«Στις εκλογές οι χαμέν’ δε σκολάν...»

 ➤  Του ΧΑΡΗ ΛΕΟΝΤΑΡΗ, Φιλολόγου πρ. Δημοτ. Συμβούλου Ιωαννίνων

 Λέγεται ότι η λαϊκή σοφία πολλές φορές αποδίδει την πραγματικότητα με λίγες λέξεις, σταράτες και καθαρές, χωρίς στολίδια λόγου και ύφους. Και αυτό το παρατηρεί ο καθένας, αν κινείται ανάμεσα σε ανθρώπους απλούς, σε ανθρώπους με πείρα ζωής, κι ας μη διαθέτουν φορτίο μεγάλης μόρφωσης, πτυχίων και διατριβών. Αυτή την αλήθεια τη διαπίστωσα τούτες τις μέρες ως ωτακουστής σε συζήτηση απλών ανθρώπων σε καφενείο του χωριού μου.
Συζητούσαν για τις εκλογές, για βουλευτές, για το πιθανότερο αποτέλεσμα.  Η  διάθεση  όλων  ήταν  φιλική  και  χωρίς αντιπαλότητα, όπως συνέβαινε τα παλιότερα χρόνια. Φαίνεται πως τα μεγάλα προβλήματα που ταλαιπωρούν τον καθένα δεν επιτρέπουν αντιπαραθέσεις και μεγαλοστομίες.
Κάποια στιγμή ακούω τούτο τον διάλογο:
- Πολλά τα κόμματα, θα μπερδέψουν τον κόσμο.
- Ε, λες και χρειάζεται μυαλό να καταλάβεις ότι όλοι το ίδιο είναι. Η καρέκλα τους ενδιαφέρει και τίποτις άλλο.
- Πέστε μου εσείς, θα βρεθεί άνθρωπος να ψηφίσει τον Παπανδρέου ή τον Καμμένο;
Ο μεγαλύτερος της παρέας στριφογύρισε λίγο στην καρέκλα και με στόμφο που δεν επιδεχόταν αμφιβολία λέει:
- Ακούστε εδώ, στις εκλογές οι χαμέν’ δε σκολάν.
Αυτή η «βαρύγδουπη» δήλωση μου προκάλεσε και γέλιο και ενδιαφέρον μαζί. Με τρόπο λαϊκό και απλουστευτικό ο άνθρωπος διατύπωσε μια γνώμη που εμπεριέχει σοβαρά ζητήματα στη λειτουργία της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Θεωρώ πως από πολλούς, ακόμα και διανοούμενους τίθεται υπό αμφισβήτηση το δικαίωμα της ισότητας της ψήφου για όλους τους πολίτες. Δηλαδή, υποβόσκει η άποψη ότι πολλοί συμπολίτες δεν είναι σε θέση να κρίνουν, να αξιολογήσουν και με την ψήφο τους να καθορίζουν την τύχη μιας κοινωνίας. Και υποστηρίζουν ότι η ψήφος σ’ αυτή την περίπτωση ετεροκαθορίζεται και στην ουσία δεν αποτελεί έκφραση ελεύθερης βούλησης.
Προσωπικά σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να ασπαστώ ανάλογους προβληματισμούς για το δικαίωμα της ισότητας των βουλευτών και θεωρώ ότι πρόκειται για μια αντίληψη φασίζουσα, είτε την αντιλαμβάνεται είτε όχι εκείνος που σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο.
Γιατί δεν μπορεί σε μια κοινωνία να θεωρείται δεύτερης κατηγορίας πολίτης εκείνος που υστερεί στο μορφωτικό πεδίο, είναι διαφορετικού φύλου, μεγάλης ηλικίας, φτωχός ή τον διακρίνει κάποια κοινωνική ή βιολογική ιδιαιτερότητα. Καιάδας για τη σύγχρονη δημοκρατία είναι αδιανόητο. Επομένως, πρόκειται για μια θεώρηση που εύκολα οδηγεί σε πολιτική πλάνη, έστω και αν τα επιχειρήματα αυτής της θέσης δείχνουν ως αληθοφανή. Στη δημοκρατία η αρχή της ισότητας της ψήφου αποτελεί θεμελιακό στοιχείο και δεν μπορεί να συνδέεται με κανένα στοιχείο της ταυτότητας του πολίτη.
Εκείνοι που συνέλαβαν την ιδέα της δημοκρατικής οργάνωσης μιας κοινωνίας, θεώρησαν τον άνθρωπο ως οργανικό μέλος του κοινωνικού συνόλου με ίσα δικαιώματα και χωρίς αναφορά σε ατομικά γνωρίσματα, όπως είναι ο πλούτος, το φύλο, ηλικία, η μόρφωση, η καταγωγή κ.ά.
Άλλωστε, ο σεβασμός και η κατοχύρωση της ισότητας της ψήφου έχει αποδειχτεί ιστορικά ως το ανώτερο στοιχείο της δημοκρατίας, άμεσης ή αντιπροσωπευτικής, έναντι όλων των άλλων πολιτευμάτων που έχουν εφαρμοστεί στην πολιτική ιστορία των λαών.
Βεβαίως η ψήφος του κάθε πολίτη για να έχει το περιεχόμενο της ελεύθερης έκφρασης χρειάζεται να συνοδεύεται και από άλλα προσωπικά στοιχεία, όπως κοινωνική συνείδηση, ανθρωπιστική παιδεία και άλλα. Όμως την ευθύνη της πολιτικής χειραφέτησης του πολίτη την έχει σε μεγάλο βαθμό η ίδια η κοινωνία, με τους θεσμούς και τις λειτουργίες που η ίδια καθιερώνει για να καθοδηγούν το άτομο. Άρα, αν κάποιος πολίτης αδυνατεί να κρίνει και άγεται και φέρεται είτε λόγω ελλείμματος πολιτικής παιδείας είτε από παρεμβάσεις εξωγενών παραγόντων, η ευθύνη ανήκει στην Πολιτεία και γενικότερα στο υφιστάμενο θεσμικό περιβάλλον.
Στην αρχαία Αθήνα, όπου γεννήθηκε η άμεση δημοκρατία, οι άνδρες Αθηναίοι συμμετείχαν άπαντες στη διαχείριση της Πολιτείας. Εκεί στην Πνύκα ο διάλογος των πολιτικών και των πολιτών δημιουργούσε τις κατάλληλες συνθήκες για την πολιτική έκφραση όλων. Στα νεότερα χρόνια ο Διαφωτισμός στην περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης επανέφερε το πνεύμα της Ελληνικής δημοκρατίας, διακηρύσσοντας την ισότητα των πολιτών χωρίς προϋποθέσεις και όρους. Ο Βολταίρος υποστήριξε: «Διαφωνώ με όσα λες, αλλά σέβομαι το δικαίωμα να τα λες».
Και εδώ στην πατρίδα μας μόλις το 1954 δόθηκε το δικαίωμα των ψήφων στις γυναίκες.
Τα ιστορικά της ίσης ψήφου μας υπενθυμίζουν την ευθύνη που έχουμε όλοι οι πολίτες και στις επερχόμενες εκλογές. Ο καθένας οφείλει και πρέπει να σκεφτεί πρώτα το συμφέρον της χώρας και ύστερα το ατομικό. Και για να γίνει αυτό θα πρέπει η λογική να λειτουργήσει ως σύμβουλος των επιλογών μας. Με την ψήφο μας επιδιώκουμε να αλλάξουμε τη χώρα και όχι να αλλάξουμε χώρα. Όσο για την ευθύνη των πολιτικών, να τι έγραψε ο Καβάφης σε ποίημά του:
«Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα.
Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί.
Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα αντιλαμβάνονται».
Μακάρι οι πολιτικοί μας να μιμηθούνε τους σοφούς.