Παμβώτιδα: Όραμα και Οικονομία

«Εγώ θα κάνω αυτό που μου ζητάτε, αλλά εσείς θα μετανοιώσετε γι’ αυτό» ήτανε η απάντηση του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή στην πρόκληση των Γιαννιωτών για αποξήρανση του κάμπου. Σκεπτικός ατένιζε την λίμνη από τον βράχο του Σκυλοσόφου. Προαίσθηση;
«Κανείς δεν μπόρεσε να διαβλέψει την φύση! Αντιδράσεις και συνέπειες από επεμβάσεις του ανθρώπου στις δομές της, δεν μπορούν να σχεδιαστούν στην λεπτομέρεια».                  
(Jan Gerlach - Natur tut gut !..)
Η περίφημη μετατροπή του κάμπου σε γεωργική ευδαιμονία γέννησε τις άγνωστες αντιδράσεις της φύσης και η αδυναμία ερμηνείας των βιοχημικών συμπλέξεων στα νερά έφερε την γεωλογική καρατόμηση του οικοσυστήματος και την απονέκρωσή του.
Η αλλοίωση  της σχέσης εισροών –εκροών αντικατέστησε τα οξυγονωμένα νερά των πηγών με τα βρώμικα κανάλια και τις αποπλύσεις. Το έγκλημα των αναχωμάτων εξουδετέρωσε τις πηγές και τα φίλτρα των ακτών και εμπόδισε την ανανέωση των νερών στη λίμνη. Η τελευταία  έρευνα του Πανεπιστημίου των Πατρών για την λίμνη αυξάνει τις ανησυχίες: «Η υγεία στο λεκανοπέδιο δοκιμάζεται με την υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας και την έκρηξη της μικροβιακής εξάπλωσης».
***
Η αδυναμία της επισήμανσης των νερών ως ανταγωνιστικό  πλεονέκτημα στέρησε το οικοσύστημα από τα οξυγονωμένα νερά των πηγών του Μιτσικελιού και την ευεργετική ανανέωση του κύκλου τους στη λίμνη αλλά και την οικονομία των Ιωαννίνων από ένα ισχυρό κάστρο ανθεκτικό σε κρίσεις.
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η οικονομική εξάρτηση του Δήμου Ιωαννιτών είναι μία από τις αιτίες που εμποδίζουν την προτεραιότητα έργων με επεκτατική αναπτυξιακή σημασία . Αυτό είναι ένα πρόβλημα αρκετά σοβαρό όπως και προβλήματα κοινωνικά, οργανωτικά και διαρθρωτικά που αναζητούν τη λύσης τους.
Αλλά και στις εποχές της άφθονης χρηματοδότησης το πρόβλημα της λίμνης υπήρχε και εξακολουθεί να υπάρχει ως πρόβλημα τεχνολογικής ανεπάρκειας και προγραμματισμού αναπτυξιακών προτεραιοτήτων.
Με την τροφική ανισορροπία που ξεκίνησε την δεκαετία του 1960, η Παμβώτιδα έφτασε σιγά, σιγά και εξελίχτηκε σε στοιχείο αντιτουριστικής συμπεριφοράς για την πόλη των Ιωαννίνων.
Η κοινωνία και η οικονομία της πόλης επιβάλλουν ως άμεση προτεραιότητα την θεραπεία της βασικότερης αιτίας της κρίσης, την άρρωστη Παμβώτιδα.
«Ένα κάστρο πέφτει με την επικέντρωση όλων των δυνάμεων σε ένα σημείο του τείχους. Με το σπάσιμο του τείχους το υπόλοιπο πέφτει σαν πύργος από άμμο».
(Partha Bose - Μέγας Αλέξανδρος και η τέχνη της στρατηγικής).
***
Η λαίλαπα  της οικονομικής κρίσης από την δική της πλευρά αποκάλυψε την έλλειψη προνοητικότητας αποθεμάτων στις χρυσές εποχές και αμέλεια στον σχεδιασμό και την αντοχή του οικονομικού μηχανισμού στα Γιάννενα. Και αυτή ακόμη η οικονομία του δημοσιοϋπαλληλικού  μοντέλου των Ιωαννίνων, εξαρτημένου από τις ευρωπαϊκές ενέσεις της Αθήνας και την οικονομική στήριξη της φοιτητικής κοινωνίας, γονάτισε και παρέσυρε στην κρίση μια συγχισμένη κοινωνία χωρίς πυξίδα.
Το σημαντικό απόθεμα των τουριστικών πλεονεκτημάτων της πόλης μειώνεται και οι επισκέψεις περιορίζονται. Οι ξενοδοχειακές μονάδες συντηρούνται με πακέτα και αμφισβητούμενη πληρότητα  και η οικονομία της πόλης αγκομαχεί.  Ανεξαρτησίας, Λόρδου Βύρωνος και πρώην ζωντανές εμπορικές γειτονιές ερημώνουν και τα μανιτάρια των Cafe για άνεργους και πτυχιούχους, εξελίσσονται σε κορμό μιας οικονομίας με καλαμένια πόδια.
Απεργίες μειώνουν την ανταγωνιστικότητα της γιαννιώτικης οικονομίας και η χρήση των spray στα έργα τέχνης και στους τοίχους των δημόσιων και άλλων κτηρίων, αφήνουν την εικόνα μιας βρώμικης πόλης χωρίς σεβασμό στην κοινωνική περιουσία.
***
Η ιστορική αυτή εξέλιξη είναι έστω και αργά πρόσκληση προβληματισμού για τα  Γιάννενα. Είναι πρόσκληση χωρίς εξαιρέσεις και κοινωνικές διακρίσεις. Είναι η φωνή της αφύπνησης για συνεργασία και την εξεύρεση δρόμων και τρόπων για ειρήνη, την οικονομική αναζωπύρωση της πόλης και την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της. Τα νερά είναι κατά 73  τοις εκατό βασικό στοιχείο τουριστικής υποστήριξης. Η θεμελιακή αυτή διαπίστωση είναι αρκετή για να αποδείξει την ζωτική εξάρτηση της γιαννιώτικης αλλά και κάθε κοινωνίας από τη λίμνη. Κι αυτός, ο κατά καιρούς πρωταγωνιστικός ρόλος των Ιωαννίνων στην ιστορία, ξεχώριζε εμβολιασμένος με τα βλαστάρια των υγροτοπικών ιδιαιτεροτήτων της μαγευτικής Παμβώτιδας. Μήπως όμως και η ποιητική εναέρωση της πόλης με τα γρόσια και τα γράμματα και τα σαράντα καντάρια της ζάχαρης για την κυρά Φροσύνη, δεν είναι ζευγάρωμα αιωνιότητας νερών και ζωής;
***
Η σημερινή συμπεριφορά των πολιτών προς την λίμνη με τις βρωμιές και τα σκουπίδια ως καθημερινή εμπειρία αποδεικνύει δυστυχώς, ότι οι άνθρωποι αδιαφορούν ή δεν έχουν καταλάβει, ότι η ανάπτυξη των Ιωαννίνων και η δική τους προκοπή ξεκινάει από μια καθαρή Παμβώτιδα χωρίς μυρωδιές και από την δική τους ουσιώδη συμμετοχή σε ένα γιαννιώτικο μοντέλο αναπτυξιακής αποκλειστικότητας.
Στόχος του η επιδίωξη μιας συγκεκριμένης ποιοτικής και βιωματικής ωφέλειας και η καθιέρωση ενός γιαννιώτικου προφίλ με την χρήση ενός εξειδικευμένου μηχανισμού Marketing για μια κυκλικά επαναλαμβανόμενη πληρότητα των ξενοδοχειακών μονάδων και την τροφοδοσία της αστικής οικονομίας με σοβαρές καταναλωτικές ομάδες.
Κι εδώ χρειάζεται δουλειά, πολύ δουλειά για έναν επιτυχημένο τουριστικό σχεδιασμό με γιαννιώτικο χρώμα και στόχο την προσέλκυση και την επανάληψη των επισκέψεων.
***
Η προσφορά της Παμβώτιδας δεν είναι μόνο νούμερα. Είναι εικόνα βιωματικής και οραματικής σύνθεσης που δένει την αναζήτηση του Θείου στα βυζαντινά μοναστήρια με το ξαναζωντάνεμα των επισκέψεων στο μαγευτικό νησί των Ιωαννίνων.  Είναι η νοσταλγία των πηγών στα ριζά του βράχου, δίπλα στον πλάτανο του Αλή Πασά και της Κυρά Βασιλικής. Είναι η εμπειρία της παράδοσης και η λαχτάρα του ανθρώπου για επαφή με την ιστορία και τον πολιτισμό  του. Είναι οι ξεχασμένες νυχτερινές συναυλίες των βατράχων στους βάλτους και η νοσταλγία της βαρκάδας με το φώς του φεγγαριού στην Κυρά Φροσύνη. Είναι η συνειδητοποίηση των μυστικών και του μεγαλείου της δημιουργίας  ατενίζοντας τα κρυστάλλινα νερά της Ντραμπάτοβας. Είναι το νόημα της ζωής στο άγχος του πολιτισμού!..

* Ο κ. Βασίλης Ασωνίτης, Ηπειρωτικής καταγωγής, είναι οικονομολόγος με σπουδές ως υπότροφος στη Γερμανία