Να μη ξαναζήσει η πόλη μας μέρες τραγικές όπως του Εμφυλίου!

Την καθιερωμένη ετήσια εκδήλωσή του στο Σταυράκι, πραγματοποιεί, σήμερα, Σάββατο, ο Δήμος Ιωαννιτών, προς τιμήν των συμπολιτών μας που εκτελέστηκαν, με απόφαση του Στρατοδικείου, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1948.
Έζησα, ως δημοτικός σύμβουλος της "ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ", με δήμαρχο τον αείμνηστο Σπύρο Κατσαδήμα, την ιστορική συνεδρίαση της 11ης Φεβρουαρίου 1983, λίγες μέρες μετά την ανάληψη της εξουσίας της Δημοτικής Αρχής, κατά την οποία πάρθηκαν δυο, εξαιρετικής σημασίας, αποφάσεις που δικαιώνουν την πλούσια ιστορία της πόλης μας και καταξιώνουν το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Η πρώτη απόφαση είχε σχέση με την εισήγηση του Δημάρχου να ανεγερθεί μνημείο στο Σταυράκι – τόπο εκτελέσεων – προς αποκατάσταση της μνήμης των αδικοχαμένων συμπολιτών μας που δικάστηκαν, καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν με απόφαση του έκτακτου Στρατοδικείου τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1948. Επρόκειτο για τη γνωστή "Υπόθεση Πρίντζου" που συγκλόνισε την πόλη μας τις ζοφερές εκείνες μέρες του Εμφύλιου. Κλείνοντας τη συζήτηση αυτή ο τότε Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, Αλέκος Σόφης, επισήμανε:
Σήμερα λήγει ο Εμφύλιος στην πόλη μας. Και αυτό ακριβώς ήταν το πνεύμα εκείνης της απόφασης. Να μη ξαναζήσει η πόλη μας και η πατρίδα μας μέρες τραγικές, σαν αυτές που έζησε με τον Εμφύλιο, και τα θύματά του, και απ’ τις δυο πλευρές.
Η δεύτερη απόφαση είχε σχέση με τα Παλαιά Κληροδοτήματα Ιωαννίνων και τις Σχολικές Περιουσίες της πόλης που προέρχονται από Κληροδοτήματα, που βρίσκονταν σε πλήρη συνταγματική αταξία, και απέβλεπε στην αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και της νομιμότητας στην πόλη μας, ώστε να γίνεται σεβαστή η βούληση των Ευεργετών μας. Ήμουν εισηγητής σ’ αυτή την υπόθεση και μετά τη λήψη της σχετικής απόφασης δήλωσα στο Δημοτικό Συμβούλιο:
Σήμερα λήγει η Τουρκοκρατία στην πόλη μας. Δυστυχώς όμως, μολονότι από τη Βουλή των Ελλήνων ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος που ζήτησε ο Δήμος Ιωαννιτών, η Τουρκοκρατία δεν έληξε ακόμα στην πόλη μας, γιατί η χώρα μας, δεν αξιώθηκε – από το 1983 που πάρθηκε η απόφαση, να αποκτήσει πολιτική ηγεσία αντάξια της πλούσιας ιστορίας της, και της μεγάλης προσφοράς προς το Έθνος των εκλεκτών τέκνων του Λαού μας, που είναι οι Εθνικοί μας Ευεργέτες.
Από την επόμενη μέρα της συνεδρίασης εκείνης άρχισαν οι διεργασίες για την υλοποίηση της πρώτης απόφασης. Το Μνημείο στο Σταυράκι στήθηκε και τα αποκαλυπτήριά του έγιναν το 1985, με την παρουσία πλήθους κόσμου, σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερο συγκινησιακό. Με προτροπή συμπολιτών μας, και ιδιαίτερα με την απαιτητική παρέμβαση του αρχιμανδρίτη Χερουβείμ Μυλωνά, ασχολήθηκα με αυτή την υπόθεση, αφού προμηθεύτηκα όλα τα σχετικά στοιχεία και την πλούσια αρθρογραφία του αθηναϊκού και του τοπικού τόπου.
Διάβασα με προσοχή την ιστορική απόφαση του Δικηγορικού Συλλόγου των Ιωαννίνων, που ζήτησε την αναστολή της απόφασης γιατί ήταν "τα μάλα αυστηρά" και επρόκειτο περί μιας "οργανώσεως οικονομικού περιεχομένου" και "ουδεμία εκδήλωσις πράξεως βίας είχε λάβει χώραν".
Συνομίλησα με καταδικασθέντες που ανακρίθηκαν και βασανίστηκαν σκληρά στα κολαστήρια των στρατιωτικών φυλακών του ΦΙΣ από τον ανεκδιήγητο εκείνο διοικητή των φυλακών που επόπτευε τις ανακρίσεις, προκειμένουν να ομολογήσουν πράξεις τις οποίες δεν είχαν διαπράξει.
Συναντήθηκα και συζήτησα επί ώρες, με το στρατηγό διοικητή Α’ Σώματος Στρατού, Θρ. Τσακαλώτο, με τον ταξίαρχο – μέλος του έκτακτου Στρατοδικείου, και αργότερα στέλεχος της χούντας του 1967, Στυλ. Παττακό, έγκλειστο τότε στις φυλακές Κορυδαλλού, με το γραμματέα του Στρατοδικείου. Ευάγ. Χριστιά, με επιζώντα μέλη του Δικηγορικού Συλλόγου, όπως ήταν ο Βασ. Γιαννάκος, ο Στεφ. Μπότσιος και ο Αθ. Κίτσος, με μέλη του εκτελεστικού αποσπάσματος, με συγγενείς των εκτελεσθέντων, που πρόθυμα μου πρόσφεραν τις τελευταίες επιστολές των αγαπημένων τους προσώπων, λίγο πριν οδηγηθούν στον τόπο της εκτέλεσης, με επίσημα πρόσωπα της κοινωνίας μας, που είχαν ζήσει τα γεγονότα όπως ο αείμνηστος Πρύτανης Σωτήρης Δάκαρης.
Διάβασα με σχολαστικότητα τις καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορίας, των συνήγορων υπεράσπισης, και των κατηγορούμενων, όπως ήταν διατυπωμένες στα επίσημα πρακτικά, τα οποία, όπως είπε ο γραμματέας του Στρατοδικείου, συντάσσονταν από ειδική επιτροπή και κάποια από αυτά τα έδινε στη δημοσιότητα.
Ζήτησα από το φίλο μου καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Γιάννη Μαλακάση, που πήγαινε, κάθε χρόνο στην Αμερική και διάβαζε τα σχετικά έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικών που δίνονταν στη δημοσιότητα, να βρει και να μου φέρει το τηλεγράφημα του Αμερικανού πρέσβη SMITH, προς το Υπουργείο Εξωτερικών της Αμερικής, που είχε ασχοληθεί με την υπόθεση Πρίντζου. Μου το έφερε, το δημοσίευσα αυτούσιο στο βιβλίο μου, καθώς αναφέρεται ότι:
"Άνθρωποι καταδικάζονται σε θάνατο και εκτελούνται για εγκλήματα, όπως η διανομή φεϊγ – βολάν ή συγκέντρωση χρημάτων για βοήθεια οικογενειών πολιτικών κρατουμένων – ή για προσκόλληση σε ανύπαρχτες οργανώσεις αυτοαμυνιτών, η ύπαρξη των οποίων στις πόλεις είναι στην ξεκάθαρη φαντασία της αστυνομίας· έτσι το Στρατοδικείο Ιωαννίνων δίκασε 145 τέτοιους αυτοαμυνίτες, ενώ κανένας δεν έχει ακούσει για τέτοια οργάνωση αυτοαμυνιτών στα Γιάννινα, κανένα όπλο δε βρέθηκε σε κανέναν απ’ τους κατηγορούμενους, η δε κατηγορία δεν προσκόμισε ούτε ένα γεγονός για την ύπαρξη τέτοιων οργανώσεων. Παρ’ όλα αυτά 48 άτομα, συμπεριλαμβανομένων 9 γυναικών, καταδικάστηκαν σε θάνατο και 16 εκτελέστηκαν".
Όλων οι μαρτυρίες συνέπιπταν με αυτή του δικηγόρου Βασ. Γιαννάκου ο οποίος μου δήλωσε:
"Ήταν δύσκολοι καιροί. Υπήρχε φανατισμός που παρέσυρε τους ανθρώπους και τους εκτέλεσαν. Εξετελέσθησαν άνθρωποι δωρεάν".
Ακούγοντας αυτές τις δηλώσεις, θυμήθηκα το Θουκυδίδη που έγραφε στα "Κερκυραϊκά" του, τον τρομερό εκείνο εμφύλιο: "Ο γαρ πόλεμος αφελών την ευπορίαν του καθ’ ημέραν βίου, βίαιος διδάσκαλος γίγνεται και προς τα παρόντα τας αργάς των πολλών εξομοιοί".
Κάθε πόλεμος είναι σκληρός για τους λαούς, γιατί αντικαθιστά την "πειθώ" της ειρήνης με τη δική του βία. Πιο σκληρός όμως για ένα Λαό είναι ο εμφύλιος, όπως αυτός που έζησε η πατρίδα μας την περίοδο 1945 – 1949, με τα αθρόα – και άδικα – θύματά του και απ’ τις δυο παρατάξεις.
Με αυτά τα στοιχεία, και με αυτή την πεποίθηση, ξεκίνησα και ολοκλήρωσα το βιβλίο μου "Η Δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων". Χωρίς καμιά προκατάληψη, με πλήρη – απ’ την πλευρά μου – αντικειμενικότητα, χωρίς να δώσω πίστη και να καταγράψω στο βιβλίο, αν πρώτα δεν είχα διασταυρώσει τις πληροφορίες και από άλλα άτομα, και προπαντός αν δεν τις είχα εξακριβώσει από τεκμήρια που δεν αμφισβητούνται.
Με ένα και μοναδικό στόχο: μαζί με την αποκατάσταση των συμπολιτών μας που υπήρξαν θύματα του Εμφύλιου, να υπηρετηθεί η υπόθεση της εθνικής ομοψυχίας και ενότητας, που τόσο είχε – την εποχή που γράφτηκε το βιβλίο – ανάγκη ο τόπος, και έχει ανάγκη και σήμερα.
Αυτή είναι η αλήθεια γύρω από την τραγική αυτή υπόθεση που έζησε η πόλη μας τις μαύρες εκείνες ημέρες του Ιουλίου και του Αυγούστου του 1948. Όλα τα υπόλοιπα που ειπώθηκαν και γράφτηκαν, κατά καιρούς – και πρόσφατα – γύρω από αυτή την υπόθεση, δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα.