Οι Παιδοπόλεις...

  Του ΑΝΤΩΝΗ ΒΕΝΕΤΗ

  Τελευταία διάβασα ένα άρθρο σε περιφερειακή εφημερίδα που αναφέρεται σε παιδόπολη που υπήρχε στην Κάλαθο της Ρόδου. Τόσο από την αφήγηση τροφίμου αυτής, όσο και από δάσκαλο, προέκυψε ένα θετικό πρόσημο για την ύπαρξη και λειτουργία των παιδοπόλεων, οι οποίες συνεστήθησαν κατά τη διάρκεια της αιματηρής εμφύλιας διαμάχης με πρωτοβουλία της τότε βασίλισσας Φρειδερίκης και πολλαπλώς ωφέλησαν τα φτωχά παιδιά της ελληνικής υπαίθρου, που πέρασαν τις φιλόξενες πύλες των. Ο υποσημειούμενος υπήρξε επί επταετία τρόφιμος αυτών και δικαιούται, φρονώ, να καταθέσει λίαν συνοπτικά τις εμπειρίες του. Στην Παιδόπολη Ζηρού βρέθηκα λοιπόν με αίτηση του πατέρα μου, ενώ -προηγουμένως- βρέθηκα βιαίως μαζί με την μητέρα μου και την αδελφή μου στην Αλβανία και Ουγγαρία (1948 - 1954), όμηρος των ανταρτών του Δ.Σ.Ε.. Θυμάμαι τα τραγούδια στο χωριό «Μπελογιάννης», «Αχ Μόσχα εσύ, για σένα χτυπά με χαρά του λαού η καρδιά» και στις παιδοπόλεις το «Την ελληνική σημαία μάνα μου την αγαπώ».
Τις εμπειρίες μου από τις παιδοπόλεις θα τις χαρακτήριζα θετικές. Βρήκαμε καλές συνθήκες ζωής, υγιεινής, διατροφής, εκπαίδευσης και καλής συμπεριφοράς από το προσωπικό. Θα παραθέσω όμως πολύ συνοπτικά μαρτυρίες παιδιών, ακόμα και ανταρτών του Δ.Σ.Ε. που βρέθηκαν στις παιδοπόλεις, πάντοτε κατόπιν αιτήσεως του κηδεμόνος.

Οι μαρτυρίες

Ο Σταύρος Μπάκας ήταν από το χωριό Γολά Θεσπρωτίας, ο αντάρτης πατέρας του πέθανε ως πολιτικός πρόσφυγας στην Πολωνία και ο ίδιος διετέλεσε μέλος του ΚΚΕ επί 12ετία. Αναφέρει λοιπόν ότι «οι εργαζόμενοι στην παιδόπολη από την αρχηγό της κ. Κατίνα, τις ομαδάρχισσες, οι δασκάλους μας... ήταν άψογοι... και δεν προσπάθησαν ποτέ κανείς να μας πληγώνει με ύβρεις και προπαγάνδα... Την τότε βασίλισσα Φρειδερίκη που έκανε τα ιδρύματα και τον ελληνικό λαό, που με το υστέρημά του μας μεγάλωσε, ευγνωμονώ».
Η Αγγελική Πάζιου - Τζιώκα, από τα Τοπόλιανα Ευρυτανίας, κόρη αντάρτη του Δ.Σ.Ε. με εννέα παιδιά, από τα οποία τα τέσσερα στο αντάρτικο και πέντε τρόφιμοι παιδοπόλεων της Βασιλικής Πρόνοιας, γράφει: «Το προσωπικό (της παιδούπολης) γνωρίζοντας ότι όλα τα παιδιά που ήταν εκεί ήταν άλλα ορφανά, άλλων οι γονείς ήταν αντάρτες πάνω στα βουνά... Γι’ αυτό ήταν πολλοί στοργικοί μαζί μας, προσπαθούσαν να μας κάνουν να ξεχάσουμε το δράμα μας... με έκανε να αισθανθώ για μιαν ακόμη φορά απέραντη ευγνωμοσύνη για την Βασίλισσα Φρειδερίκη, που είχε την έμπνευση να συγκεντρώσει τόσες χιλιάδες Ελληνόπουλα υπό την προστασία της και να έχουμε άριστη επίβλεψη και τέλεια διατροφή» («Το Ηλιοβασίλεμα της ξενιτειάς», Μελβούρνη 2004).
Ο ομότιμος καθηγητής της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου Αστέριος Αργυρίου αναφέρει: «Βρήκα στην παιδόπολη (1948) πολύ ανθρώπινες συνθήκες. Κατ’ αρχήν εξασφαλίσαμε ψωμί να φάμε, γλυτώσαμε από τη δυστυχία και πείνα, άλλα παιδιά γλύτωσαν και από το θάνατο, καθώς έρχονταν από περιοχές όπου οι αιματηρές μάχες δεν είχαν σταματήσει... Δεν μας έκαναν πλύση εγκεφάλου ούτε ήρθε κανείς να μας πει ότι οι αντάρτες που ήταν έξω είχαν “δόντια λύκου” και “μαχαίρια γεμάτα αίματα”. Ποτέ δεν ασκήθηκε ψυχολογική βία ή άλλος επηρεασμός...».
Ο Θανάσης Κεσκινίδης στο ΒΗΜΑ της 24.1.2007 τονίζει: «Στην παιδόπολη βρήκα θαλπωρή, αγάπη, άφθονη τροφή... και το πιο σημαντικό, εκπαίδευση. Κάθε χρόνο στις εισαγωγικές εξετάσεις στα ΑΕΙ οι παιδοπολίτες φιγουράρουν στις πρώτες θέσεις».

***

Εξάλλου, το προσωπικό των παιδοπόλεων απαρτίστηκε από άτομα υψηλού επιπέδου, όπως η φωτισμένη παιδαγωγός Καλλιόπη Μουστάκα, συνεργάτιδα του πρωτοπρεσβύτερου Γ. Πιρουνάκη και του Ε. Παπανούτσου, η οποία αρθρογραφούσε στο ΒΗΜΑ μέχρι το θάνατό της το 1978 (βλ. Αρχεοτάξιο 2008).
Στα περιοδικά που εξέδιδε η “Βασιλική Πρόνοια” και τα οποία διενέμοντο στους τροφίμους, συνεργάζονταν γνωστοί αριστεροί όπως ο Μποστ, η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, ακόμα νομίζω και ο αδελφός του Άρη Βελουχιώτη, Μπάμπης Κλάρας.
Και όπως έγραψαν ο Δρ. Φιλοσοφίας Κρίτων Ζωάκος, «Η Ελλάδα των παιδοπόλεων δεν με πλήγωνε -αντίθετα- επούλωνε τις πληγές μου» και ο εξ Ολύμπου παιδίατρος Κώστας Μπαρμπής, «Οι παιδοπόλεις ήταν ένα καταφύγιο γαλήνης και προόδου για τα παιδιά που είχαν ανάγκη προστασίας στις δύσκολες ημέρες του Εμφυλίου και αμέσως μετά».
Άλλα πλείστα όσα για την ζωή των μικρών τροφίμων στις παιδοπόλεις και το πώς βρέθηκα από τα βουνά της Μουργκάνας στους κάμπους της «Λαϊκής Δημοκρατίας» της Ουγγαρίας και την επιστροφή μου, το 1954, στην Ελλάδα περιγράφονται στο πρόσφατα  εκδοθέν βιβλίο μου, με τον τίτλο ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ