Η κοινωνική οικονομία ίσως είναι η λέξη – κλειδί!

Σήμερα, έχοντας καταλάβει δυστυχώς όλοι μας ότι δεν υπάρχει πάτος, έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για έναν πιο ειλικρινή και εποικοδομητικό δημόσιο διάλογο. Είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη να τεθούν προτάσεις στο τραπέζι, όχι για «εσωτερική κατανάλωση», αλλά για χάραξη πορείας μέσα σε ένα πολύ δύσκολο παγκόσμιο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον.
Ίσως η κοινωνική οικονομία να είναι η λέξη - κλειδί. Η κοινωνική οικονομία μπορεί να συμπληρώσει σήμερα το κενό που υπάρχει ανάμεσα στις φιλελεύθερες αρχές και την κοινωνική πλευρά της λέξης «κέρδος». Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας με πολλούς τρόπους. Κατευθύνουν αδρανείς πόρους προς την οικονομική δραστηριότητα, κινητοποιούν πόρους σε τοπικό επίπεδο και προάγουν την κατά τόπους προσαρμογή της παραγωγής.
Η χώρα μας διαθέτει πλούσια φυσική και πολιτιστική κληρονομιά, αξιόλογους ανθρώπινους πόρους και πλήθος επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Σήμερα όμως έχει επηρεαστεί έντονα από την συνεχιζόμενη οικονομική κρίση και τις μεταβολές που εκείνη έχει επιφέρει στην αγορά εργασίας, στις οικονομικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες, στο βιοτικό επίπεδο και στο δημογραφικό, οικονομικό και κοινωνικό προφίλ εν γένει και ως εκ τούτου αντιμετωπίζει την περίοδο αυτή σημαντικές γενικές προκλήσεις για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου συστήματος κάλυψης των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, το οποίο αφενός θα αμβλύνει τους κινδύνους συρρίκνωσης των υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας εξαιτίας δημοσιονομικών περιορισμών, αφενός θα επιτρέψει την σταδιακή δημιουργία ενεργητικών κοινωνικών πολιτικών ένταξης ή επανένταξης στον οικονομικό και κοινωνικό ιστό της χώρας. Από την άλλη, οι προκλήσεις αυτές μπορούν να αποτελέσουν τον κινητήριο μοχλό και να ενεργοποιήσουν τα αντανακλαστικά των κοινωνιών στην κατεύθυνση των συλλογικών δράσεων, της αμοιβαίας συνεργασίας με βασικό στόχο την αντιμετώπιση κρίσιμων προβλημάτων εκ των έσω.
Η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας μπορεί να συνεισφέρει ως μια βιώσιμη στρατηγική, στην διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη με δημοκρατικές αξίες σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, συνδυάζοντας μεταξύ άλλων την κερδοφορία με την αλληλεγγύη, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών. Επιπλέον, η ένταξη στην αγορά εργασίας κοινωνικά ευπαθών ομάδων, όπως μακροχρόνιοι άνεργοι, νέοι άνεργοι, μονογενείς, ΑμεΑ, μετανάστες, θα πρέπει  να αποτελεί εκτός από προτεραιότητα και πρόκληση προκειμένου να ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή.
Αν ληφθεί υπόψη ότι στην Ευρώπη η Κοινωνική Οικονομία κατέχει το 10% της επιχειρηματικότητας, ενώ  στην Ελλάδα κατέχει μόνο το 2%, προκύπτει ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής Οικονομίας, πρέπει να αποτελέσει άμεση και επείγουσα προτεραιότητα της Πολιτείας, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της Κοινωνίας. Από την άποψη αυτή, απαιτούνται συντονισμένες παρεμβάσεις και καινοτόμες πρωτοβουλίες, αλλά και ο ακριβής προσδιορισμός της φύσης των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών που θα πρέπει να ενταχθούν στη σφαίρα της κοινωνικής οικονομίας. Επιπλέον, στα πλαίσια της τρέχουσας χρηματοδοτικής περιόδου 2014-2020, για πρώτη φορά πέρα από τις αμιγώς στοχευμένες στην κοινωνική οικονομία δράσεις, οι κοινωνικές επιχειρήσεις περιλαμβάνονται ισότιμα με τις υπόλοιπες νομικές μορφές επιχειρήσεων στις προσκλήσεις όλων των επιχειρησιακών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-20.
Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας έχουν μεγαλύτερη ικανότητα διατήρησης της απασχόλησης και αποφυγής της απώλειας θέσεων εργασίας κατά τη διάρκεια δυσμενών οικονομικών κύκλων, όπως παρατηρείται στην τρέχουσα οικονομική κρίση. Αναμφισβήτητα η κοινωνική οικονομία αποτελεί έναν τομέα που συμβάλλει σημαντικά στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, στη βιώσιμη ανάπτυξη και στη δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου.
Ο χώρος της κοινωνικής οικονομίας έχει μεγάλα πλεονεκτήματα για κάθε εμπλεκόμενη πλευρά. Πέραν από το προφανές κοινωνικό και ανθρωπιστικό όφελος, μπορεί να προσφέρει πολύτιμη εργασιακή εμπειρία και γνώσεις σε νέα άτομα, πριν την είσοδο στον εργασιακό στίβο. Μπορεί να αποτελέσει ένα περιβάλλον κοινωνικής ένταξης, να εμποδίσει την παθητικοποίηση ή και την περιθωριοποίηση της ανεργίας. Μπορεί να αποτελέσει το φυτώριο νεανικής επιχειρηματικότητας και καινοτομίας με κοινωνικό ή οικολογικό περιεχόμενο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η καινοτομία συνδέεται άμεσα με μια πρωτότυπη και εύλογη λύση σε ένα υφιστάμενο πρόβλημα.

Η ελληνική κοινωνία έχει εμπειρία
Ας μην συνδέουμε την κοινωνική οικονομία μόνον με την αστική εμπειρία. Η ελληνική οικιακή και αγροτική οικονομία και οικοτεχνία μπορεί να μας δώσει ατέλειωτα καλά παραδείγματα. Τα συνεταιριστικά θαύματα ιστορικών κοινοτήτων όπως τα θεσσαλικά Αμπελάκια, από τον 18ο αιώνα, είναι χαρακτηριστικά. Αλλά και αργότερα, η εμπειρία στον ελληνικό χώρο είναι τεράστια. Τα  «θαύματα» αυτά βασίστηκαν στην προσπάθεια επιβίωσης, και είχαν σημείο αναφοράς το μεράκι και τη χαρά της δημιουργικής εργασίας σε συνεργατικό και φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον.
Παραδείγματα σύγχρονων κοινωνικών επιχειρηματιών: Το 2006, ο Blake Myconskie από τις  ΗΠΑ είχε την καινοτόμα ιδέα να ιδρύσει μια εταιρεία παπουτσιών στο Τέξας, την γνωστή πλέον σήμερα TOMS, όπου για  κάθε ζευγάρι που πωλούνταν έκανε δωρεά ένα ζευγάρι σε κάποιον που το είχε ανάγκη. Η ιδέα και ο Blake  έχουν γίνει σήμερα διάσημοι και η εταιρεία έχει αναπτυχθεί και σε άλλους κλάδους.
Ο Jamie Oliver  ίδρυσε το 2002 το «Fifteen» (το  όνομα  εστιατορίου  και  του κοινωφελούς οργανισμού). Η αποστολή του είναι να εμπνέει κάθε  χρόνο 15 νέους  ανθρώπους – από ευπαθείς ομάδες (άνεργους, ναρκομανείς, κλπ.) ή με ποινικό  μητρώο – να  πιστέψουν στον εαυτό τους και να εκπαιδευτούν ως σεφ προσλαμβάνοντας μάλιστα κάποιους από αυτούς. Στόχος του ήταν να γίνει διεθνές brand και τα κατάφερε. Σήμερα υπάρχουν ένα εστιατόριο στο Λονδίνο, δύο στο Άμστερνταμ, δύο στην Αυστραλία, ένα στο Ηuston και ένα στο St Louis. Ένα ιστορικό παράδειγμα κοινωνικού επιχειρηματία είναι αυτό του Jean Monnet, ενός εκ των ιδρυτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κλείνοντας, με προτεινόμενη λύση στο σημερινό αδιέξοδο της χώρας μας την κοινωνική οικονομία,  θα ήθελα να στείλω το εξής μήνυμα: δε μας «φταίνε» οι ξένες πολυεθνικές, οφείλουμε εμείς να φτιάξουμε τις δικές μας! Για να γίνει αυτό όμως, πρέπει να μάθουμε να συνεργαζόμαστε και να δώσουμε αξία στην εργασία μας.