Ο ανθρώπινος πόνος…

- Γράφει ο XPHΣTOΣ B. MAΣΣAΛAΣ*
πρώην Πρύτανης Πανεπ. Ιωαννίνων

Το κακό διακρίνεται σε ενεργητικό και παθητικό. Το πρώτο επιφέρεται, το δεύτερο υποφέρεται, μάλιστα το δεύτερο υπερισχύει του πρώτου.
Το ενεργητικό υπό μορφή βίας, έκφρασης κυριαρχίας και αλαζονείας αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης των διανοουμένων. Αντίθετα, το παθητικό, που είναι ο πόνος της ζωής, δεν παρουσιάζεται από την ιστορία. Στο προσκήνιο οι ισχυροί, οι καταπιεστές και όχι οι καταπιεσμένοι.
Πάντα επιδιώκεται μια σχέση μεταξύ τους, το σίγουρο είναι ότι το ενεργητικό προηγείται του παθητικού, χωρίς να υπάρχει απαραίτητη εξάρτηση μεταξύ τους. Το ερώτημα που εγείρεται είναι: ο ανθρώπινος πόνος εξαρτάται μόνο από ανθρώπινα αίτια;
Τα ανθρώπινα βάσανα μπορεί να έχουν εξάρτηση από πολλές αιτίες που δεν έχουν προέλευση τις πράξεις μας: ο θάνατος των αγαπημένων προσώπων μας, οι ασθένειες (σωματικές, ψυχικές) και οι φυσικές καταστροφές (κατακλυσμοί, σεισμοί, κυκλώνες) δεν οφείλονται σε δικό μας σφάλμα. Κι όμως, η αναζήτηση ενός αποδιοπομπαίου τράγου υπήρξε πάντα ο τρόπος να απελευθερώσουμε τον πόνο και την αγανάκτησή μας.
Ένας πόλεμος και ένας σεισμός προκαλούν μεγάλα μεγέθη πόνου. Για τον πόλεμο πάντα μιλούσαν για δίκαιο ή άδικο πόλεμο, ποτέ όμως για δίκαιο ή άδικο σεισμό. Από την εποχή του Αριστοτέλη οι μορφές δικαιοσύνης είναι δύο: η μεταβατική και η διανεμητική. Το κακό-τιμωρία ως απάντηση στο κακό-ενοχή είναι το κλασικό παράδειγμα μεταβατικής δικαιοσύνης, που όμως παραβιάζεται όταν η δοκιμασία δεν συνεπάγεται ενοχή. Η απορία που κυριαρχεί είναι: Γιατί;
Το κακό που είναι συνέπεια των άφρονων πολιτικών πράξεων των πολιτικών-κυβερνώντων και μη- διανέμεται στους πολίτες χωρίς τις περισσότερες φορές να αγγίζει τους πραγματικούς ενόχους και τους κοντινούς τους. Γιατί; Ποιος θέλησε ένα κόσμο τόσο άγριο;
Η όποια εξέλιξη της ανθρωπότητας δεν έχει καμιά σχέση με την ηθική εξέλιξη!
Η λαϊκή σκέψη, στην αδυναμία της, μπορεί να αποδεχτεί τον κόσμο των γεγονότων όπως είναι, από την άλλη μεριά όμως δεν μπορεί να κάνει το ίδιο και η θρησκευτική σκέψη. Ένα από τα επιχειρήματα της θρησκευτικής σκέψης είναι ότι μεταξύ του Θεού και του κακού υπάρχει ο άνθρωπος με την ελευθερία του και τα πάθη του. Κι όταν η ανθρώπινη φύση δεν χαλιναγωγείται είναι ικανή για τα πάντα...Αλλά, πώς μπορεί ένα τέτοιο επιχείρημα να συμβάλει στην κατανόηση του μη ανθρώπινου κόσμου; Στην ανεξήγητη φύση του κακού θα μπορούσε να προστεθεί και η ακόλουθη: ποιος υποφέρει και Γιατί;
Από όλες τις αναλύσεις δεν αποδεικνύεται ότι πίσω από κάθε βάσανο υπάρχει και ενοχή και ακόμη δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι αυτοί που υποφέρουν περισσότερο είναι οι κακοί.  Για παράδειγμα, ο τύραννος  Στάλιν πέθανε στο κρεβάτι του, ενώ χιλιάδες άνθρωποι, προσωποποίηση της αθωότητας, πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Υπάρχει λόγος για τον οποίο οι κακοί σώζονται και οι αθώοι υποφέρουν; Οι απλοί άνθρωποι είναι πεπεισμένοι: στον κόσμο μας δεν υπάρχει δικαιοσύνη… Γιατί;
✴✴✴
* Ο Καθηγητής κ. Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι πρώην Πρύτανης
του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.