Με ιστορική και μακρά διαδρομή τα πολυφωνικά τραγούδια της Ηπείρου!

Μια εξαιρετική, ξεχωριστή εκδήλωση πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. 

Αντικείμενό της ήταν τα πολυφωνικά τραγούδια της Ηπείρου και ειδικά του Πωγωνίου. Ας σημειωθεί ότι το Πωγώνι είναι ο χώρος «σήμα κατατεθέν» των Ελληνοαλβανικών συνόρων, συμπεριλαμβανομένης και της Δερόπολης, όπου «γεννήθηκαν» τα πολυφωνικά τραγούδια. Εκεί τραγουδήθηκαν και στη συνέχεια διαδόθηκαν σε όλο τον Ηπειρωτικό και γενικά στον Ελλαδικό χώρο. Είναι τα τραγούδια που έφθασαν μέχρι τις μέρες μας, μεταφερόμενα από γενιά σε γενιά, αφού θεωρήθηκαν ως τα καλύτερα, συγκριτικά με αυτά άλλων χωρών.

Την εκδήλωση προλόγισε η καθηγήτρια Μουσικών Σπουδών του τμήματος Αριστοτελείου Πανεπιστημίου κ. Αθηνά Κατσανεβάκη, η οποία ανέφερε μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα: «Το πολυφωνικό τραγούδι είναι ένα είδος φορμαρισμένης πολυφωνίας που έχει διανύσει ένα μεγάλο διάστημα χρονικής επεξεργασίας και αποτελεί μια από τις πολλές μουσικές διαλέκτους στη δυτική Ελλάδα, συμπεριλαμβάνοντας την δυτική Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο, τη Ρούμελη και περιοχές της ορεινής Πελοποννήσου. Πρόκειται ουσιαστικά για μια μεταγενέστερη φόρμα πολυφωνίας, η οποία σε μεγάλο βαθμό έχει φτιαχτεί γύρω από το «ίσο», το οποίο διακρίνεται ως πολύ σημαντικό. Το «ίσο» λειτουργεί ως ένα είδος μοχλού, που κρατάει την κεντρική νότα, την τονική της κλίμακας του πολυφωνικού τραγουδιού και εκεί κλώθεται όλη η μελωδία. Εκεί μπορούν να προστεθούν και οι άλλες φωνές, όπως ο «πάρτης», ο «ρίχτης» και ο «γυριστής». Το «ίσο» ουσιαστικά είναι το τονικό κέντρο του πολυφωνικού τραγουδιού. Χωρίς πολλά άτομα στο «ίσο», δεν μπορεί να αναδειχθεί η πολυφωνικότητα, καθώς δεν ηχούν οι κάθετες συνηχήσεις που έχουν δημιουργηθεί.

»Το πολυφωνικό τραγούδι θεωρείται από τα πιο αρχέγονα είδη! Η πιο παλιά του μορφή υπάρχει στην Πίνδο. Η βυζαντινή μουσική βοήθησε στο να συνεχιστεί το «ίσο», το οποίο όμως πιθανότατα είναι παλιότερο, φτάνοντας στην αρχαιότητα, αντικαθιστώντας όργανα τύπου άσκαυλου και διπλού αυλού. Άλλο χαρακτηριστικό του ελληνόφωνου πολυφωνικού τραγουδιού, το οποίο βασίζεται σε ανημιτονικές πεντατονικές μουσικές κλίμακες, σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζεται και δίγλωσσο.

»Η μακρά διαδρομή του πολυφωνικού τραγουδιού αντικατοπτρίστηκε στο πρόγραμμα του «Ήνορου», του οποίου ο δάσκαλος, εκτός από τις βιβλιογραφικές του συμβολές, υπήρξε καθοριστικός και ως προς την εκτέλεση των τραγουδιών. Ο πλούτος μιας τόσο μακράς μουσικής παράδοσης διαφυλάσσεται και παραδίδεται στις επόμενες γενιές».

Καταχειροκροτήθηκε το «Ήνορο»

Στην εκδήλωση κλήθηκε από το Α.Π.Θ. (Τμήμα Μουσικών Σπουδών) και ο σύλλογος «Ήνορο» να ερμηνεύσει πολυφωνικά τραγούδια. Το «Ήνορο», με ένα πλούσιο ρεπερτόριο πολυφωνικών τραγουδιών, πάνω από 20, αποζημίωσε με το παραπάνω το ακροατήριο, το οποίο κατέκλυσε την αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής, δείχνοντας και αυτό την ευχαρίστηση και την ικανοποίησή του, με τα παρατεταμένα χειροκροτήματα. Την επομένη το «Ήνορο» φιλοξενήθηκε στην αίθουσα διαλέξεων του Τμήματος Μουσικών Σπουδών. Οικοδεσπότες ήταν η Πρόεδρος του Τμήματος κ. Μαρία Αλεξάνδρου και ο καθηγητής κ. Δημήτριος Παπαγεωργίου μ’ ένα μέρος σπουδαστών.

Ακολούθησε διαλογική συζήτηση για τα πολυφωνικά τραγούδια, ενώ ο δάσκαλος - ερευνητής μουσικολόγος κ. Κώστας Λώλης, ανέλαβε τη σύνθεση των πολυφωνικών τραγουδιών με μουσικούς όρους, βασισμένους στην πεντατονία.

Στις ερωτήσεις απάντησαν ο πρόεδρος του συλλόγου καθηγητής Μουσικού Γυμνασίου κ. Παναγιώτης Τέλης, η καθηγήτρια Μουσικής Ωδείου Ιωαννίνων κ. Φωτεινή Κοτσιάφτη, ο μηχανικός κ. Βλάσης Παπαδημητρίου και η καθηγήτρια Μουσικής κ. Μαρία Σιδέρη.

Το διήμερο της εκδήλωσης έκλεισε με την αναμνηστική φωτογραφία έξω από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών.