Για τα 73 χρόνια από τη Γενοκτονία των Εβραίων…

(Η Εβραϊκή Κοινότητα των Ιωαννίνων μέσα από το Πανόραμα του Νισήμ Λεβή)
 - Γράφει ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΥΑΓΓ. ΤΣΙΛΗΣ,
Ιστορικός – Αρχαιολόγος, Φιλόλογος, Δρ. Ιστορίας

• Στα τέλη Φεβρουαρίου το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών φιλοξένησε στις αίθουσές του μια πολύ αξιόλογη έκθεση, από πεντακόσιες περίπου φωτογραφίες, του αείμνηστου Γιαννιώτη Εβραίου γιατρού του Νισήμ Λεβή (1898-1944), που έχουν σχέση με την ιδιωτική του ζωή και τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του Μονπελιέ και του Παρισιού, τα ταξίδια του και με την Εβραϊκή Κοινότητα των Γιαννίνων.
Γόνος ευκατάστατης οικογένειας της πόλης ο Νισήμ, μετά τις λαμπρές σπουδές στο εξωτερικό, ενώ θα μπορούσε να σταδιοδρομήσει άριστα στην Ευρώπη, εν τούτοις, προτίμησε τη γενέτειρά του τα Γιάννενα, με ένα και μόνο σκοπό. Να αφιερώσει τη ζωή του για τη θεραπεία των πασχόντων συνανθρώπων του, ανιδιοτελώς, διότι δεν είχε ανάγκη από χρήματα, λόγω της μεγάλης οικονομικής ευρωστίας της οικογένειάς του. Και γι’ αυτό, συνειδητά, αποφάσισε να μη δημιουργήσει δική του. Κι έγινε ο γιατρός των φτωχών, των αναξιοπαθούντων, ο φύλακας άγγελός τους, ανεξάρτητα από εθνικότητα και θρήσκευμα όχι μόνον των Γιαννιωτών αλλά και της ευρύτερης περιφέρειας.
Επισκεπτόταν συχνά τις υποβαθμισμένες γειτονιές και χτυπούσε πόρτες ρωτώντας τους ενοίκους, αν έχουν κάποιο ιατρικό πρόβλημα, για να προσφέρει αμισθί τις υπηρεσίες του. Αυτός ήταν ο Νισήμ Λεβής. Ανθρωπιστής, αλτρουϊστής, μεγαλόψυχος, τοπολάτρης και αξιόλογο στέλεχος της Εβραϊκής Κοινότητας.
Μια Κοινότητα, η οποία είχε τις ρίζες της από αιώνες στα Γιάννενα, ανθηρή από κάθε άποψη, που διέπρεπε στο εμπόριο, στα γράμματα και στις επιστήμες και αποτελούσε ένα εκλεκτό τμήμα, της γιαννιώτικης κοινωνίας.
Οικογένειες των οποίων τα μέλη διακρίνονταν για την εργατικότητα, το δυναμισμό, την αλληλεγγύη και για την αξιοθαύμαστη προσήλωσή τους στις θρησκευτικές κι εθνικές τους παραδόσεις. Έτσι κυλούσαν τα χρόνια μέχρι την 25 Μαρτίου 1944, ημέρα της εθνικής μας Ανεξαρτησίας, που η χώρα μας καθημερινά αιμοραγούσε κάτω από τη στιγνή τυραννία των Γερμανών Ναζί.
Τότε, που η δυναμική Εβραϊκή Κοινότητα έμελλε να ξεριζωθεί κατά τον πιο σκληρό κι απάνθρωπο τρόπο από τους εν λόγω κατακτητές και όλα τα μέλη της, 1.850 περίπου άτομα, κάθε ηλικίας, να μεταφερθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς, του Ματχάουζεν και του Νταχάου, όπου εξοντώθηκαν στους θαλάμους αερίων, μαζί με άλλα έξι εκατομμύρια αθώων ομοεθνών τους. Οι επιζήσαντες ήταν ελάχιστοι. Ήταν μια τραγική γενοκρονία ενός λαό της διασποράς, την οποία αδυνατεί να συλλάβει ο νους κάθε λογικού ανθρώπου.
Κι εδώ γεννιούνται πολλά ερωτήματα: Πώς, ένας λαός πολιτισμένος, πνευματικά καλλιεργημένος, με μεγάλους φιλοσόφους, ποιητές, μουσικούς, επιστήμονες κι εφευρέτες, με τεράστια οικονομο-τεχνική υποδομή, έφτασε στο ελεεινό σημείο να αιματοκυλήσει δυο φορές την Ευρώπη, με αποτέλεσμα την απώλεια εκατομμυρίων ψυχών και να βάλει στο στόχαστρο την εξόντωση του εβραϊκού έθνους, ενώ θα μπορούσε να ζήσει ειρηνικά και να ευημερήσει.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, μια απάντηση είναι εφικτή. Ήταν και είναι από τη φύση τους πολεμοχαρείς, έστω και αν φανεί παράδοξο.
Οι σοφοί μας έλεγαν: «Φύσιν πονηράν μεταβαλλείν ου ράδιον». (Δεν είναι εύκολο ν’ αλλάξει ο κακός χαρακτήρας ενός ανθρώπου). Η μόρφωση απλά προσφέρει ένα προσωπείο, για να καλύπτει τις εσωτερικές αδυναμίες του.
Αφιονισμένοι οι Ναζί από τη θεωρία της Άρειας φυλής, θεωρούσαν όλους τους άλλους κατώτερα όντα. Κι έβαλαν ως πρώτο στόχο τους Εβραίους, οι οποίοι ήταν δραστήριοι σε όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομίας και του εμπορίου και μέσα στη Γερμανία. Και η υπέρμετρη ζηλοφθονία τους οδήγησε στη γενοκτονία ενός λαού φιλήσυχου και προοδευτικού.
Όμως εκτός αυτών οι ρίζες τους, ως πολεμοχαρείς, φτάνουν πολύ μακριά. Γερμανικά φύλα ήταν οι Γότθοι που ρήμαξαν την Ελλάδα και κατέστρεψαν τους Δελφούς το 280 μ.Χ. κι έφτασαν ως τη Φρυγία της Μ. Ασίας, οι Βησιγότθοι, οι Οστρογότθοι που αναστάτωσαν την Ιταλία, οι Βάνδαλοι που δεν άφησαν τίποτα όρθιο στο πέρασμά τους προς την Αφρική (εξ ου και βανδαλισμός) και οι Ούννοι που προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές στην Κεντρική Ευρώπη. Και όλες αυτές οι επιδρομές έγιναν κατά την περίοδο του Βυζαντίου (4ο μέχρι 10ο αιώνα).
Επόμενο ήταν και οι απόγονοί τους να προκαλέσουν δύο Παγκόσμιους Πολέμους, αδιαφορώντας για τα εκατομμύρια θύματά τους. Πόσο εύστοχα ήταν τα λόγια του στρατηγού Αϊζενχάουερ, διοικητή των συμμαχικών αποβατικών δυνάμεων στη Νορμανδία το 1944, ο οποίος στην ιστορική ημερησία διαταγή, λίγο πριν από την έναρξη των επιχειρήσεων, έγραφε: «Χτυπάτε τη φωλιά των λύκων που βρίσκεται στην καρδιά της Ευρώπης κι αιματοκύλησε δυο φορές τον κόσμο», καίτοι και ο ίδιος ήταν γιος Γερμανού μετανάστη, δεύτερης γενιάς!
Και πώς να μη θαυμάσει κανείς τους απόγονους του Αβραάμ, οι οποίοι μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ. από το ρωμαίο στρατηγό Τίτο, κουβαλώντας στην κιβωτό τους τη μεγάλη εθνική τους κληρονομιά επί 19 αιώνες διασποράς σε διαφορετικές χώρες, συσπειρωμένοι όλοι γύρω από τη Βίβλο, χάλκευαν τα όνειρά τους, πως κάποια μέρα θα ρίζωναν στα άγια χώματά τους! Αν και γνώρισαν φοβερούς διωγμούς, μίσος, ζηλοφθονία, γαλουχήθηκαν με την ελπίδα και την προσδοκία ότι θα δικαιώνονταν από την ιστορία. Και το πέτυχαν το 1948 με μεγάλες θυσίες.
Και κατόρθωσαν μέσα σε μια έκταση 20 χιλιάδων τ.χ., να συγκεντρώσουν 5 εκατομμύρια ομοεθνείς απ’ όλο τον κόσμο και να δημιουργήσουν ένα υπερσύχρονο κράτος, πρωτοπόρο στις εφευρέσεις και στην υψηλή τεχνολογία και με εμφανή την παρουσία σ’ όλα τα επιστημονικά πεδία, χωρίς καμιά σχεδόν πλουτοπαραγωγική πηγή, που κάποιοι μικρόψυχοι δε θέλουν να παραδεχτούν.
Κι εδώ επαληθεύεται η ρήση του μεγάλου γερμανού φιλόσοφου Νίτσε στο έργο του «Το Λυκόφως των ειδώλων» που γράφει: «Όσο πιο ψηλά ανεβαίνω, τόσο πιο μικρός φαίνομαι στα μάτια εκείνων, που δεν μπορούν να με φτάσουν».
Πέρασαν πάνω από εβδομήντα χρόνια από την αποφράδα εκείνη ημέρα, που η γιαννιώτικη ρωμανιώτικη εβραϊκή Κοινότητα εξοντώθηκε στο σύνολό της από τους απόγονους του Αττίλα. Το Πανόραμα του αείμνηστου Νισήμ Λεβή, διακεκριμένου γιατρού και μεγάλου ανθρωπιστή, ξύπνησε μνήμες από το παρελθόν όμορφες, ανέμελες, οικογενειακές στιγμές αλλά και πικρές από εκατονταετηρίδες, ομοεθνείς που έζησαν σε διάφορες πατρίδες… και τώρα απολαμβάνουν τ’ αγαθά της ελευθερίας.
Κανείς όμως δεν πρέπει να ξεχνάει τη γενοκτονία του εβραϊκού λαού. Το γοερό κλάμα ενός βρέφους που το άρπαξε από την αγκαλιά της νεαρής μητέρας του ο αποκτηνωμένος Ναζί και το πέταξε στο δρόμο, γιατί τον ενοχλούσε ράγισε καρδιές τις δραματικές εκείνες στιγμές του ξεριζωμού της Εβραϊκής Κοινότητας.
Όπως και το μαχαιρωμένο κορμάκι του βρέφους που βρέθηκε να θηλάζει το στήθος της δολοφονημένης μανούλας του από τους βάνδαλους Ναζί, από τη σφαγή του χωριού Λυγκιάδων, θ’ αποτελούν στίγμα για τον πολιτισμό.
Ας είναι αιωνία η μνήμη των έξι εκατομμυρίων ψυχών που θανατώθηκαν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεων. Είθε η ολιγάριθμη σήμερα Εβραϊκή Κοινότητα ν’ αποτελέσει τη μαγιά για να ξανανθίσει πάλι και να γνωρίσει την παλιά της αίγλη.
Εύχομαι ολόψυχα οι Εβραίοι να τα βρουν με τους γείτονές τους Παλαιστίνιους.