Αναγκαία η προστασία των υδάτινων πόρων!

Η Εθνική πολιτική για τη διαχείριση των υδάτων αποτυπώνεται στα Σχέδια Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών των Υδατικών Διαμερισμάτων της Χώρας. Στο πλαίσιο των Σχεδίων Διαχείρισης περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, δράσεις που αφορούν στον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας των δικτύων ύδρευσης.
Πρόσφατα, ο Περιφερειάρχης Ηπείρου υπέγραψε τρεις πράξεις που αφορούν αντίστοιχα την υλοποίηση  των Σχεδίων Ασφάλειας Νερού, των Δ.Ε.Υ.Α. Άρτας, Πρέβεζας και Ηγουμενίτσας. Όπως πληροφορήθηκα απορρίφτηκε, από την Διαχειριστική αρχή Περιφέρειας Ηπείρου, η υλοποίηση αντίστοιχων έργων  στην ΔΕΥΑ Ιωαννίνων.
Η υλοποίηση των εν λόγω σχεδίων είναι έργα που προβλέπονται στον κωδικό WD05B020, των βασικών μέτρων από το Διαχειριστικό Σχέδιο Λεκανών Απορροής Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου, σύμφωνα με την Οδηγία 98/83/ΕΚ περί πόσιμου νερού στην Ελλάδα (Μέτρα για την προώθηση αποδοτικής και αειφόρου χρήσης πόσιμου νερού - Υλοποίηση Σχεδίων Ασφάλειας Νερού σε Μεγάλες ΔΕΥΑ όπως οι ΔΕΥΑ Ιωαννίνων, Άρτας, Πρέβεζας, Ηγουμενίτσας και Κέρκυρας).
Τα Σχέδια Ασφάλειας Νερού (Water Safety Plans) αποτελούν μία ολιστική προσέγγιση που σχετίζεται με την ποιοτική διαχείριση των υδάτων από την πηγή του νερού έως και τη διανομή, υιοθετώντας την αρχή των πολλαπλών φραγμάτων (multiple barriers) και εστιάζοντας στην ανάγκη εφαρμογής μέτρων ελέγχου σε κάθε κρίκο της αλυσίδας υδροδότησης.
Τα Σχέδια Ασφάλειας Νερού στοχεύουν στη διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας και την υιοθέτηση και εφαρμογή ορθών πρακτικών στο δίκτυο διανομής του πόσιμου νερού, μέσω ελαχιστοποίησης παρουσίας ρυπαντών ειδικά στην πηγή του, σωστής επεξεργασίας του ύδατος και σωστής διανομής στα δίκτυα ύδρευσης.
Η ποιότητα του πόσιμου νερού στα συστήματα ύδρευσης ελέγχεται σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της οδηγίας 98/83/ΕΕ και ενσωματώθηκε στην Ελληνική Νομοθεσία, βάσει της Υ2/2600/2001 ΚΥΑ. Η Οδηγία αποσκοπεί στην προστασία της ανθρώπινης υγείας και την εξασφάλιση ποιότητας πόσιμου νερού στον καταναλωτή και επιπλέον εναρμονίζεται με τους κανονισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Με την ανωτέρω νομοθεσία εισάγονται σημαντικές διαφοροποιήσεις όσον αφορά στο σημείο ελέγχου, όπου καθορίζεται για τα δίκτυα διανομής η βρύση του καταναλωτή, στον τρόπο ελέγχου, στο είδος και στις τιμές παραμέτρων. Η ποιότητα του νερού στο δίκτυο παρακολουθείται με τη λήψη αντιπροσωπευτικών δειγμάτων καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Η ελάχιστη συχνότητα δειγματοληψίας και αναλύσεων καθορίζεται με βάση τον όγκο του διανεμόμενου ή παραγόμενου νερού ημερησίως, σύμφωνα πάντα με τον αριθμό του εξυπηρετούμενου πληθυσμού.
Έχοντας υπ’ όψιν αυτά και πολλά άλλα, θα ήθελα να επισημάνω και να σας γνωρίσω  κάποια θέματα.        
Τα προβλήματα στις Δ.Ε.Υ.Α., κυρίως λόγω της εφαρμογής του «Καλλικράτη» είναι πολλά, αλλά και μεγάλα. Η διαχείριση των υδατικών πόρων σε αστικό και ημιαστικό περιβάλλον για ύδρευση εκ μέρους των ΔΕΥΑ και αντιστοίχων Υπηρεσιών Ύδρευσης των Δήμων είναι  περισσότερο από κάθε άλλη φορά προβληματική. Η διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση επαρκών ποσοτήτων νερού καλής ποιότητας για κάθε χρήση και ιδίως για πόσιμο, καθιστά αναγκαίες τις συντονισμένες δράσεις, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, για την προστασία, τη διατήρηση και τη βελτίωση της ποιότητάς του.                                      
Οι βάσεις για την ασφάλεια του νερού είναι: Η γνώση της υδροληψίας, η γνώση της ποιότητας του λαμβανομένου νερού, ο έλεγχος της επεξεργασίας, η προστασία του δικτύου διανομής, ώστε να έχουμε ένα ασφαλές πόσιμο νερό.
Οι βασικοί στόχοι του σχεδίου (ΣΑΝ) είναι: Η ελαχιστοποίηση της μόλυνσης στην πηγή, η μείωση ή απομάκρυνση της μόλυνσης μέσω επεξεργασίας και η πρόληψη της μόλυνσης κατά την αποθήκευση, διανομή και χρήση.
Η εφαρμογή των ΣΑΝ και η βελτιστοποίηση της όλης διεργασίας, προϋποθέτει συνδυασμό μέτρων προστασίας της πηγής και επεξεργασίας του νερού, όπως:
- Ειδικές ζώνες και μέτρα προστασίας των θέσεων υδροληψίας.
- Ελαχιστοποίηση της παρουσίας ρυπαντών στο πόσιμο νερό ήδη από την πηγή.
- Σωστή και αξιόπιστη επεξεργασία του νερού ώστε να είναι κατάλληλο για πόση.
- Σωστή διανομή σε δίκτυα ύδρευσης, ανεξάρτητα του μεγέθους τους.
Βελτιστοποίηση της συνολικής λειτουργίας ενός υδρευτικού συστήματος και αύξηση του επιπέδου αξιοπιστίας του.
Ποια όμως είναι η διασφάλιση ότι το πόσιμο νερό θα είναι απαλλαγμένο από επιβαρυντικούς μολυσματικούς παράγοντες και ρύπους; Τα αποτελέσματα της ποιοτικής ανάλυσης του νερού στο σημείο ελέγχου δεν αντιπροσωπεύουν συνολικά την ποιότητα του νερού. Χωρίς καμία γνώση της ποιότητας του νερού προέλευσης,  η παραμετρική προσέγγιση είναι ανεπαρκής και μη ασφαλής .
Εγώ προσωπικά θα σταθώ στο θέμα της ρύπανσης των νερών, υπόγειων και επιφανειακών. Τα υπόγεια νερά είναι ανανεώσιμοι πόροι με φυσική αναπλήρωση. Κύρια πηγή τροφοδοσίας των υπόγειων νερών αποτελούν τα επιφανειακά νερά, από τις βροχοπτώσεις, χιονοπτώσεις και αυτά που κυλούν στην επιφάνεια από τις διάφορες δραστηριότητες του ανθρώπου, την επαναχρησιμοποίηση.
Οι πηγές ρύπανσης των υπόγειων και επιφανειακών νερών διακρίνονται, στις φυσικές και στις ανθρωπογενείς. Στις φυσικές πηγές ανήκουν τα μεταλλεύματα,  η γεωθερμία, η θάλασσα και τα ακραία φυσικά φαινόμενα. Οι σπουδαιότερες πηγές ρύπανσης, οι οποίες επιβαρύνουν καταρχήν τα επιφανειακά νερά και στη συνέχεια τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, είναι από την ανθρωπογενή ρύπανση που είναι η σημαντικότερη και προκαλείται από διάφορες δραστηριότητες του ανθρώπου, πρόκειται κυρίως για την ρύπανση από τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα, καθώς και από την αγροτική και κτηνοτροφική δραστηριότητα. κ.λ.π.
Η τήρηση των προβλέψεων των σχετικών με την προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος Κοινοτικών Οδηγιών  αποτελεί υποχρέωση κάθε κράτους μέλους της ΕΕ, δημιουργώντας ένα συνολικό πλαίσιο προστασίας του περιβάλλοντος και συνεπώς και των υδατικών πόρων. Η ενσωμάτωση των προβλέψεων των Οδηγιών αυτών στο Διαχειριστικό Σχέδιο των Υδάτων του υδατικού διαμερίσματος της κάθε περιοχής αποτελεί αυτονόητη αρχή και προϋπόθεση για την επιτυχία του σχεδίου.
Προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος, σημαίνει παρεμπόδιση της εισερχόμενης ρύπανσης στα υπόγεια και επιφανειακά νερά. Η αποτελεσματική προστασία των υπόγειων και επιφανειακών  υδάτων αρχικά προϋποθέτει καλή γνώση των υδρογεωλογικών συνθηκών και ιδιαίτερα του τρόπου και των θέσεων τροφοδοσίας των υπόγειων νερών, καθώς επίσης και εντοπισμό των πηγών ρύπανσης των επιφανειακών νερών (διάχυτη και σημειακή ).
Στην κατεύθυνση της προστασίας των υπόγειων  και επιφανειακών νερών, προτείνονται από τα Σχέδια Διαχείρισης  Λεκανών .Απορροής, να ληφθούν  μέτρα αντιμετώπισης όπως:
• Απαγόρευση ρίψης λυμάτων στους άξονες επιφανειακής ροής
• Απαγόρευση κατασκευής απορροφητικών βόθρων
• Απαγόρευση αντλήσεων σε παράκτια πεδία όπου έχει εντοπιστεί πιθανή είσοδος της θάλασσας στα υπόγεια παράκτια υδροφόρα
• Έλεγχος από τους αρμόδιους φορείς για τη λειτουργία σταθμών βιολογικών καθαρισμών σε ρυπογόνες βιομηχανίες και βιοτεχνίες
• Προστασία της ευρύτερης περιοχής των ΧΥΤΑ από τα στραγγίσματα.
•Βιολογική επεξεργασία των κτηνοτροφικών αποβλήτων
• Ενημέρωση αγροτών για τις επιπτώσεις που προκαλούν στα υπόγεια νερά η χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και εκπαίδευσή τους σε ορθές πρακτικές.
• Προστασία από τις πλημμύρες εξαιτίας της αλλαγής του παγκόσμιου κλίματος. κ.λ.π..
 Το νερό μολύνεται σε όλη τη διαδρομή του, όταν είναι σύννεφο, όταν πέφτει σαν βροχή και χιόνι, όταν κυκλοφορεί στην επιφάνεια της γης, μέσα στη γη, στις πηγές που συγκεντρώνεται, αλλά και στους σωλήνες που το μεταφέρουν στα σπίτια μας, στις επιχειρήσεις κ.λ.π..
Η κακή διαχείριση του, η αλόγιστη χρήση, η μόλυνση και ρύπανση, η κατασπατάληση, η ασταθής κατάσταση των αποθεμάτων ή υφαλμύρινσης του υδροφόρου ορίζοντα, λόγω και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, έχουν σαν αποτέλεσμα, την ποιοτική υποβάθμισή τους, την συνεχή μείωση των διαθέσιμων ποσοτήτων και αποτελούν σοβαρότατες πληγές στο μέλλον μας, τόσο για τις σύγχρονες τοπικές κοινωνίες, όσο και για τη χώρα στο σύνολό της.

* Ο Δημήτρης Μακρής είναι Πολιτικός Μηχανικός Τ.Ε. Συγκοινωνιακών – Υδραυλικών Έργων Υποδομής.