Ο Άγιος Γρηγόριος Καλλίδης ο από Ιωαννίνων...
Ο Γεώργιος Πέτρου Τσιούρης από το χωριό Δεμάτι Μαλακασίου (σήμ. Δεμάτι Ιωαννίνων) γεννήθηκε το 1858 και πέθανε το 1928. Φοίτησε στην Ιερατική Σχολή Νήσου στα τέλη της δεκαετίας 1880 με αρχές του 1890, πήρε δε το πτυχίο του επί μητροπολίτη Γρηγορίου Καλλίδη (Σεπτ. 1889 – Μάιος 1902). Ο Γ. Π. Τσιούρης υπηρέτησε ως δάσκαλος στα χωριά Δεμάτι, Βωβούσα Ζαγορίου και Δερβενδίστα (σήμ. Ανθοχώρι) Μετσόβου.
Στο πλούσιο αρχειακό υλικό που κατέλειπε στο γιο του Δημήτριο Γεωργίου Τσιούρη (1903-1977), γραμματέα της Κοινότητας Δεματίου, εκτός των σημαντικών οθωμανικών και ελληνικών εγγράφων συμπεριλαμβάνονται και δύο τόμοι του βιβλίου ΜΟΥΣΙΚΟ ΕΓΚΟΛΠΙΟ, που εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1879 από το τυπογραφείο «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» των Θάνου και Βασιλειάδη. Στις λευκές σελίδες στην αρχή και στο τέλος του 2ου τόμου και σε μία ανεξάρτητη σελίδα ο Γ. Π. Τσιούρης κατέγραψε ιδιοχείρως δεκατρία κείμενα, τα περισσότερα από αυτά είναι μελοποιημένα με το γραφικό σύστημα της βυζαντινής μουσικής. Και οι δύο τόμοι φέρουν την υπογραφή του. Πρόκειται για πολυχρονισμούς του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ (1876-1909), άσματα και ωδή εξετάσεων, άσμα προς διασκέδαση και τέλος τον πολυχρονισμό και δύο άσματα αφιερωμένα στο μητροπολίτη Ιωαννίνων Γρηγόριο Καλλίδη, με τα οποία τον υποδέχονταν στη Σχολή οι ιεροσπουδαστές. Τα κείμενα αυτά έχουν ως εξής:
1. Πολυχρονισμός του Σεβασμιωτάτου κ.κ. Γρηγορίου Μητροπολίτου Ιωαννίνων
Πολυχρόνιον ποιήσαι Κύριος ο Θεός
τον Σεβασμιώτατον και Θεοπρόβλητον
Μητροπολίτην Ιωαννίνων
υπέρτιμον και έξαρχον πάσης Ηπείρου
και Κερκύρας κ.κ. Γρηγόριον
Κύριε, Κύριε φύλαττε αυτόν
εις πολλά έτη, εις πολλά έτη.
2. Άσμα προς τον Σεβασμιώτατον κυρ. κυρ. Γρηγόριον Ιωαννίνων
Τον Ιεράρχην άπαντες εκ μέσης της καρδίας
Γρηγορίον υμνήσωμεν τον μύστην της παιδείας
το ευ παρέστης είπομεν αυτώ μεθ’ ευφροσύνης
βαθείας αποδίδοντες φόρον ευγνωμοσύνης.
Χαίρε των Ιωαννίνων ποιμενάρχα γεραρέ
των Μουσών θερμέ θεράπων της παιδείας αρωγέ.
Θεόθεν ούτος πιστευθείς λαού ποιμαντορίαν
έργω και λόγω δείκνυσιν θεού ευθείαν
προστάτης γεγονώς θερμός των φώτων της παιδείας
κατέστης όντως προσφιλής της όλης κοινωνίας.
Χαίρε των Ιωαννίνων ποιμενάρχα γεραρέ
των Μουσών θερμέ θεράπων της παιδείας αρωγέ.
3. Άσμα του Αρχιερέως Ιωαννίνων κ. Γρηγορίου
Τούτων Μουσών θεράποντα παιδείας τον προστάτην
Ποιμένα τον εν πνεύματι ημών και ιεράρχην
φύλαττε και χορήγησον πλήρη την ευτυχίαν
όπως αξίως κυβερνά λαού ποιμαντορίαν (δις)
Άγοντα τον λαόν αυτού νομάς προς σωτηρίους
Την σκάφην διευθύνοντα προς όρμους γαληνίους,
εύχου.
Χαίρε της Ιωαννίνων
πόλεως Μητροπολίτα,
Ζήθι εν υγεία πλήρη
του Χριστού Ιεροθύτα (δις).
Το σύντομο αυτό κείμενο, στηριγμένο σε ανέκδοτο αρχειακό υλικό, αφιερώνεται στη μνήμη του από τις 22 Μαΐου 2003 αγίου Γρηγορίου Καλλίδη, καθώς επίσης στους κατοίκους της Ζίτσας και στον έως προσφάτως εφημέριο της ωραίας και ιστορικής αυτής κωμόπολης π. Βασίλειο Φώτη. Στις δικές του άοκνες προσπάθειες ο περικαλλής κεντρικός ναός του Αγίου Νικολάου φυλάσσει, από το έτος 2011, την εικόνα του αγίου και απότμημα του ιερού λειψάνου του. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα εγκαίνια του συγκεκριμένου ναού τελέσθηκαν στις 9 Ιουνίου 1891 από το μητροπολίτη Ιωαννίνων Γρηγόριο Καλλίδη, η παρουσία του οποίου στάθηκε αφορμή για ψευδείς κατηγορίες εναντίον του από τον βαλή των Ιωαννίνων Χιβζή πασά με στόχο την απομάκρυνσή του από τον μητροπολιτικό θρόνο.
Η κωμόπολη της Ζίτσας, που στις 25 Ιουλίου κάθε έτους τιμά πανηγυρικώς τη μνήμη του ξεχωριστού αυτού ιεράρχη, κατέγραψε τη σχέση της με τον μητροπολίτη Γρηγόριο Καλλίδη στην πρόσοψη του Ναού του Αγίου Νικολάου πάνω από την κεντρική είσοδο. Η μαρμάρινη επιγραφή έχει ως εξής: «Ο ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΕΠ’ ΟΝΟ/ΜΑΤΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΙΜΩΜΕ/ΝΟΣ Ω, ΚΟΔΟΜΗΤΑΙ ΕΝ ΕΤΕΙ ΧΙΛΙΟ/ΣΤΩ, ΟΚΤΑΚΟΣΙΟΣΤΩ, ΕΝΕΝΗΚΟ/ΣΤΩ, ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΟΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟ/ΛΙΤΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ / ΚΑΛΛΙΔΟΥ. ΧΟΡΗΓΟΥΝΤΩΝ ΕΥΣΕ/ΒΩΝ ΠΑΤΡΙΩΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Π: ΛΙ/ΟΝΤΟΥ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΟΥ ΑΥΤΟΥ ΕΛΕΝΗΣ / ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΕΑΥΤΩΝ ΚΑΙ ΘΕΙΟΥ / ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΤΣΟΥΛΗ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕ/ΚΤΟΝΟΣ ΠΑΝΑΓ. ΒΕΝΕΤΗ». Πέραν δε τούτου στον Άγιο Νικόλαο Ζίτσας φυλάσσεται αντιμήνσιο των εγκαινίων του συγκεκριμένου ναού «καθιερωθέν παρά του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Ιωαννίνων Γρηγορίου» (το κείμενο είναι γραμμένο από τον ίδιο), γεγονός που μαρτυρεί ότι η πνευματική σχέση του αγίου Γρηγορίου Καλλίδη με τον ιερό αυτό χώρο θα παραμείνει «έως της συντελείας του αιώνος».
