Οι σήραγγες της Εγνατίας και η ιστορική μας μνήμη...

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

  Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΔΑΛΛΑΣ, Μεταλλειολόγος Μηχανικός

* Στη χώρα μας η πρώτη συστηματική εφαρμογή του συστήματος ονοματοθεσίας σημαντικών τεχνικών έργων έγινε το 2004, όταν στις σήραγγες της Κακιάς Σκάλας δόθηκαν τα ονόματα του Θησέα, της μάνας του Αίθρας, του ληστή Σκίρωνα και του Ευπαλίνου. Είναι προφανές ότι η συγκεκριμένη επιλογή ονομάτων στόχευε στην προβολή των ιστορικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών του λαού μας, ιδιαίτερα δε των προσώπων και των γεγονότων που σχετίζονται με τις περιοχές από τις οποίες διέρχεται ο οδικός άξονας.  
Όταν το 2007 ολοκληρώθηκε το έργο της Εγνατίας Οδού πίστευα ότι κάτι ανάλογο θα γίνονταν και στον νέο οδικό άξονα. Όταν όμως έκανα την σχετική βολιδοσκόπηση διαπίστωσα ότι η Διοίκηση της Εγνατίας Οδού Α.Ε. δεν είχε καμμία διάθεση να ασχοληθεί με τέτοια θέματα, επικαλούμενη «φόρτο εργασίας» και «έλλειψη προσωπικού». Ανέλαβα τότε την πρωτοβουλία να συντάξω μία ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη μελέτη ονοματοθεσίας των σηράγγων του τμήματος της Εγνατίας Οδού που διασχίζει την Ήπειρο, θεωρώντας ότι αυτή θα αποτελέσει την βάση για επέκταση της ονοματοθεσίας των σηράγγων στην Μακεδονία και στη Θράκη.
Η πρότασή μου περιελάμβανε έξη βασικές ενότητες που σχετίζονταν με την μυθολογική γένεση των Ελλήνων, την αρχαία και την νεώτερη ιστορία της Ηπείρου και τους Εθνικούς Ευεργέτες, τα δε ονόματα που προτάθηκαν ήταν (επιλεκτικά αναφερόμενα) τα: Δωδώνη, Δευκαλίωνας, Σελλοί, Γραικοί, Πύρρος, Ολυμπιάδα, Σκουφάς, Τσακάλωφ, Σούλι, Ζάλογγο, Μακεδόνες, Μολοσσοί, Δωριείς, Ζωσιμάδες, Ζάππας, Αβέρωφ, Τοσίτσας κ.λ.π.. Είναι αυτονόητο ότι δεν φιλοδοξούσα να γίνει αποδεκτή η πρόταση μου «ως έχει», αλλά να αποτελέσει την αφετηρία για προβληματισμό, συζήτηση και περαιτέρω επεξεργασία.
Την προαναφερθείσα μελέτη την υπέβαλα στον Πρόεδρο της Εγνατίας Οδού τον Οκτώβριο 2007 με ταυτόχρονη κοινοποίηση στις Εφημερίδες των Ιωαννίνων, στους Δημάρχους της περιοχής και στους βουλευτές του Νομού μας. Η ανταπόκριση ήταν πολύ θετική. Τα σχόλια του Τύπου ήταν ιδιαίτερα κολακευτικά, ο βουλευτής Ιωαννίνων κ. Κώστας Τασούλας εισηγήθηκε, με ιδιόχειρο σημείωμα προς τον τότε Υπουργό Δημοσίων Έργων κ. Γεώργιο Σουφλιά, να γίνη αποδεκτή η πρόταση μου και ο βουλευτής Ιωαννίνων κ. Μιχάλης Παντούλας υπέβαλε ερώτηση στον αρμόδιο Υπουργό ζητώντας να πληροφορηθεί γιατί δεν έχει υιοθετηθεί ακόμη το υποβληθέν σχέδιο ονοματοθεσίας των σηράγγων.
Όλοι όσους ανάφερα παραπάνω τοποθετήθηκαν ευνοϊκά υπέρ της προτάσεως εκτός από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ και την Διοίκηση της Εγνατίας Οδού Α.Ε.. «Άπαντες οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων»! Ο Υπουργός μάλιστα δήλωσε στη Βουλή ότι «μελετούν ένα ενοποιημένο σύστημα ονοματοδοσίας που, για λόγους ασφαλείας της κυκλοφορίας, να είναι εύκολο στην ανάγνωση και στην απομνημόνευση από τους χρήστες».
Μετά από 2 χρόνια και λίγο πριν από τις βουλευτικές εκλογές του 2009, στα στόμια όλων των σηράγγων, από την Ηγουμενίτσα μέχρι τον Έβρο, αναρτήθηκαν πινακίδες με τα «εύκολα στην ανάγνωση και στην απομνημόνευση» ονόματα: Μαζαρακιά, Γκρίγκα, Μπαουσιοί, Μπαλντούμα, Βοτονόσι, Μαλακάσι, Πριόνια, Βελανίδια,  Ζίγκρα, Αγναντερό και δε συμμαζεύεται! Σε μία σήραγγα δε έδωσαν το όνομα «Σέλιανη» δηλαδή το παλαιό όνομα του παρακείμενου χωριού που είχε καταργηθεί το 1953 με Β.Δ. για εθνικούς λόγους,  ως όνομα ξενικής προελεύσεως. Και από τότε οι οδηγοί δεν θα αντιμετωπίζουν κανένα σοβαρό «προβλήματα ασφαλείας της κυκλοφορίας» που θα δημιουργούνταν εξ αιτίας της αναγραφής των «δύσκολων στην απομνημόνευση» ονομάτων όπως Πύρρος, Μπότσαρης, Φίλιππος, Μεγαλέξανδρος, Βεργίνα, Αμφίπολη, Αριστοτέλης, ή Δημόκριτος!
Είναι αυτονόητο ότι τα επιχειρήματα που επικαλέσθηκε η τότε πολιτική ηγεσία είναι απολύτως αβάσιμα. Το γεγονός αυτό μας επιτρέπει να υποθέτουμε ότι, η καθιέρωση μιας ονοματολογίας που - αν μη τι άλλο - δεν βρίσκεται σε αρμονία ούτε με την αισθητική ούτε τις ευαισθησίες το λαού μας, δεν έγινε λόγω του «κακόηχου κ.λ.π.» των ονομάτων που είχα προτείνει, αλλά μας επιβλήθηκε για άλλους λόγους που εγώ δεν τους γνωρίζω.
Πέρασαν από τότε 7 χρόνια, μεσολάβησε η οικονομική κρίση και τα μνημόνια, η ζωή μας δυσκόλεψε και, φυσικά, ποιος είχε μυαλό και διάθεση να ασχοληθεί με τα ονόματα των σηράγγων της Εγνατίας Οδού! Και όταν κάποτε επιχείρησα δειλά – δειλά να κάνω κάποιες βολιδοσκοπήσεις διαπίστωσα ότι τίποτε δεν είχε αλλάξει. Η ίδια αρνητική διάθεση εμπλουτισμένη όμως με αναθεωρημένες δικαιολογίες, σύμφωνα με τις οποίες: δεν επιτρέπεται η αλλαγή των υφισταμένων ονομάτων γιατί κάτι τέτοιο θα είχε σαν συνέπεια την ανατύπωση κάποιων τουριστικών ή γεωγραφικών χαρτών! Δεν μπορεί  να γίνει τώρα αλλαγή των ονομάτων των σηράγγων γιατί τότε θα πρέπει να ανατυπωθούν. Όμως ένα πρόσφατο γεγονός (η αλλαγή του ονόματος της Σήραγγας «Δρίσκος») και μία ιστορική επέτειος (η συμπλήρωση 200 χρόνων από την ίδρυση Φιλικής Εταιρίας) με έβαλαν στον πειρασμό να ξαναφέρω το θέμα στην επικαιρότητα.
Πέρυσι, ύστερα από εισήγηση του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, μετονομάστηκε η σήραγγα «Δρίσκου» σε σήραγγα «Λορέντζος Μαβίλης». Εφόσον λοιπόν δεν υπήρχε κανένα τυπικό, τεχνικό ή διαδικαστικό εμπόδιο για την αλλαγή του ονόματος μιας σήραγγας (εν προκειμένω της σήραγγας Δρίσκου) είναι αυτονόητο ότι δεν υπάρχει ανάλογο εμπόδιο για καμμία από τις υπόλοιπες σήραγγες του έργου. Είναι γνωστό επίσης ότι στους δύο οδικούς κόμβους που βρίσκονται στην περιοχή της Αμφίπολης έχουν δοθεί τα ονόματα «Κόμβος Κερδυλίων» και «Κόμβος Στρυμώνα». Μπορεί κανείς να διανοηθεί ότι δεν θα επιτραπεί στην Ελληνική Πολιτεία να τους μετονομάσει τώρα σε «Κόμβο Αμφίπολης» ή σε «Κόμβο Νεάρχου» ή σε ότι άλλο θα σχετίζεται με τα ευρήματα της αρχαιολογικής ανασκαφής στην Αμφίπολη, με το επιχείρημα ότι η πράξη αυτή θα έχει σαν συνέπεια την ανατύπωση κάποιων τουριστικών ή γεωγραφικών χαρτών!
Στις 14 Σεπτεμβρίου 2014 συμπληρώνονται 200 χρόνια από τότε που οι Ηπειρώτες Νικόλαος Σκουφάς και Αθανάσιος Τσακάλωφ ίδρυσαν, από κοινού με τον Εμμανουήλ Ξάνθο τη Φιλική Εταιρία. Απ’ όσα γνωρίζω η επέτειος αυτή θα περάσει μάλλον απαρατήρητη! Εάν όμως είχε γίνει δεκτή η πρότασή μου κανείς δεν θα μπορούσε, ακόμη και αν το ήθελε, να διαγράψει από τη μνήμη μας ούτε τη Φιλική Εταιρία, ούτε τους ιδρυτές της, μιας και τα ονόματα «Νικόλαος Σκουφάς» και «Αθανάσιος Τσακάλωφ» θα ήταν γραμμένα, μόνιμα, στις εισόδους δύο σηράγγων της Εγνατίας Οδού, για να θυμίζουν στους ταξιδιώτες με ποιο τρόπο κατακτήθηκε η εθνική μας ανεξαρτησία και ποιοι ήταν οι πρωτεργάτες της λευτεριάς μας. Στις δύο αυτές σήραγγες έχουν δοθεί τώρα τα ονόματα «Γκρίγκα» και «Μεσοβούνι». Και έτσι η Γκρίκα εξοστράκισε τον Σκουφά και το Μεσοβούνι τον Τσακάλωφ! Ντροπή στους βλάσφημους!           
Εκτιμώ ότι ωρίμασαν οι συνθήκες για να γίνει αποδεκτή η πρόταση για ονοματοθεσία των σηράγγων της Εγνατίας Οδού ούτως ώστε, με την προσεγμένη επιλογή ονομάτων, να δηλώνεται η συνεχής και αδιάλειπτος παρουσία των Ελλήνων στην Βόρεια Ελλάδα, να προβάλλονται οι, υπέρ της ελευθερίας, εθνικοί αγώνες των Ηπειρωτών, των Μακεδόνων και των Θρακών και να αναδεικνύεται η συμβολή τους στην επιστήμη και στον πολιτισμό. Επιλεκτικά δε αναφέρω λίγα μόνο από τα ονόματα που μπορούν να επιλεγούν: Δωδώνη, Δευκαλίωνας, Σελλοί, Αιγές, Αμφίπολη, Στάγειρα, Φίλιππος, Μέγας Αλέξανδρος, Πύρρος, Αριστοτέλης, Θουκυδίδης, Δημόκριτος, Σούλι, Φιλικοί, Παύλος Μελάς, Ίων Δραγούμης, Εθνικοί Ευεργέτες.
Αυτή τη φορά όμως την πρόταση θα την απευθύνω στο Υπουργείο Πολιτισμού και όχι στην Διοίκηση της Εγνατίας Οδού. Θεωρώ ότι οι διορισμένοι τεχνοκράτες είναι αναρμόδιοι - άλλωστε το απέδειξαν και στην πράξη - να ασχοληθούν με θέματα που άπτονται της εθνικής μας μνήμης, της ιστορίας και του πολιτισμού μας. Εκτιμώ ότι είναι προτιμότερο να ακολουθηθεί η ίδια διαδικασία που υιοθετήθηκε για τη σήραγγα Δρίσκου. Τότε, το Ίδρυμα της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία ανέλαβε από μόνο του τη σχετική πρωτοβουλία, συνέταξε τη σχετική πρόταση και την διαβίβασε στην Διοίκηση της Εγνατίας Οδού μόνο για τυπική έγκριση και εφαρμογή. Στην προκειμένη περίπτωση την πρωτοβουλία θα πρέπει να την αναλάβει το Υπουργείο Πολιτισμού το οποίο, αφού συντάξει την σχετική τεκμηριωμένη πρόταση, να την διαβιβάσει στον αρμόδιο διοικητικό φορέα για τα περαιτέρω (τυπική έγκριση και εφαρμογή). Είναι δε ευτυχής σύμπτωση το ότι Υπουργός Πολιτισμού είναι ο κ. Κώστας Τασούλας, ο οποίος το 2007 είχε υποστηρίξει έμπρακτα την αναγκαιότητα ονοματοθεσίας των σηράγγων με ονόματα που σχετίζονται με την ιστορία και τον πολιτισμό μας.