Τα… «μαργαριτάρια» της Γλώσσας μας...

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΑΛΑΜΑΤΣΙΑ

* Εξηγούμαι, για να μην παρεξηγούμαι… Δεν μου «πάει», εμένα, που με το ζόρι τελείωσα το Δημοτικό, να κάνω υποδείξεις περί Κανόνων Γραμματικής, Συντακτικού, Oρθογραφίας κλπ. Ό,τι κάνω, το κάνω με «κρύα καρδιά», αλλά με σεβασμό στους ειδικούς· το επιχειρώ, λόγω της πολύχρονης πείρας μου σε τυπογραφεία και εφημερίδες, αλλά και λόγω των συναναστροφών μου με «τεχνίτες της κουβέντας και του γραψίματος».  Σε  σχόλιό μου, στη φιλόξενη εφημερίδα μας, (15 Μαΐου τ.έ.), προσπαθώντας να εξηγήσω πώς και πότε χρησιμοποιούμε –σωστά– τις λέξεις «τριάμισι» και «τρεισήμισι», έγραφα: «Θα βγω στο δρόμο..., να προκαλέσω, ν’ ακουστώ». Και χάρηκα ιδιαίτερα, που η πρόκλησή μου βρήκε, σχεδόν άμεσα, ανταπόκριση. Στο φύλλο του Σαββατοκύριακου, 7-8 Ιουνίου, ο κ. Βασ. Ηλ. Λέττας, με στοιχεία και κανόνες που δεν χωρούν αμφισβήτηση, δικαιώνει την προσπάθειά μου και μάλιστα είναι πιο επεξηγηματικός. Αναφέρεται και στην τοποθέτηση του «ν», και είναι επίσης, κατατοπιστικότατος. Τον ευχαριστώ.
* * *
Κάνω μια τελευταία προσπάθεια, σήμερα –κουράζοντάς σας, γράφοντας τα ίδια και τα ίδια– μήπως και δώσω «τροφή» στους πραγματικούς ειδήμονες κι ασχοληθούν με την κακοποίηση της Γλώσσας μας από τους «παντογνώστες» των ραδιοτηλεοπτικών καναλιών, τους σεναριογράφους των τηλεοπτικών σειρών, τους θεατρίνους, κλπ.… Γιατί, εκείνο το «τρεισήμισι χρόνια» που επανέλαβε (τουλάχιστον πέντε φορές) η κα Ρόπα αλλά και ο ίδιος ο κ. Λαζόπουλος στο… «Τσαντίρι» τους, με «τελείωσε»…    
* * *
«Ανακατεύω» τη σκέψη μου αυτόν τον καιρό, (κάνοντας ένα «παιχνίδι» με τις λέξεις), για να θυμηθώ και να επισημάνω «μαργαριτάρια», «οβίδες», κι άλλες «κοτσάνες» που «πέταγαν» από καιρό σε καιρό, σε συζητήσεις και λογύδρια κάποιοι… «πάρα-μορφωμένοι» και –δυστυχώς– πολλές απ’ αυτές τις «αδόκιμες« φράσεις, έγιναν «σλόγκαν»! Άλλο πάλι και τούτο, με κάτι λατινόφερτες εκφράσεις όπως: «Μέα κούλπα», «Περσόνα νον γκράτα», «Νον πέιπερ», «Oφ δε ρέκορντ», «Oν κάμερα», «Σαξές στόρι», κλπ., μη τυχόν και «πέσει η μύτη μας», αν παραδεχτούμε «ορθά - κοφτά», τα λάθη μας… Θέλουμε επίσης, να κάνουμε και τους «γλωσσομαθείς»…
* * *
Στα 40 πλας χρόνια της καριέρας μου είδαν τα μάτια μου κι άκουσαν τ’ αφτιά μου πάρα πολλά. Η λέξη «πλας» είναι «τελευταίας κοπής» και χρησιμοποιείται κατά κόρον, απ’ τους νεολαίους μας, τους εθισμένους στα «Ίντερνετ», τα «Φέις Μπουκ» και τα… «Γκουγκλ»! Τώρα, δεν λέμε πια: «συν», «επί πλέον», «περισσότερο», «πιο πολύ», κλπ. «Ρίχνουμε ένα «πλας» και «καθαρίσαμε»… Στα σαράντα, λοιπόν, «πλας» χρόνια της καριέρας μου, έχω πληκτρολογήσει περισσότερα από… «τριάμισι» (κι όχι τρεισήμισι) -εμείς οι παλιότεροι το σι το γράφαμε με υ, όχι με ι –«…μισυ»– εκατομμύρια χειρόγραφα και δακτυλογραφημένα κείμενα πνευματικών ανθρώπων, έχω εργαστεί δε, περισσότερες από «τρεισήμισι» δεκάδες χιλιάδες ώρες… Ακόμη και στην Πρέβεζα (κι όχι στη Πρέβεζα), αλλά και στην Καστοριά (κι όχι στη Καστοριά»), ο απλός κόσμος με τον οποίο είχα αναπτύξει κοινωνικές επαφές, μου έλεγαν: «Τυχεροί εσείς οι Γιαννιώτες που οι συμπολίτες σας Ευεργέτες Δομπόλης και Κατσάρης (κι όχι Δόμπολης και Κάτσαρης), σας άφησαν τόσο δυνατές παρακαταθήκες!.. Όσον αφορά (κι όχι ως αναφορά), τους άλλους μεγάλους Ηπειρώτες Ευεργέτες, Τοσίτσα, Ζάππα, Ζωγράφο, κλπ., ε, αυτοί πια, είναι πασίγνωστοι»…  
* * *
Βρισκόμαστε στην εποχή της ταχύτητας· όλοι μας τρέχουμε· να προλάβουμε όμως, τι; Ακόμη και στους καθημερινούς μας διαλόγους το άγχος που διακατέχει τον καθένα μας είναι εμφανέστατο. Καλημερίζουμε τον φίλο μας στο δρόμο, και κρατώντας του το χέρι, το ένα μας πόδι βρίσκεται στον αέρα, έτοιμο για το επόμενο βήμα. Ανοίγουμε προσωρινή κουβέντα, αλλά για να προλάβουμε να πούμε όσο το δυνατόν περισσότερα, αφήνουμε κενά στην κουβέντα μας, εφαρμόζοντας το ρητό(;) «τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται»…
Τι εννοώ; Ακολουθεί «κινητο-τηλεφωνικός» διάλογος:
– O πατέρας βρίσκεται στο σπίτι. Η μητέρα και ο γιος είναι κάπου εκτός σπιτιού… O πατέρας ψάχνει τα κλειδιά της εξώπορτας, ίσως γιατί κάποια στιγμή, θέλει να την… κοπανήσει κι εκείνος. Καλεί τον γιο του στο κινητό: …ρώτησε τη μάνα σου, πού έχει βάλει τα δεύτερα κλειδιά του σπιτιού; O γιος ρωτά τη μητέρα του. Η απάντηση: «Είναι μέσα στο συρτάρι που κοιμώμαστε»…
Έτοιμος ήμουν να ρωτήσω την κυρία: «Εκτός από ’σάς τους τρεις, χωράει κι άλλους μέσα στο συρτάρι»;
«Τι λέτε; Δεν παραλείφθηκαν εδώ, «τα… ευκόλως εννοούμενα»; Δεν θα ήταν πιο σωστό, αν του απαντούσε κάπως έτσι: «Είναι στο συρτάρι του κομμοδίνου, στο δωμάτιο που κοιμώμαστε»…
Τον παραπάνω διάλογο δεν τον πληκτρολόγησα ποτέ, ούτε στη λινοτυπική μηχανή, ούτε στους Η/Υ (τυπογράφος για 40 και… χρόνια). Τον άκουσα πρόσφατα, σε διάδρομο του Νοσοκομείου «Χατζηκώστα»…
* * *
«Είδα κι έπαθα», να «τυπώσω» (να του εξηγήσω δηλαδή, να τον πείσω, να του δώσω να καταλάβει) ραδιο-τηλε-τυπο-«περσόνο», στα πρώτα βήματα της μετέπειτα πολύ επιτυχημένης καριέρας του, ότι γράφοντας τη φράση «εν τω μεταξύ» την κάνει λάθος. (O αθεόφοβος, όχι μόνο την «συντόμευε», την έγραφε και ανορθόγραφα [ο], «εντομεταξύ»).
Θα μπορούσε να το είχε αποφύγει αντικαθιστώντας την ως εξής: «στο μεταξύ», «στο μεσοδιάστημα», «στο διάστημα μεταξύ» κλπ.
* * *
Δεν μπόρεσα ποτέ να καταλάβω τον φίλο μου, τι «κόλλημα» είχε με τις φράσεις «εν τω μεταξύ» και «ούτως ώστε». Πάντα τις «σύμπτυσσε», κάνοντάς τες μία, και πάντα ανορθόγραφες [ο], μη γνωρίζοντας ότι η δεύτερη συλλαβή [τω], ήταν στη δοτική κλήση. Κι όταν τον ρώτησα για τη λέξη «ουτοσώστε» –μεταξύ σοβαρού και αστείου–  …φίλε μου Ν..., τί είναι αυτό που θέλεις να σώσουμε εδώ…, μου είπε: «τράβα με έναν κατακέφαλο, έτσι ώστε όταν τις ξαναγράψω λάθος, να το θυμάμαι. Εν τω μεταξύ, εσύ, πριν αρχίσεις να πληκτρολογείς το κείμενό μου, υπενθύμησέ μου το»… Έτσι έγινε κι ο φίλος μου δεν το ξανάκανε…
* * *
Μερικά χρόνια πριν, σε αγώνα ποδοσφαίρου –«μπαράζ» για άνοδο στην τότε Α’  Εθνική–  μεταξύ του OΦΗ και του ΠΑΣ Γιάννινα, που έγινε στο γήπεδο της Ρόδου, βανδαλισμοί και εκτεταμένα επεισόδια σε βάρος του ΠΑΣ, είχαν σαν αποτέλεσμα σοβαρούς τραυματισμούς και απώλειες που δεν θέλω ούτε καν να τις ξαναφέρω στο νου μου. Από τότε και ύστερα, όλος ο φίλαθλος κόσμος –ιδιαίτερα των Γιαννίνων– δεν ήθελε να αναφέρεται στην ομάδα της Κρήτης, αποκαλώντας την με το όνομά της. Και είχε επικρατήσει να λέμε: «O ακατονόμαστος». Δεν ήταν όμως λίγοι εκείνοι που τον αποκαλούσαν: «O ακατανόμαστος»… Ειδικά στα τοπικά τηλεοπτικά κανάλια «δίνει και παίρνει» ακόμη!…  
* * *
«Τρέξε Μήτσο, τα παιδιά βγήκαν στο δρόμο», φώναξε η γυναίκα μου… Ηχητικά, οι φράσεις ακούγονται όμορφα. Αν όμως τις γράψουμε, το σωστό –νομίζω– είναι: «τα παιδιά βγήκαν στον δρόμο». Επομένως: τα παιδιά βγήκαν «στον δρόμο» κι όχι τα παιδιά βγήκαν «στο δρόμο».
* * *
Αγόρασε και δεύτερο αυτοκίνητο, έτσι, ούτως ώστε, όταν εφαρμοστεί η εκ περιτροπής κυκλοφορία (μονά-ζυγά), να εξυπηρετείται στη δουλειά του. Το σωστό είναι: «έτσι ώστε», ή «ούτως ώστε». Ποτέ «ουτωσώστε»!..
* * *
«Καλή επιτυχία», συνηθίζουμε να λέμε, σε κάποιον όταν θέλουμε να του ευχηθούμε για κάτι που επιθυμεί ολόθερμα. Όμως, λανθασμένα του εκφράζουμε την παραπάνω ευχή. Γιατί; Μα, δεν υπάρχει κακή επιτυχία. Ή είναι επιτυχία ή δεν είναι…
Μπορούμε να πούμε: «Ευχόμαστε επιτυχία», «Πάντα επιτυχία», «Σου εύχομαι επιτυχία», κλπ.
Είναι από τις φράσεις που γνωρίζουμε ότι τις χρησιμοποιούμε λανθασμένα, αλλά είναι –δυστυχώς– κάτι που έχει επικρατήσει και συνεχίζεται…
Πολλά τέτοια «χαριτωμένα» θα μπορούσα να σας αναφέρω, αλλά ας μην… φλυαρήσω άλλο!
Συγγνώμην, αν σας έχω κουράσει, αλλά η… κατάργηση του «τριάμισι» απ’ το λεξιλόγιό μας, μου έχει «καθήσει στο στομάχι»…