Η συμφωνία της Πλάκας…

Αναδρομές

  Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΚΟΓΚΑ

• Η κατάρρευση του ιστορικού γεφυριού της Πλάκας εκτός από την απογοήτευση και πικρία που γέμισε τις ψυχές των Ηπειρωτών, επανέφερε στις μνήμες των παλαιοτέρων και  την  υπογραφή  στην  περιοχή της γέφυρας αυτής, της γνωστής ιστορικά ως  «Συμφωνίας της Πλάκας». Αξίζει λοιπόν τον κόπο να αναφερθούμε  στο γεγονότα της εποχής εκείνης, του 1944 και  την πραγματοποίηση αυτής της συμφωνίας.    
Βρισκόμαστε στην περίοδο της κατοχής της πατρίδας μας από τα γερμανικά στρατεύματα και  οι δύο κυριότερες αντιστασιακές οργανώσεις,  το  ΕΑΜ- ΕΛΑΣ  και  ο  ΕΔΕΣ,  είχαν  επιδοθεί  σε ένα εξοντωτικό  αλληλοσπαραγμό με εκατοντάδες θύματα και από τις δύο πλευρές.
Το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ καθοδηγούμενο από το ΚΚΕ είχε  θέσει σε  αποκλειστικό σκοπό του, όχι τη φθορά του κατακτητή, αλλά την εξόντωση του ΕΔΕΣ, σε σειρά πολυαίμακτων  μαχών στο Τετράκομο, στο Αθαμάνιο, στο Βουργαρέλι, στα Άγναντα και σε όλα τα  χωριά των Τζουμέρκων. Έτσι, εξαναγκάστηκε ο Ν. Ζέρβας να μεταφέρει το Αρχηγείο του από το Βουργαρέλι στα Πλαίσια  των Κατσανοχωρίων. Την κατάσταση αυτή δεν υιοθετούσαν ούτε το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, ούτε η  Ελληνική κυβέρνηση από το εξωτερικό. Πίεζαν λοιπόν τότε και τις δύο πλευρές να σταματήσουν τον εμφύλιο μεταξύ των σπαραγμό και να επιδοθούν σε αγώνα κατά των Γερμανών  κατακτητών γιατί ήθελαν την ουσιαστική βοήθεια  των ανταρτών για την  πραγματοποίηση της επιχείρησης «Κιβωτός».
Επειδή η κατάσταση είχε φτάσει για τον Ζέρβα (τον ΕΔΕΣ) σε απελπιστικό βαθμό και το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής πίεζε για συνθηκολόγηση των εξεγερμένων Ελλήνων και αναστολή της άσκοπης αιματοχυσίας αλλά και σπατάλης πολεμικού υλικού, δέχτηκε τις προτάσεις που έλαβε από πολλές πλευρές και κυρίως από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, να  προβούν σε  σύναψη μεταξύ των μιας συμφωνίας ειρήνευσης.
Ως τόπος συνδιάσκεψης των αντιμαχομένων αντιστασιακών οργανώσεων των  ΕΛΑΣ  - ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ (Ψαρού) ορίστηκε το Μυρόφυλλο Τρικάλων, όπου και ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις στις 19 Φεβρουαρίου 1944.                                                                                                                                                                                                                                                                                                              
Στις διαπραγματεύσεις αυτές συμμετείχαν από πλευράς ΕΛΑΣ ο Στέφανος Σαράφης, ο Πέτρος Ρούσος και ο Μπάμπης Κλάρας (αδερφός του Άρη Βελουχιώτη). Την τριμελή αντιπροσωπείας του ΕΔΕΣ αποτελούσε ο Κομνηνός Πυρομάγλου, ο Πέτρος Νικολόπουλος και ο  Νίκος Βεργέτης και από πλευράς ΕΚΚΑ ο Δημήτριος Ψαρός και ο Γεώργιος Καρτάλης. Συμμετείχαν ακόμα στη σύσκεψη αυτή ο Αμερικανός Ταγματάρχης Ουάϊνς, από το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής κι ο Άγγλος Συνταγματάρχης Γκουντχάουζ, ως εκπρόσωπος της ελληνικής στρατιωτικής Διοίκησης.
Αμέσως μετά την έναρξη των συζητήσεων αποφασίστηκε η μεταφορά της έδρας της σύσκεψης από το Μυρόφυλλο στην Πλάκα του Αράχθου, ώστε να παρίσταται και ο Ζέρβας και εκεί  η σύσκεψη άρχισε στις 22 Φεβρουαρίου. Η Επιτροπή συνεδρίασε στο σπίτι του  Κων/νου Κωστούλα, που βρίσκονταν δίπλα από το γεφύρι, στο συνοικισμό  Πλάκας Ραφταναίων. Πρόεδρος της διάσκεψης ορίστηκε ο Κομνηνός Πυρομάγλου.
Τρία ήταν τα θέματα που συζητήθηκαν:
1ον Να γίνει η ενοποίηση όλων των ανταρτικών ομάδων.
2ον Να διοριστεί ένας Αρχιστράτηγος που να προέρχεται από τον  ΕΛΑΣ
και 3ον Να σχηματιστεί πολιτική κυβέρνηση. Και φυσικά και κυρίως αποφασίστηκε η διακοπή των μεταξύ των εχθροπραξιών.
Τελικά, ύστερα από  ολοήμερες διαπραγματεύσεις και διαφωνίες, κατέληξαν στην υπογραφή στις 29 Φεβρουαρίου 1944 ενός πρωτοκόλλου συμφωνίας το οποίο όριζε τα εξής:
1ον. Δέχονται την τελειωτική κατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύ των  δυνάμεων ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ
2ον. Τα τμήματα των ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ να διατηρήσουν τις σημερινές κατεχόμενες θέσεις.
3ον. Οργανώσεις των ΕΑΜ-ΕΛΑΣ  και ΕΔΕΣ αναλαμβάνουν την υποχρέωση να δράσουν δι’ όλων των δυνάμεών των εναντίον των κατακτητών
και 4ον. Η Συμμαχική Στρατιωτική  Αποστολή να  μεριμνήσει δια τον εφοδιασμό των μαχομένων ανταρτών με πολεμοφόδια.
Αυτή ήταν  η περιβόητη Συμφωνία της Πλάκας, την οποία δυστυχώς πριν προλάβει να στεγνώσει το μελάνι των υπογραφών, παραβίασαν τμήματα του ΕΛΑΣ αρχίζοντας τις εχθροπραξίες στην περιοχή των Φιλιατών, του Σουλίου και του Φαναρίου, Μουργκάνας και Λούρου.
Παρά ταύτα και η ολιγοήμερη  αναστολή των εχθροπραξιών διευκόλυνε τα τμήματα  του Ν. Ζέρβα (ΕΔΕΣ) να ανασυνταχθούν και  να διατηρήσουν το αξιόμαχο  κατά των κατακτητών με τις περιβόητες μάχες στον Αρχάγγελο, στη Μενίνα, στην  Κανέτα, που στοίχισε τόσο πολύ στους απερχόμενους κατακτητές.