Η ώρα των πολιτών…

➤  Γράφει ο  ΣΠΥΡΟΣ  ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ, Φιλόλογος-Συγγραφέας

  Στον αστερισμό της ώρας των βουλευτών έζησε, τις προάλλες, η Ελλάδα επί ένα ολόκληρο δεκαπενθήμερο. Αιτία οι τρεις διαδοχικές ψηφοφορίες στη Βουλή των Ελλήνων για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, οι οποίες απέβησαν άκαρπες. Υπό άλλες συνθήκες αυτές οι διαδικασίες δεν θα είχαν κανένα ουσιαστικό περιεχόμενο, αφού ο θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας έχει αποψιλωθεί από κάθε αρμοδιότητα και έχει καταστεί διακοσμητικός. Με βάση όμως το ισχύον Σύνταγμα, προσέλαβαν
ιδιαίτερη σημασία για τα πολιτικά κόμματα, αφού είναι συνδεδεμένες με το θέμα των βουλευτικών εκλογών· τις τελευταίες τις ζητούσαν επίμονα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, προσπαθούσαν να τις αποφύγουν, με κάθε μέσο, τα κόμματα της συμπολίτευσης.
Τα πρώτα επικαλούνταν την απαλλαγή της χώρας από την καταστρεπτική πορεία που ακολουθούσε η χώρα, τα δεύτερα επέσειαν τον κίνδυνο της οπισθοδρόμησης, της αβεβαιότητας και της χρεοκοπίας. Γνωστό το τροπάριο και από προηγούμενες προεκλογικές περιόδους.
Έτσι ήρθε η ώρα των πολιτών. Ο κυρίαρχος λαός με την ψήφο του, σε λίγες μέρες, θα φέρει στην εξουσία τις δυνάμεις εκείνες στις οποίες θα αναθέσει, για μια ακόμα φορά, τις τύχες της χώρας.
Βρισκόμαστε, λοιπόν, ύστερα μάλιστα από τη βαθιά και πολύπλευρη κρίση που μας μαστίζει τα τελευταία χρόνια, με τη μορφή της οικονομικής κρίσης σε μια καμπή αποφασιστική στην πολιτική πορεία της πατρίδας μας, που (πρέπει να) προκαλεί σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο τους ανάλογους προβληματισμούς.
Ο πρώτος προβληματισμός έχει σχέση με το χαρακτήρα των βουλευτικών εκλογών σε μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όπως αυτή λειτούργησε από την αρχή της δημιουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Στις δημοκρατίες ειπώθηκε – και έχει ασφαλώς κάποια βάση ορθότητας – δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Όταν αυτά παρουσιάζονται, τη διέξοδο τη δίνει ο λαός με την ψήφο του στις εκλογές. Ασφαλώς, όπως διαμορφώθηκε η εθνική ζωή των λαών στα νεότερα χρόνια, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία αποτελεί το τελειότερο πολίτευμα. Έχει όμως και αυτή τα μειονεκτήματά της, που γίνονται όλο και μεγαλύτερα όταν δεν τηρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις.
Αυτά τα μειονεκτήματα επισημαίνει στον αγγλικό λαό, κύριο διαμορφωτή αυτού του πολιτεύματος, ο γνωστός Γάλλος διαφωτιστής και συγγραφέας Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, στο "Κοινωνικό Συμβόλαιο".
Από τότε τα πράγματα έχουν αλλάξει όσον αφορά μάλιστα την Ελλάδα, το Πολίτευμα της χώρας μας, σύμφωνα με το Σύνταγμα, είναι η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, θεμέλιο της οποίας είναι η λαϊκή κυριαρχία. Θεωρητικά, βέβαια, τα πράγματα έτσι συμβαίνουν. Δεν ξέρω όμως αν συμβαίνουν και στην πράξη. Αυτό προϋποθέτει, εκτός απ’ τις εκλογές, να υπάρχουν θεσμοί ουσιαστικοί που να κατοχυρώνουν έμπρακτα την ισότητα και την ελευθερία για όλους τους πολίτες, και δίπλα σ’ αυτούς, μια οργανωμένη κοινή γνώμη που θα διασφαλίζει αυτά τα δικαιώματα.
Ο Δεύτερος Προβληματισμός έχει σχέση με το ισχύον, επί δεκαετίες ολόκληρες, εκλογικό σύστημα και τις συνθήκες διεξαγωγής των εκλογών. Παλιότερα είχαμε τις γνωστές – και άνωθεν επιβαλλόμενες – εκλογικές νοθείες· σήμερα, ασφαλώς, αυτές εξέλιπαν, άφησαν όμως πίσω τους τα καλπονοθευτικά της ενισχυμένης και των μπόνους εκλογικά συστήματα. Ποιες είναι οι συνέπειές τους; Τυχαίνει, επί χρόνια μάλιστα, η πλειοψηφία στη Βουλή που διοικεί τη χώρα, να είναι μειοψηφία στο λαό. Αυτό όμως δε συνιστά ένα γνήσιο δημοκρατικό πολίτευμα. Ίσως είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο φτάσαμε στη σημερινή τραγική κατάσταση. Και το κακό είναι ότι με το ίδιο αυτό σύστημα θα διεξαχθούν και οι προσεχείς εκλογές.
Ο τρίτος προβληματισμός έχει σχέση με τα πολιτικά κόμματα και με την ποιότητα του εκλογικού σώματος. Η σημερινή κατάσταση των πολιτικών κομμάτων μας είναι γνωστή, γι’ αυτό δεν υπάρχει λόγος να αναφερθώ σε αυτή. Ίσως όμως σε ορισμένους δεν είναι γνωστή η κατάσταση που επικρατούσε στα πολιτικά κόμματα της Ελλάδας, την εποχή του Ροΐδη, δηλαδή κατά τα μέσα του 19ου αιώνα. Με ηρωϊκή παρρησία και με γλώσσα τολμηρή ο Ροΐδης άσκησε, μέσα από τον "Ασμοδαίο" μια σοβαρή και ανελέητη κριτική κατά της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης της εποχής του, χωρίς μονομέρειες και χωρίς κανένα χαρισμό. Δίνει μάλιστα, κατά τρόπο γλαφυρό, τον ορισμό του πολιτικού κόμματος: "Κόμμα εστί -γράφει- ομάς ανθρώπων ειδότων ν’ αναγιγνώσκωσι και ν’ ανορθογραφώσιν, εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπό ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν’ αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν του πρωθυπουργού, ίνα παράσχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι".
Αναφέρεται, βέβαια, ο Ροΐδης στα πολιτικά κόμματα της εποχής του. Αν τώρα, όπως υποστηρίζουν μερικοί σύγχρονοι συγγραφείς, αυτές οι οξυδερκείς παρατηρήσεις και διαπιστώσεις του διατηρούν ακόμα και σήμερα όλη τους τη φρεσκάδα, μια και τις επαληθεύει η καθημερινή πράξη, αυτό δεν είμαι σε θέση να το κρίνω.
Με τον ίδιο γλαφυρό τρόπο ο Ροΐδης παρουσιάζει και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των Ελλήνων της εποχής του, που αποτελούσαν και το ανάλογο εκλογικό σώμα.
Αν τώρα, και σ’ αυτά, υπάρχει κάποια ομοιότητα με τα σημερινά, ούτε αυτό μπορώ να το κρίνω.
Εκείνο όμως που μπορώ, αξιολογώντας τα σημερινά δεδομένα και εικάζοντας – όσο αυτό, βέβαια, είναι δυνατό – τα μελλούμενα, είναι ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο αβεβαιότητας και σύγχυσης. Παρόμοια περίπτωση, με τη σημερινή, έζησε πιστεύω η χώρα μας, αμέσως μετά τη μάχη της Μαντινείας (362 π. Χ.), ανάμεσα στους Θηβαίους και στους Σπαρτιάτες, όπως την περιγράφει ο Ξενοφών στα "Ελληνικά" του: "Τούτων δε πραχθέντων -γράφει- τουναντίον εγεγένητο ού ενόμισαν πάντες άνθρωποι έσεσθαι... Ακρισία δε και ταραχή έτι πλείων μετά την μάχην εγένετο ή πρόσθεν εν τη Ελλάδι".
Κι εμείς σήμερα, βρισκόμαστε μπροστά σε μια μάχη: στη μάχη των εκλογών. Ήδη άρχισαν να φαίνονται στον πολιτικό ορίζοντα τα πρώτα σημάδια της "ακρισίας" και της "ταραχής". Τι θα επικρατήσει μετά τη "μάχη", αυτό είναι άδηλο ακόμα.