasterPlan». Μια μελέτη 16 εκατ. ευρώ με «διερευνητικό στόχο» που πρότεινε έργα για εκτεταμένες αναδασώσεις στο Νεοχωρόπουλο και τα Μάρμαρα, σε λιβαδικά οικοσυστήματα με ανυπόστατη εδαφική διάβρωση, ως ύποπτα για προσχώσεις στην λίμνη. Μία δεύτερη εκτίμηση -Θεός φυλάξει!- προέβλεπε την κατασκευή 150 φραγμάτων από σκυρόδεμα με ύψος 4,5 έως και 8 μέτρα για την συγκράτηση των φερτών υλικών προς την λίμνη! Δηλαδή, μια μοντέρνα έκδοση των οχυρωματικών έργων του Μπιζανίου, ειδικά για την προστασία της λίμνης! Για την χωροθέτηση των προτεινομένων κατασκευών και των δεξαμενών καθίζησης, μιας μεθόδου τεχνολογικά ξεπερασμένης, προβλέπονταν νέες μελέτες αξίας ενός εκατ. ευρώ! Η αντιμετώπιση του ιζήματος και ο αερισμός του πυθμένα της λίμνης είναι το πιο επικίνδυνο αίνιγμα ενός οικοσύστηματος με διασαλευμένη ενεργειακή και τροφική ισορροπία, με περιορισμένο γεωμορφολογικό και υδρολογικό ανάγλυφο και με τις ιδιαιτερότητες της Παμβώτιδας.
* * *
«Πέρασαν πολλά χρόνια, έγιναν πολλές συζητήσεις. Τώρα πρέπει να πάρουμε αποφάσεις. Η προσπάθεια είναι κοινή, δεν χωράνε δογματισμοί, ούτε και αποκλεισμοί» ήταν λόγια του Περιφερειάρχη Ηπείρου σε μια στιγμή ενθουσιασμού στις 19 Μαρτίου του 2012. Πέρασαν από τότε 6 χρόνια! Και δυστυχώς ξεχάστηκαν όλα! Γιατί;
ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΣΩΝΙΤΗΣ
