Μείωση εισοδημάτων – αύξηση οφειλών εν μέσω πανδημίας στην Ελλάδα

• Οι δυσοίωνες προοπτικές που επιφυλάσσει η υγειονομική κρίση για τα ελληνικά νοικοκυριά, αποτυπώνονται στην ετήσια έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για το εισόδημα και τις δαπάνες διαβίωσης.

Τα εισοδήματα μειώθηκαν δραματικά, περισσότερο δε αυτά που στηρίζονται από επιχειρηματικές δραστηριότητες, ενώ η σύνταξη παραμένει η κύρια πηγή εισοδήματος για το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών νοικοκυριών (για το 44,3%).
Την ίδια ώρα, αύξηση παρουσίασε και το ιδιωτικό χρέος, διογκώνοντας τις ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο (Εφορία – Ασφαλιστικά Ταμεία), ενώ απαισιόδοξες είναι οι προσδοκίες και για το 2021, καθώς το 35,6% αναμένει επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης!

Η μεταβολή εισοδημάτων
Εμφανείς είναι λοιπόν οι επιπτώσεις από την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης στην μεταβολή των εισοδημάτων των νοικοκυριών το 2020. Όπως μεταξύ άλλων, προκύπτει από την έρευνα:
- Περίπου 4 στα 10 νοικοκυριά (37,5%) δήλωσαν πως το εισόδημά τους μειώθηκε, έναντι ποσοστού μόλις 8,1% που δήλωσε πως το εισόδημά του αυξήθηκε. Για τα μισά περίπου (54,3%) νοικοκυριά το εισόδημα παρέμεινε αμετάβλητο.
- Η επιδείνωση που καταγράφεται στο εισόδημα των νοικοκυριών παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις. Ειδικότερα, 7 στα 10 νοικοκυριά που έχουν ως κύρια πηγή εισοδήματος τα έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα δήλωσαν πως το εισόδημά τους μειώθηκε το 2020, έναντι του 39,3% των νοικοκυριών που το εισόδημά τους βασίζεται κυρίως στον μισθό και του 24,8% των νοικοκυριών που κυρία πηγή εισοδήματος είναι η σύνταξη.
- Ο μέσος όρος μείωσης του εισοδήματος των νοικοκυριών που δηλώσαν ως κύρια πηγή εισοδήματος τα έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα αντιστοιχεί σε 27,2%, έναντι μείωσης 10,5% και 6,8% των νοικοκυριών που δήλωσαν ως κύρια πηγή εισοδήματος τον μισθό και την σύνταξη αντίστοιχα.
- Ένα μεγάλο ποσοστό νοικοκυριών παραμένει σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς 1 στα 4 νοικοκυριά (25,1%) δηλώνει πως διαβιεί με εισόδημα έως 10.000 €.
- Εκτός από την συνολική μείωση του εισοδήματος των νοικοκυριών και την διατήρηση ενός υψηλού ποσοστού σε συνθήκες σχετικής φτώχειας, φαίνεται πως η πανδημική κρίση δημιουργεί τάσεις διεύρυνσης των εισοδηματικών ανισοτήτων. Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι αυξήθηκαν τόσο τα νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα έως 5000 € (6% το 2020, έναντι 4,6% το 2019), όσο και τα νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα πάνω από 30.000 € (6,7% το 2020, έναντι 5,8% το 2019). Παράλληλα, μειώθηκαν τα νοικοκυριά που ανήκουν στις μεσαίες εισοδηματικά κατηγορίες και ιδιαίτερα εκείνα που κατατάσσονται στην κατηγορία με εισόδημα 18.001 έως 25.000 € όπου υποχώρησαν κατά σχεδόν 5 μονάδες (16% το 2020, έναντι 20,9% το 2019).
-Ανησυχητική είναι η οικονομική βιωσιμότητα για περισσότερα από 4 στα 10 νοικοκυριά καθώς το μηνιαίο εισόδημά τους εξαντλείται πριν το τέλος του μήνα. Μεσοσταθμικά για αυτά τα νοικοκυριά επαρκεί για 19 ημέρες.
- Το 10,3% των νοικοκυριών δήλωσε ότι τα εισοδήματά του δεν επαρκούν για να καλύψουν ούτε τις βασικές του ανάγκες, εύρημα που σχετίζεται με το ποσοστό ακραίας φτώχειας που σημειώνεται στη χώρα μας.
- Σταθερά συντριπτικό παραμένει το ποσοστό αδυναμίας αποταμίευσης των νοικοκυριών, καθώς 8 στα 10 νοικοκυριά (81,8%) δήλωσαν ότι δεν καταφέρνουν να αποταμιεύσουν, παρά την μείωση της κατανάλωσης που καταγράφηκε λόγω των εκτεταμένων περιορισμών που υιοθετήθηκαν για την αποτροπή εξάπλωσης του κορωνοϊού.

Απασχόληση – ανεργία
- Σχεδόν 3 στα 10 νοικοκυριά (27,9%) δηλώνουν πως έχουν τουλάχιστον ένα άνεργο μέλος. Από τα στοιχεία αυτά φαίνεται πως τελικά το ποσοστό ανεργίας για το 2020 θα είναι αντίστοιχο με εκείνο του 2019 που υποδεικνύει πως τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την συγκράτηση της απασχόλησης έχουν πετύχει τον σκοπό τους. Παραμένει, όμως, ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό που παγιδεύει ένα μεγάλο αριθμό νοικοκυριών στην φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.
- Υψηλό παραμένει το ποσοστό των μακροχρόνιων ανέργων, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας περισσότερα από 1 στα 2 νοικοκυριά (54,3%) που δηλώνουν πως κάποιο μέλος τους είναι άνεργο, βρίσκεται σε κατάσταση μακροχρόνιας ανεργίας (περισσότερο του 1 έτους).
- Το 17,6% των νοικοκυριών δηλώνει πως έχει κάποιο μέλος που η σύμβαση του τέθηκε σε αναστολή, το 3,5% έχει κάποιο μέλος που εντάχθηκε στο πρόγραμμα Συν-εργασία, ενώ μόλις το 0,7% δηλώνει πως έχει κάποιο μέλος που προσλήφθηκε με το πρόγραμμα δημιουργίας 100.000 θέσεων εργασίας.

Οι οικονομικές υποχρεώσεις
Μετά από μια εξαετία συνεχούς αποκλιμάκωσης του αριθμού των νοικοκυριών που είχαν ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το δημόσιο, στην φετινή έρευνα εισοδήματος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ καταγράφεται αύξηση, αποτυπώνοντας ακόμα μια δυσμενή επίπτωση της υγειονομικής κρίσης. Έτσι:
- Σχεδόν 1 στα 4 νοικοκυριά (23%) δηλώνει πως έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο (εφορία και ασφαλιστικά ταμεία).
- Αυξημένο κατά 7 μονάδες σε σχέση με την έρευνα του 2019 παρουσιάζεται και το ποσοστό των νοικοκυριών που θεωρούν πως δεν θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις προς το Δημόσιο το επόμενο έτος. Συγκεκριμένα το 17,7% των νοικοκυριών δηλώνει πως δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις φορολογικές ή/και ασφαλιστικές του υποχρεώσεις.
- Σχεδόν 9 στα 10 νοικοκυριά (88,3%) διαμένουν σε ιδιόκτητο σπίτι έναντι του 11,5% των νοικοκυριών που πληρώνουν ενοίκιο. Από τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ιδιόκτητο σπίτι το 27% έχει ενεργό στεγαστικό δάνειο. Από αυτά το 15,4% έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα επιδότησης δόσεων στεγαστικού δανείου (ΓΕΦΥΡΑ), το 12,2% καταβάλει τις δόσεις τους συχνά με κάποια καθυστέρηση, ενώ το 10,1% έχει καθυστερημένες οφειλές περισσότερο από 3 μήνες.
- Από τα ευρήματα της έρευνας φαίνεται πως το πρόγραμμα ΓΕΦΥΡΑ έχει βοηθήσει στην μείωση των νοικοκυριών που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα στεγαστικά τους δάνεια περιορίζοντας τον αριθμό των νοικοκυριών που έχουν καθυστερημένες οφειλές.
- Καλύτερη εικόνα σε σχέση με την έρευνα του 2019 παρουσιάζεται και ως προς τις εκτιμήσεις των νοικοκυριών σχετικά με την δυνατότητα εξυπηρέτησης των στεγαστικών δανειακών τους υποχρεώσεων για το 2021. Συγκεκριμένα το 77,8% θεωρεί πως θα ανταποκριθεί στις δανειακές του υποχρεώσεις έναντι του 15,4% που δηλώνει πως δεν θα τα καταφέρει.