Ο πατριωτισμός δεν έχει σχέση με εθνικισμό και ρατσισμό!

- Του ΠΑΥΛΟΥ ΑΘ. ΠΑΛΟΥΚΑ,
Επιτ. Σχολικού Συμβούλου Δ.Ε.

• Για να χαράξουμε τις παρακάτω γραμμές, αφορμή πήραμε πρωτίστως και επικαίρως από τον εορτασμό της Εθνικής Επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940, που μας θυμίζει την ηρωική αυτοθυσία και τους αγνούς αγώνες των ηρώων για την εθνική ανεξαρτησία και τη λευτεριά της πατρίδας· τον ανιδιοτελή τους αγώνα, από αγάπη προς την πατρίδα, υπέρ «Βωμών και Εστιών».
Επίσης, άλλος λόγος είναι, ότι τα τελευταία χρόνια

έχουν παραποιηθεί ή παρανοηθεί οι έννοιες της πατρίδας και του πατριωτισμού σε τέτοιο σημείο, που όταν κάποιος μιλάει για έθνος, για πατρίδα και πατριωτισμό να τον λένε «φασίστα», «νεοφασίστα», «συντηρητικό», «εθνικιστή» και τα όμοια.

Έννοια της Πατρίδας
Πατρίδα είναι ο καθορισμένος τόπος που ζούμε ως λαός, το έδαφος, οι κάμποι, τα βουνά, ο καταγάλανος ουρανός, οι πεντακάθαρες, απέραντες, γαλάζιες θάλασσες, ο λαμπρός και υπέροχος ήλιος της… Και όπως λέει και ο ποιητής: «Εάν δεν είναι τα ψηλά βουνά, / εάν δεν είναι οι κάμποι, / τι είναι η Πατρίδα μας;».
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η έννοια της πατρίδας περιλαμβάνει την ιστορία, τους αγώνες, τον πολιτισμό, τη θρησκευτική πίστη, τα εθνικά σύμβολα (σημαία κ.α.), τα ιδανικά, τις διαχρονικές αξίες και τις αρετές και τόσα άλλα.
Της πατρίδας, γενικά, άλλ’ ιδιαζόντως της δικής μας πατρίδας, κάθε τι (λουλούδια, λιθάρια κ.α.) έχει μια ιδιαίτερη λάμψη και ομορφάδα. Αυτό το χώμα της, όμως, είναι ιερό, γιατί βάφτηκε με τα αίματα ηρώων και μαρτύρων, που χύθηκαν για τη λευτεριά, για αιώνια ιδανικά και πανανθρώπινες αξίες (πίστη, οικογένεια κ.α.).
Γι’ αυτό, από αρχαιότητος μέχρι σήμερα τίποτε άλλο (εκτός από την πίστη στο Θεό) δεν πρέπει να μπαίνει πάνω απ’ της πατρίδας την αγάπη. Γιατί, όπως έχει διακηρύξει και ο φιλόσοφος Πλάτων: «Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστιν η πατρίς και σεμνότερον και αγιώτερον». Φιλόσοφοι, λογοτέχνες, ποιητές κ.α., ο καθένας από το πόστο του και την πλευρά του, έπλεξαν το εγκώμιο και ύμνησαν τη γλυκιά μας πατρίδα (γλωσσικά, ποιητικά, εικαστικά κλπ.).
Δεν είναι παράλογο, λοιπόν, να αρνείται κάποιος την πατρίδα του, τουτέστι την ίδια του την υπόσταση, τον εαυτό του; Είναι κακό να έχεις και να δείχνεις πατριωτισμό, χωρίς να ζημιώνεις τους άλλους λαούς, αφού, όπως τόνισε στους Αθηναίους και ο απόστ. Παύλος: «εποίησέ τε εξ ενός αίματος παν έθνος ανθρώπων… ορίσας προστεταγμένους καιρούς και τας οροθεσίας της κατοικίας αυτών»;
Αλλά τι είναι ο γνήσιος πατριωτισμός και πώς διαφοροποιείται από τον αδιάλλακτο, φανατικό, ανήθικο, νοθευμένο και αρρωστημένο εθνικισμό (σωβινισμό); Αληθινός και γνήσιος πατριωτισμός είναι η αγάπη προς την πατρίδα και τον πολιτισμό της. Τελευταίως ακούστηκε και ο όρος «νεοφιλοπατρία». Τι νόημα άραγε έχει; Ο υγιής πατριωτισμός φανερώνει την αγάπη μας προς την πατρίδα, προς το έθνος ή προς τον λαό με τον οποίο έχουμε κοινά γνωρίσματα: καταγωγή, γλώσσα, εθνική συνείδηση, παράδοση, ήθη και έθιμα και κοινή ιστορία.
Ο σεβασμός, λοιπόν, στις εθνικές παραδόσεις και ο αγώνας και η αγωνία μας για διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας και εθνικής ανεξαρτησίας, υποδηλώνει την αγάπη προς την πατρίδα.
Τι το κακό μέχρις εδώ; Ουδέν. Πατριωτικά δεν εκδηλώνονται και όλοι οι άλλοι λαοί που έχουν εθνική συνείδηση, όπως π.χ. οι Γάλλοι, οι Γερμανοί, οι Ισπανοί και άλλοι; Σημειωτέον ότι όλοι οι γνήσιοι πατριώτες σέβονται και τον αγνό πατριωτισμό και πολιτισμό των άλλων λαών. Τελικά ας διερωτηθούμε μαζί με τον φιλόσοφο Δημώνακτα: «Τι γαρ πατρώας ανδρί φίλτερον ουδενός;» (=γιατί, τι είναι στον άνθρωπο πιο αγαπητό από την πατρίδα;).

Εθνικισμός
Παραπλήσια, βέβαια, προς τον αγνό πατριωτισμό, «ξεφυτρώνει» και το «παράσιτο» του αδιάλλακτου, φανατικού, αρρωστημένου εθνικισμού (σωβινισμού). Αυτός απορρίπτεται από κάθε λογικό και ολοκληρωμένο άνθρωπο, Έλληνα και Χριστιανό.
Γιατί; Διότι, αυτός ο εθνικισμός (σωβινισμός) είναι μια εκτροπή από την αληθινή φιλοπατρία, που υπολαμβάνει την πατρίδα ως το απόλυτο αγαθό, στο βωμό του οποίου πρέπει να θυσιάζεται κάθε άλλη αξία λ.χ. δικαίου, ηθικής, θρησκείας κ.α. Ο σωβινιστής βλέπει τα άλλα έθνη και τα αντιμετωπίζει με περιφρόνηση, τα υποτιμά. Ειρωνεύεται την αμοιβαία αγάπη και εμπιστοσύνη μεταξύ των λαών και στη θέση τους τοποθετεί το μίσος και το φθόνο. Υποθάλπει τη διχόνοια και τη διαμάχη. Ανάγει τη δύναμη σε ύψιστο αγαθό της ζωής.
Όλα αυτά έχουν αρνητικές συνέπειες στην ανθρωπότητα, στις σχέσεις των λαών. Γιατί ο κοντόφθαλμος υπερπατριωτισμός (σωβινισμός) εμπλέκει τα έθνη σε πολεμικές συρράξεις με τα γνωστά αποτελέσματα (έλλειψη ασφάλειας πολιτών, απώλεια αγαθών κλπ.). Το αποδεικνύει, για παράδειγμα, ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος.

Ρατσισμός
Στο ίδιο πνεύμα, περίπου, κινείται και ο ρατσισμός, ο οποίος είναι πολιτική ιδεολογία που πρεσβεύει την ανωτερότητα και καθαρότητα συγκεκριμένης φυλής ή έθνους και βρίσκεται πάλι στην επικαιρότητα (λ.χ. Ευρώπη και Αμερική). Εκφράζεται κάτω από διάφορες ιδεολογίες (παραλλαγές) που στηρίζονται, όμως, στη ρατσιστική θέση που αναφέραμε πιο πάνω (λ.χ. ο Σωβινισμός – Εθνικισμός, ο Εθνοφυλετισμός, ο Ναζισμός και Νεοναζισμός κ.α.).
Ο ρατσισμός είναι παράλογος, ανήθικος και απάνθρωπος, αφού στηρίζεται στο συμφέρον, στον εγωισμό, τη βία, τη διάκριση και τον παραγκωνισμό του συνανθρώπου. Γι’ αυτό οι ρατσιστές είδαν τον Χριστιανισμό σαν τον ασυμβίβαστο αντίπαλό τους, αφού πρεσβεύει ακριβώς τα αντίθετα προς τον ρατσισμό. Εκ διαμέτρου αντίθετος είναι και ο γνωστός Διεθνισμός, που παραδέχεται ότι ολόκληρη η γη είναι πατρίδα όλων των ανθρώπων.
Μετά απ’ όλα αυτά που αναφέραμε πιο πάνω, δεν νομίζω ότι πρέπει πλέον να συγχέουμε τα πράγματα. Άλλο το ένα και άλλο το άλλο. Πρέπει να τα ξεχωρίζουμε, διότι «αν φθάσαμε στο σημείο και τον πατριωτισμό να τον πολεμάμε, όπως είχε ειπεί και ο μακαριστός Αρχιεπ. Αθηνών κυρός Χριστόδουλος, ε, τότε είμαστε άξιοι της τύχης μας, ας πάμε να πνιγούμε όλοι». Μήπως είχε δίκιο ο μεγάλος πολιτικός Ελευθ. Βενιζέλος, όταν έλεγε ότι: «εκείνος που χάνει τον εθνισμό του, είναι κοινωνικό καρκίνωμα… ένα ανθρώπινο περίτριμμα»;
•••
Συμπέρασμα:

Όλα τ’ ανωτέρω που αναφέραμε συγκλίνουν στο γενικότερο συμπέρασμα, πως η πατρίδα είναι αιώνια αξία που δεν την αλλοιώνει ο πανδαμάτορας χρόνος. Είναι δύναμη και δυνατό κίνητρο για δράση και ζωή. «Είναι ιδέα για ανθρώπους που έχουν ελεύθερο φρόνημα και πίστη στην κοινότητα των ανθρώπων».
Γι’ αυτή την ιδέα, γι’ αυτή την πίστη, γι’ αυτή την πατρίδα που είναι αιώνια αξία αγωνίσθηκαν και θυσιάστηκαν οι πρόγονοί μας, από τους αρχαίους χρόνους μέχρι το 1821…, το 1940 και… πάντοτε. Έκαναν πράξη το σύνθημα του αρχαίου Τυρταίου που έλεγε: «Τεθνάναι γαρ καλόν περί ή πατρίδι μαρνάμενον» (=είναι καλό να πεθαίνεις πολεμώντας για την πατρίδα). Ας τους ευγνωμονούμε!