Το πολιτικό πρόβλημα της σημερινής Ελλάδας...

Όταν κάνουμε λόγο για σημερινή Ελλάδα, αναφερόμαστε στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Ποια ήταν – και είναι – τα κύρια γνωρίσματά της; Δε φροντίσαμε όλοι μαζί να διαμορφώσουμε τις αναγκαίες συνθήκες, ώστε από τους κόλπους της κοινωνίας, τον επιστημονικό, τον επιχειρηματικό, το δημιουργικό κόσμο, να αναδειχτούν ηγέτες πραγματικοί, με συνέπεια, κατά κανόνα, τα ηνία της πολιτικής ζωής, να τα κρατούν στα χέρια τους άνθρωποι που παριστάνουν τους ηγέτες, χωρίς στην πραγματικότητα να είναι. Έτσι το πολιτικό μας πρόβλημα γίνεται πολύπλοκο και κατ’ ακολουθίαν, δισεπίλυτο.
Τρία είναι, πιστεύω, τα ευπαθή του σημεία: Πρώτα υπάρχει πρόβλημα πολιτικής ηγεσίας που να μπορεί να ανταποκρίνεται στις πολλαπλές απαιτήσεις της ωραιότερης, και ταυτόχρονα, δυσκολότερης τέχνης, όπως είναι η τέχνη της πολιτικής, την οποία ο Αριστοτέλης καθιέρωσε ως "τέχνη του κυβερνάν ανθρώπους".
Υπάρχει, έπειτα, πρόβλημα, στενά συνυφασμένο με το πρώτο, και αυτό είναι το πρόβλημα Δημοκρατίας. Δημοκρατία, βέβαια, με όλα τα προβλεπόμενα από τους θεσμούς όργανα – και μάλιστα πληθωρικά, αλλά και αδρανή - έχουμε. Δημοκρατία όμως ουσίας, που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του ονόματός της, δεν έχουμε. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη αντάξιας πολιτικής ηγεσίας· η έλλειψη αυτή δεν είναι το αίτιο της έλλειψης ουσιαστικής Δημοκρατίας, είναι το αιτιατικό. Το αίτιο, εκ των ουκ άνευ μάλιστα, είναι η έλλειψη της Παιδείας, η τρίτη παράμετρος του προβλήματος. Η Παιδεία αποτελεί το βασικό συνδετικό κρίκο των τριών στοιχείων που συνιστούν και εμπεριέχονται στο βασικό πολιτικό πρόβλημα μιας χώρας. Αποτελεί την, κατά το Γκαίτε, "εκλεκτική συγγένεια", ανάμεσα σε πολιτικούς και πολίτες, που, όταν υπάρχει, υπάρχει και γνήσια Δημοκρατία.
Τρανή και αναμφισβήτητη απόδειξη του γεγονότος τούτου αποτελεί η κλασική αρχαιότητα της πατρίδας μας, με επίκεντρο την Αθήνα, και η περίπτωση λίγων αλλά φωτισμένων ηγετών που αξιωθήκαμε να έχουμε στα πλαίσια του ανεξάρτητου νεοελληνικού κράτους.
Κλασσική περίπτωση άξιου πολιτικού ηγέτη στην αρχαιότητα ο Περικλής. Την προσωπικότητά του, την αποτυπώνει, με τον ανάλογο θαυμασμό, στις "Ιστορίες" του ο Θουκυδίδης:
"Ο Περικλής –γράφει ο Θουκυδίδης– έχων μεγάλην επιρροήν, πηγάζουσαν από την προς αυτόν κοινήν εκτίμησιν και την προσωπικήν του ικανότητα, και πασιφανώς αναδειχθείς εις ύψιστον βαθμόν ανώτερος χρημάτων, συνεκράτει τον λαόν, μολονότι σεβόμενος τας ελευθερίας του, και αυτός μάλλον ωδήγει αυτόν, παρά ωδηγείτο από αυτόν. Μη επιδιώκων να αποκτήση επιρροήν δι’ αθεμίτων μέσων, δεν ωμίλει προς κολακείαν, αλλά στηριζόμενος εις την κοινήν προς αυτόν εκτίμησιν, ηδύνατο και να αντιταχθή κατ’ αυτών, προκαλών εν ανάγκη και την οργήν των".   
Ξεκάθαρα, και εντελώς απαραίτητα προσόντα, που συνιστούν και εμπεριέχονται στην προσωπικότητα ενός άξιου πολιτικού ηγέτη. Με αυτά τα προσόντα ήταν σε θέση να μεταβάλει σε πράξη τα οράματά του. Και αυτά ήταν δύο: η Δημοκρατία και η Παιδεία. Στην ουσία ένα, γιατί το ένα, δεν εννοείται χωρίς το άλλο. Πώς το πέτυχε αυτό; Εδραίωσε τη Δημοκρατία δίνοντας το δικαίωμα σε κάθε άξιο να καταλαμβάνει το ανάλογο με τα προσόντα του αξίωμα: "Ουδείς αξιώματος αφανεία κεκώλυται". Είχε κατανοήσει δηλαδή πως η Δημοκρατία· χωρίς τη συνδρομή των αρίστων ξεπέφτει σε οχλοκρατία. Και πώς αναδεικνύονταν οι άριστοι; Διά της Παιδείας την οποία πρόσφερε η Πολιτεία με όλες τις εκδηλώσεις της. Θυμάστε τη συνόψιση στον "Επιτάφιο": "Ξυνελών τε λέγω την τε πάσαν πόλιν παίδευσιν κοινήν της Ελλάδος είναι". Παιδεία και Πολιτεία ήταν, στην εποχή του, έννοιες ταυτόσημες.
Κάτι παρόμοιο στη νεότερη Ελλάδα συνέβη με τον Καποδίστρια. Τον εκλέγει Κυβερνήτη της Ελλάδας η Γ’ των Ελλήνων Εθνική Συνέλευσις, θεωρούσα ότι "η υψηλή επιστήμη του κυβερνάν την Πολιτείαν, και φέρειν προς ευδαιμονίαν τα Έθνη, απαιτεί πολλήν πείραν και πολλά φώτα"· έκρινε δε ότι ο Καποδίστριας είναι ο "κατά πράξιν και θεωρίαν πολιτικός Έλλην" κατάλληλος να κυβερνήσει την Ελλάδα. Δεν τον άφησαν όμως να την κυβερνήσει·
Στα ίδια χνάρια βάδισε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Μόλις ανέλαβε την εξουσίαν ξεκίνησε από την αναθεώρηση του Συντάγματος. Οι πολίτες από κάτω ζητούσαν "συντακτική συνέλευση" και αυτός απάντησε και υλοποίησε την "αναθεωρητική", γιατί αυτό απαιτούσαν οι περιστάσεις. Δεν ήταν δημαγωγός ο Βενιζέλος, ήταν εθνάρχης. Γι’ αυτό έφτιαξε την Ελλάδα των πέντε θαλασσών και των δύο Ηπείρων. Και ποια ήταν η ανταμοιβή του; Δολοφονικές απόπειρες εναντίον του.
Και από τότε; Γέμισε η πολιτική σκηνή από "Γουλιμήδες". Τους απολαύσαμε όλα αυτά τα χρόνια της μεταπολίτευσης, ιδιαίτερα τα τελευταία δώδεκα χρόνια.
Ας μη διαμαρτυρόμαστε όμως· εμείς τους εκλέγουμε, εμάς εκπροσωπούν· κι αν παριστάνουν τους ηγέτες χωρίς να είναι, μην μου πείτε πως δεν το καταλαβαίνουμε. Έτσι δεν είναι μόνο ότι χρεοκοπήσαμε, είναι ότι έχουμε γίνει, επί χρόνια, ο περίγελως της Ευρώπης. Με την ασυνάρτητη πολιτική τους εμφανίζονται στα Ευρωπαϊκά Όργανα όχι ως συνομιλητές αλλά ως ικέτες. Άλλα συζητάνε, άλλα αποφασίζουν και άλλα μας λένε. Και εμείς μέλη – και μέρος – ενός πολιτικού συστήματος, βουτηγμένου στη φαυλοκρατία και στις πελατειακές σχέσεις, τους αντιπολιτευόμαστε ή τους υπερασπιζόμαστε, όχι ανάλογα με την πολιτική που ασκούνε, θετική ή αρνητική, αλλά ανάλογα με τους δεσμούς που έχουμε μαζί τους. Και έτσι πάμε από το κακό στο χειρότερο.