Οι Τρεις Ιεράρχες και η Γιορτή των Γραμμάτων…

 -  Γράφει ο ΝΙΚΟΣ Θ. ΥΦΑΝΤΗΣ

Η Εκκλησία τιμάει τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών, του Βασιλείου, του Γρηγορίου και του Χρυσοστόμου. Και η Ελληνική Παιδεία τιμάει επίσης την διδασκαλική τριάδα, η οποία κατά θαυμάσιο τρόπο πέτυχε τον συγκερασμό του ελληνικού και του χριστιανικού πνεύματος και διαμόρφωσε τον αποκαλούμενο ελληνοχριστιανικό πολιτισμό. Οι τρεις οικουμενικοί δάσκαλοι υπήρξαν Ελληνολάτρες και λάτρεις του Χριστιανισμού. Είναι Αυτοί που συνένωσαν στις ψυχές τους τον Ελληνικό Λόγο με το Χριστιανικό Πνεύμα. Τη συνένωση αυτή την μετουσίωσαν με τη διδασκαλία τους, με τη ζωή τους και με τα έργα τους.
Το ελληνικό πνεύμα μέσα από μία εξελικτική πορεία από τον Όμηρο, τον Ησίοδο και τον Θαλή μέχρι τον Αρχιμήδη, τον Πλωτίνο και τον Πρόκλο, διαμόρφωσε ένα σύστημα αξιών υπερεθνικού χαρακτήρα, ένα σύστημα ηθικών αξιών που αποτέλεσα το θεμέλιο του παγκοσμίου πνεύματος. Το ελληνικό πνεύμα διαμόρφωσε η δημοκρατική μορφή της ζωής, κατέκτησε την ομορφιά και θεμελίωσε την επιστημονική πρόοδο. Ύψωσε το άτομο σε προσωπικότητα, υπεύθυνη για τη δράση της μέσα στην κοινότητα.
Και μετά ήρθε η Ρώμη. Οι κάτοικοι του Λατίνου έγιναν κοσμοκράτορες. Επιβλήθηκε η Romana Pax. Η Ρώμη κυβέρνησε τον κόσμο με σκληρότητα. Η αξιοπρέπεια του ανθρώπου δέχτηκε καίριο πλήγμα. Οι άνθρωποι κατάντησαν πράγματα, res. Οι Ρωμαίοι εξευτέλισαν τον άνθρωπο. Τα εκατομμύρια των ανθρώπων της αυτοκρατορίας προσφέρονταν για εκμετάλλευση. Με την πολιτική της η Ρώμη οδήγησε τον κόσμο στον εκφυλισμό, στο ηθικό χάος και στην ανυποληψία, παρά το γεγονός ότι οι Ρωμαίοι κατευθύνονταν από τις κατακτήσεις του ελληνικού πνεύματος.
Το Imperium Romanum με το απάνθρωπο πρόσωπό του τελείωσε με την έλευση του Θείου Λόγου. Ο Λόγος που σαρκώθηκε στην ρωμαϊκή απανθρωπιά αντέταξε την αγάπη και επανέφερε ολοκληρωμένη την ελληνική φιλανθρωπία. Το κήρυγμα της αγάπης άνοιξε το δρόμο προς τη σωτηρία. Το χριστιανικό πνεύμα με τον οικουμενικό του χαρακτήρα έφερε την καταλαγή στους ανθρώπους. Ο Θεός, ως στοργικός πατέρας, καθιστά όλους τους ανθρώπους αδελφούς. Έτσι, από το ένα μέρος το ελληνικό πνεύμα είχε δώσει στον άνθρωπο τη συνείδηση της αξίας του και της δύναμής του, το δε πνεύμα του Χριστιανισμού διαφύλαξε την αξία αυτή, και την ανήγαγε σε ανιδιοτελή αγάπη προς τον συνάνθρωπο.
Το ελληνικό πνεύμα δεν είναι αντίθετο προς το χριστιανικό πνεύμα. Η αντίθεσή τους κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, ασφαλώς, στηριζόταν σε παρανόηση. Η Ρώμη στο κήρυγμα της αγάπης απάντησε με τους διωγμούς. Όμως, η αγάπη κατέκτησε τα πλήθη, η λύτρωση ήρθε από τη Γαλιλαία. Τώρα ελληνικός λόγος και χριστιανική ηθική ταυτίζονται. Αυτή τη σωτήρια σύζευξη πέτυχαν οι Τρεις Ιεράρχες, θεμελιωτές του ελληνοχριστιανικού τρόπου ζωής και σκέψης.
Έλληνες και οι τρεις, γεννημένοι σε ελληνικό περιβάλλον, αναθρεμμένοι από γονείς στοργικούς και μητέρες ήθους και αρετής. Στα τότε πνευματικά κέντρα στην Αντιόχεια, την Αλεξάνδρεια, την Αθήνα σπουδάζουν. Μετά τις σπουδές ζήτησαν τη μόνωση της ασκητικής ζωής στην έρημο, για να αυτοσυγκεντρωθούν, να εκτιμήσουν τις δυνάμεις τους και με μεγαλύτερη ορμή να ακολουθήσουν τον δρόμο του χρέους.
Οι ψυχές τους πιστές στο κήρυγμα του Ναζωραίου και πλημμυρισμένες από τον ελληνικό λόγο αρχίζουν την κοινωνική της δράση. Σκοπός και των τριών η διδασκαλία με έργα. Διδάσκουν και προσφέρουν έργα. Φροντίζουν για κάθε σοβαρό κοινωνικό θέμα. Δεν επιζητούν ιερατικά αξιώματα. Τους ανεβάζει η αξία τους και η λατρεία του πλήθους. Τη δύναμη των αξιωμάτων την χρησιμοποιούν για μεγάλα έργα.
Διαφωτίζουν τον κόσμο με τη σοφία τους. Βαδίζουν οι ίδιοι το δρόμο της αρετής και καλούν και τους άλλους να ακολουθήσουν. Με τη λιτότητα της ζωής τους καυτηριάζουν την πολυτέλεια. Ο Γρηγόριος παραιτείται από τον Πατριαρχικό θρόνο της Κων/λεως για να μην προκαλέσει σχίσμα στην Εκκλησία. Διδάσκουν και εφαρμόζουν την αλληλεγγύη. Την περιουσία τους την μοιράζουν στους φτωχούς. Οι απόκληροι της μοίρας περιθάλπονται στις «Βασιλειάδες». Δεν ανέχονται να παραμένουν στάσιμοι και αδρανείς. Οι ιδέες τους σαρκώνονται σε πράξεις, που κατακτούν τους ανθρώπους. Η ελληνική γλώσσα πλουτίζεται και η κοινωνία με ιδρύματα: Νοσοκομεία, Ορφανοτροφεία, γηροκομεία, βρεφοκομεία, πτωχοκομεία. Οργανώθηκε η κοινωνική πρόνοια που πρόσφερε πολλά στους πάσχοντες συνανθρώπους. Έδωσαν τα πάντα για τους άλλους και φάνηκαν σκληροί στον εαυτό τους. Παρουσιάζονται έτοιμοι για τη θυσία. Ο Βασίλειος ατάραχος αντιμετωπίζει τον Μόδεστο. Το ίδιο και ο Γρηγόριος ήρεμος αντιμετωπίζει τους προπηλακισμούς και τις ύβρεις των Αρειανών. Ο Ιωάννης γαλήνιος την οργή της Ευδοξίας και το μίσος των ισχυρών.
Τα πλήθη βρίσκονται κοντά στους μεγάλους Ιεράρχες. Ο λαός, σε πείσμα των διωκτών του, ανακαλεί τον Χρυσόστομο στον θρόνο. Ο συνωστισμός κατά την κηδεία του Βασιλείου είναι τόσος ώστε να σημειωθούν και θάνατοι. Πρότυπα Διδασκάλων, πραγματικοί ποιμενάρχες, διαμορφωτές του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού, κήρυκες με πράξεις του Ελληνοχριστιανικού πνεύματος.
Η Ελληνική Πολιτεία όρισε η γιορτή των Τριών Οικουμενικών Διδασκάλων να είναι η κατεξοχήν γιορτή των Γραμμάτων. Και αυτό γιατί η Ιερή Τριάδα με τη ζωή τους, με το λόγο τους, με τα έργα τους, έγιναν το σύμβολο του ήθους του πραγματικού ανθρώπου.
Όπως ο Αυγουστίνος στο Δυτικό Ρωμαϊκό Κράτος, αφού είχε κάμει αρχή από την αρχαία ελληνική και λατινική παιδεία, τελικά στράφηκε στο χριστιανισμό, όπως ο Ωριγένης παλιότερα στην Αλεξάνδρεια, έτσι και οι τρεις μεγάλοι Ιεράρχες, αφού σπούδασαν αρχαιοελληνικά, συνειδητοποίησαν ότι ο αληθινός πνευματικός πολιτισμός, χωρίς το χριστιανικό πνεύμα δεν μπορεί να υπάρξει.