Μεγάλο παιδαγωγικό και πολιτικό ολίσθημα…

-  Γράφει ο  ΣΠΥΡΟΣ  ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ, Φιλόλογος - Συγγραφέας

 «Παιδαγωγικό και πολιτικό ολίσθημα» μπορεί, όσο γίνεται πιο ήπια, να χαρακτηριστεί η ενέργεια μελών της Εξεταστικής Επιτροπής να αλλοιώσει το περιεχόμενο μιας φράσης από το κείμενο του Γιώργου Θεοτοκά που δόθηκε προς εξέταση κατά τις Πανελλαδικές Εξετάσεις του τρέχοντος έτους στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας.
 Αυτοί που οδηγήθηκαν σ' αυτό το αδικαιολόγητο λάθος ή είναι εντελώς άσχετοι με τα εκπαιδευτικά θέματα ή θέλησαν να εξυπηρετήσουν κάποια σκοπιμότητα. Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, δεν είναι σε θέση να ασκήσουν ένα τέτοιο υψηλό παιδαγωγικό λειτούργημα και να παίζουν με τον αγώνα και την αγωνία της νεολαίας μας.
Ποιο είναι όμως το ολίσθημα τους; Αποφάσισαν να βάλουν προς εξέταση  ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κείμενα του Γιώργου Θεοτοκά, ενός από τους σπουδαιότερους Έλληνες  διανοητές του 20ού αιώνα, στο οποίο υπήρχε η φράση: «Ακουσέ με» -λέει ο πατέρας στο παιδί του- «ένας άξιος μαραγκός που κατέχει καλά τη δουλειά του και πιστεύει σε αυτήν, είναι πολύ πιο ολοκληρωμένος και αξιοσέβαστος άνθρωπος από έναν κούφο πρύτανη ή έναν κακό  πρωθυπουργό».
Πρόκειται για το καταστάλαγμα των απόψεων του Θεοτοκά τις οποίες ο συγγραφέας βάζει  στο στόμα  ενός  πατέρα -έντιμου και έμπειρου μαχητή της ζωής- που απευθύνεται προς το γιο του, καθώς αυτός ετοιμάζεται να ακολουθήσει, στηριζόμενος στις δικές του δυνάμεις, το δρόμο της ζωής. Αυτό δε το καταστάλαγμα των απόψεων του Θεοτοκά είναι στενά -ιδεολογικά- δεμένο με το υπόλοιπο κείμενο που δόθηκε για επεξεργασία στους υποψήφιους και δεν προσφέρεται για καμιά αλλοίωση. Και όμως αυτό ακριβώς έγινε. «Χωρίς περίσκεψη  και χωρίς αιδώ» -για να θυμηθούμε λίγο και τον Καβάφη- αλλοίωσαν την παραπάνω φράση του κειμένου, αντικαθιστώντας τη φράση «από έναν κούφον πρύτανη ή έναν κακό πρωθυπουργό», με τη φράση «από έναν κακόν επιστήμονα».
Και όταν τα ΜΜΕ αποκάλυψαν το ολίσθημά τους, αντί να σιγήσουν «αιδημόνως» ή να ζητήσουν συγγνώμη και να παραιτηθούν, με την ίδια «κουφότητα» (= επιπολαιότητα - ελαφρότητα) εξέδωσαν ανακοίνωση με την οποία υποστήριξαν ότι «τα κείμενα μπορούν να διασκευάζονται λεξιλογικά και δομικά  κάτι που συνιστά πάγια τακτική». Ανακοίνωση που δείχνει ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν κατάλαβαν τι έκαναν. Δεν κατάλαβαν, επειδή ίσως δεν έχουν ασχοληθεί καθόλου με το Γιώργο Θεοτοκά και το έργο του· επειδή δεν έχουν ίσως ασχοληθεί με ερμηνεία λογοτεχνικού έργου, επειδή ίσως δεν έχουν κατανοήσει τον παιδαγωγικό χαρακτήρα των σχολικών εξετάσεων στις οποίες ανήκουν και οι πανελλαδικές· επειδή τέλος, δεν συνειδητοποίησαν ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει να θυσιάζεται η συναίσθηση της ευθύνης στο βωμό οποιασδήποτε σκοπιμότητας. Και αυτό το τελευταίο είναι και το χειρότερο.
Ποιο ήταν το μήνυμα  που έστελνε ο Γιώργος Θεοτοκάς και μάλιστα ως  συμβουλή ενός έμπειρου πατέρα προς το γιο του την ώρα που ετοιμαζόταν να ξεκινήσει τον αγώνα της ζωής;
Δεν έχει σημασία -του λέει- ποιο επάγγελμα  θα ακολουθήσεις στη ζωή σου. Σημασία έχει να διαλέξεις το επάγγελμα εκείνο που ταιριάζει στις κλίσεις και στα διαφέροντά σου, ώστε να μπορέσεις να το ασκήσεις κατά τον πιο τέλειο  τρόπο, για να είσαι ένας καταξιωμένος επαγγελματίας και να μπορείς από το ένα μέρος να αντιμετωπίζεις τις ανάγκες της ζωής σου και από το άλλο να προσφέρεις τις υπηρεσίες στην κοινωνία και να γίνεις ένα ωφέλιμο και αξιοσέβαστο μέλος του κοινωνικού συνόλου.
 Αν αυτό δεν το πετύχεις, στηριζόμενος στις δικές σου δυνάμεις, τότε  ό,τι και να γίνεις, όσο ψηλά και να ανεβείς, δεν θα έχεις καμιά αξία και μάταια  θα αναζητείς να αποκτήσεις κάποια αξία από το αξίωμά σου, είτε είσαι ένας «κούφος» (ελαφρός, κενός, άδειος) πρύτανης», είτε γίνεις  ένας «κακός πρωθυπουργός».
Τα δύο αυτά ουσιαστικά -πρύτανης και πρωθυπουργός- με τους αντίστοιχους επιθετικούς προσδιορισμούς -κούφος και κακός- δεν τα χρησιμοποιεί τυχαία ο Θεοτοκάς, ούτε αναφέρεται σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Αναφέρεται  στους εκπροσώπους -τους κορυφαίους μάλιστα - δυο κοινωνικών  τάξεων, της πνευματικής και της πολιτικής, τις οποίες θεωρεί υπεύθυνες της ελληνικής κακοδαιμονίας της εποχής του. Αν μάλιστα περνούσε από το μυαλό κάποιου αφελή -όπως συνέβη με αυτούς που αλλοίωσαν τη φράση, προφανώς για να προφυλάξουν κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο- ότι αναφέρεται σε συγκεκριμένο άτομο, αυτό δεν θα ήταν άλλο από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον οποίο θα ονόμαζε «κακόν» με αφορμή τον τρόπο που, το 1955, ανήλθε στην εξουσία, καθώς επίσης και για τον περιβόητο τριφασικό νόμο με τον οποίο κέρδισε τις εκλογές το 1956, στις οποίες και ο Γιώργος Θεοτοκάς είχε πάρει μέρος ως υποψήφιος βουλευτής Χίου με τη Δημοκρατική Ένωση.
 Ο ίδιος όμως ο Θεοτοκάς δύο χρόνια αργότερα, το 1958, όταν ο Καραμανλής, υλοποιώντας το  ευρωπαϊκό  όραμά του, ξεκίνησε τις διαδικασίες για την ένταξη της χώρας μας στην τότε ΕΟΚ, τάχθηκε με το μέρος του γιατί και αυτός είχε το ίδιο όραμα. Ήταν Έλληνας και Ευρωπαίος μαζί, ήταν ένας ολοκληρωμένος πολίτης της ανθρωπότητας. Δεν ήταν ένας φτηνός πολιτικάντης, γι' αυτό, αν ζούσε και έβλεπε την αλλοίωση της φράσης του από ανθρώπους χωρίς καμιά πνευματική υπευθυνότητα και πολιτική οντότητα, θα διαρρήγνυε τα ιμάτιά του και θα τους κατάγγελνε για την «κουφότητά» τους, όπως το 1956 είχε το θάρρος να καταγγείλει, με τις φράσεις «κούφο πρύτανη»και «κακό πρωθυπουργό», την κενή πνευματική  και την κακή πολιτική ηγεσία που τις θεωρούσε υπεύθυνες για την ελληνική κακοδαιμονία του τόπου.
«Κουφότητα» και «κακότητα» μαζί αποπνέει η πράξη της αλλοίωσης της φράσης του Γιώργου Θεοτοκά, που αλλοίωσε και το περιεχόμενό της και μάλιστα σε μια διαδικασία ιερή για τη νεολαία μας, όπως είναι οι Πανελλαδικές Εξετάσεις.
Την ίδια «κουφότητα» και «κακότητα» αποπνέει και η ανακοίνωσή τους, γιατί δεν είναι κακό να πέσεις, κακό είναι όταν πέσεις να μη θελήσεις και να μη προσπαθήσεις να σηκωθείς.
Δεν ξέρω τι άλλο έχουμε να δούμε ακόμα για να συνειδητοποιήσουμε, σε ποιο σκαλί έχουμε κατρακυλήσει «στου κακού τη σκάλα» και πού τελικά μας μέλλει να φτάσουμε.