Η «σεισάχθεια», μέτρο αναγκαίο ή προεκλογικό πυροτέχνημα;

 ➤  Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΜΠΟΚΙΑ*

  Με προηγούμενα δημοσιεύματά μου έχω ασκήσει αυστηρή αλλά όχι κακοπροαίρετη κριτική στην κυβέρνηση, κυρίως για τις υστερήσεις της, τη διστακτικότητά της στο θέμα των απαραίτητων διαρθρωτικών αλλαγών, τις ανόητες παλινωδίες της και την αδυναμία οριστικής απαλλαγής της από λογικές και νοοτροπίες του παρελθόντος, που ευθύνονται για τη σημερινή κατάσταση.
Παράλληλα, έχω επισημάνει την ασάφεια και την πολυγλωσσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης και τον άκρατο λαϊκισμό της, στοιχεία που αποτρέπουν σκεπτόμενο τμήμα της κοινωνίας να την εμπιστευτεί και να την ακολουθήσει, παρότι «ψάχνεται» για καλύτερη εναλλακτική λύση.
Σήμερα θα ασχοληθώ περισσότερο με την προεξαγγελθείσα από την αξιωματική αντιπολίτευση «σεισάχθεια», γιατί αμφιβάλλω αν την εννοούν πραγματικά ή τη χρησιμοποιούν προεκλογικά ως ένα εντυπωσιακό πυροτέχνημα.  
Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. προεξαγγέλλει δια του αρχηγού του και επιφανών στελεχών του την «σεισάχθεια», και κάποιοι δυστυχείς Έλληνες που δεν μπορούν να αναπνεύσουν από τα σωρευμένα χρέη τους αποκτούν μια ελπίδα. Παράλληλα όμως μ’αυτούς ετοιμάζονται να αξιοποιήσουν τη μεγάλη ευκαιρία (αν τελικά υπάρξει) και οι «μπαταχτσήδες», που εν μέσω κρίσης κερδοσκοπούν και δεν πληρώνουν, ενώ μπορούν να πληρώσουν.
Ας δούμε όμως τι ακριβώς είναι αυτή η «σεισάχθεια», που προβάλλεται ως πανάκεια θεραπείας των κοινωνικών προβλημάτων. Σεισάχθεια (σείω + άχθος) σημαίνει ελάττωση των βαρών. Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά από το σοφό νομοθέτη Σόλωνα πριν από 2.700 χρόνια στην αρχαία Αθήνα, προκειμένου να ελαττώσει τα μέχρι τότε υφιστάμενα χρέη και να άρει τις συνέπειές τους, και κυρίως εκείνη που έδινε το δικαίωμα στο δανειστή να λαμβάνει ως ενέχυρο το σώμα του οφειλέτη. Δεν ήταν δηλαδή ένα οριζόντιο και καθολικό χάρισμα των ιδιωτικών χρεών, αλλά μια γενικότερη νομοθετική διάταξη που απαγόρευσε βασικά το δανεισμό «επί σώμασι» και ελάττωσε απλά τα χρέη με μείωση του τόκου και υπερτίμηση του νομίσματος, ώστε με λιγότερα χρήματα να εξοφλούνται μεγαλύτερα ποσά.
Πέραν τούτων, όριζε ανώτατο όριο κτηματικής περιουσίας, έβαζε περιορισμούς και όρια στις εξαγωγές προϊόντων και θεσμοθετούσε και άλλες διατάξεις που αφορούσαν τη φορολογία και τη λειτουργία του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος της εποχής εκείνης. Η απελευθέρωση, τέλος, όσων είχαν καταστεί δούλοι λόγω χρεών, έγινε με δημόσιο χρήμα.  Οι δανειστές δηλαδή πήραν τα λεφτά τους από το «δημόσιο κορβανά».   
Ο σοφός νομοθέτης λοιπόν (ένας από τους 7 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας) με τη σεισάχθεια δεν εθεράπευσε απλά ένα κακό αποτέλεσμα, ελαττώνοντας τα οικονομικά βάρη και εξαγοράζοντας την ελευθερία όσων είχαν καταστεί δούλοι λόγω αλόγιστου δανεισμού, αλλά εντόπισε και τις αιτίες που οδήγησαν σ’αυτό το αποτέλεσμα και τις αντιμετώπισε με τη θεσμοθέτηση ανάλογων διατάξεων (μείωση επιτοκίου, υπερτίμηση νομίσματος, απαγόρευση δανεισμού «επί σώμασι», περιορισμός πλούτου, προστασία παραγωγής, δίκαιη φορολογία κλπ.). Δεν έκανε δηλαδή μόνο μια οριζόντια διαγραφή των χρεών, αλλά έλαβε μέτρα ώστε να μην ξαναδημιουργηθούν επαχθή χρέη και να μην προκύψουν ξανά τα ίδια δυσάρεστα κοινωνικά προβλήματα.
Στις μετέπειτα εποχές η έννοια της λέξης «σεισάχθεια» εκλαμβάνεται επιπόλαια και αβασάνιστα ως διαγραφή χρεών (αποσπασματική εκδοχή). Τώρα τι εννοούν ο αρχηγός και τα στελέχη του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. με την προεξαγγελθείσα σεισάχθεια, τι περιμένει ο λαός και αν η υπόσχεση αυτή δεν είναι παρά ένα σύνθημα (όπως πολλά που κατά καιρούς ακούστηκαν και γρήγορα ξεχάστηκαν), κανείς δεν το γνωρίζει.
Εγώ θα τολμήσω, όχι από πρόθεση αποδόμησης του προγράμματος του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., αλλά για προβληματισμό όλων μας, να κάνω μερικές χρήσιμες επί του θέματος αυτού επισημάνσεις, όπως:
α) Η σεισάχθεια λογικό είναι να εξαγγέλλεται και να υλοποιείται αιφνιδιαστικά, γιατί διαφορετικά οι φορολογούμενοι, και ειδικότερα οι «αετονύχηδες» και «μπαταχτσήδες» σταματούν να πληρώνουν, προκειμένου να ωφεληθούν περισσότερο με το αναμενόμενο μέτρο. Έτσι πλήττεται η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας.
β) Η σεισάχθεια, όταν εφαρμόζεται ως οριζόντια και άνευ κριτηρίων διαγραφή χρεών, ενέχει και το στοιχείο της αδικίας. Μπορεί να λύνει τα προβλήματα μιας κοινωνικής ομάδας που πράγματι, από ανυπαίτιους αλλά και υπαίτιους κάποτε λόγους, έχει γονατίσει από τα χρέη. Παράλληλα όμως ευνοεί προκλητικά αυτούς που είχαν και δεν πλήρωναν, και μετά τη διαγραφή γλεντοκοπούν «εις υγείαν των κορόιδων». Και οι συνεπείς πολίτες, που συνηθίζουν να εξοφλούν τα χρέη σχολαστικά περιορίζοντας τις βιοποριστικές τους ανάγκες, στέκονται περιφρονημένοι στη γωνία με αίσθημα πικρίας και αδικίας και αναρωτιούνται αν τελικά πρέπει να είναι νομοταγείς και συνεπείς στις υποχρεώσεις τους ή να προσχωρήσουν και αυτοί στο κίνημα «δεν πληρώνω».
Απ’ ό,τι θυμάμαι, τέτοια κατάσταση δημιούργησε η οριζόντια διαγραφή των αγροτικών χρεών που έκανε η δικτατορία του Παπαδόπουλου.
γ) Αν η προεξαγγελθείσα σεισάχθεια του κ. Τσίπρα εκλαμβάνεται ως ελάττωση των χρεών με κριτήρια και προϋποθέσεις, που είναι και το σωστό, τότε θα του παρατηρήσουμε ότι λαϊκίζει προκλητικά, γιατί τέτοια μέτρα ελάττωσης χρεών είναι πολύ συνηθισμένα και έχουν ληφθεί και λαμβάνονται επανειλημμένα από πολλές κυβερνήσεις, και από την παρούσα. Και αναφέρω ενδεικτικά:
Νόμος για τα πανωτόκια (προ ολίγων ετών), κούρεμα χρεών, προστασία πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμούς, ρύθμιση χρεών σε 100 δόσεις, διαγραφή προστίμων, δυνατότητα δικαστηρίων να μειώνουν εν μέρει ή εν όλω οφειλές στεγαστικών δανείων, επιμήκυνση εξόφλησης, μείωση επιτοκίων, ευνοϊκές διεκπεραιώσεις κλπ. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι και από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης και Δ.Ν.Τ. έχουν ληφθεί τέτοια μέτρα ελάττωσης του κρατικού χρέους.
Ας μην επενδύουμε λοιπόν τον προεκλογικό πολιτικό λόγο με βαρύγδουπες και εντυπωσιακές έννοιες για να παρασύρουμε το λαό.
δ) Θα ευχόμουν ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. να εννοεί την προεξαγγελλόμενη σεισάχθεια με την πραγματική της έννοια, όπως την εννοούσε και όπως την εφάρμοσε ο σοφός Σόλωνας, και να μπορέσει να την υλοποιήσει. Όμως αυτό δυσκολεύομαι να το πιστέψω.
Κλείνοντας, θα ήθελα να εκφράσω μια προσωπική ανησυχία και απογοήτευση. Τόσο η Κυβέρνηση όσο και η Αντιπολίτευση δυστυχώς περιορίζονται να βλέπουν μόνο το κακό σημερινό οικονομικό αποτέλεσμα, το οποίο προσπαθούν ή υπόσχονται να διορθώσουν, η κάθε πλευρά με το δικό της δρόμο και τρόπο. Τους διαφεύγει ή διστάζουν να δουν και να θεραπεύσουν τις αιτίες και τις λογικές που προκάλεσαν αυτό το κακό αποτέλεσμα.
Ας μη μας διαφεύγει ότι στην οικονομική κρίση μας οδήγησε η προηγηθείσα κοινωνική, ηθική και πολιτική κρίση και, αν δεν αντιμετωπιστούν και δεν εκλείψουν αυτές οι κρίσεις, είναι σκέτη ματαιοπονία η προσπάθεια εξόδου από την οικονομική κρίση. Γιατί, ακόμα και αν βγούμε απ’αυτή, αν συνεχίσουμε να έχουμε τα ίδια μυαλά αργά ή γρήγορα θα την ξαναβρούμε μπροστά μας.

* Ο Σταύρος Μπόκιας είναι μέλος του Δ.Σ. της Π.Ο.Π.Σ. και έχει διατελέσει Διευθυντής Εκπαίδευσης και Αντινομάρχης Πρέβεζας επί σειρά ετών.