O ηλικιωμένος και ο χρόνος…

Οι διαστάσεις του χρόνου που αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος είναι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Για τον ηλικιωμένο από τις διαστάσεις του χρόνου υπάρχει μόνο το παρελθόν. Το παρόν είναι φευγαλέο και το μέλλον, βασίλειο της φαντασίας και της ονειροπόλησης, συρρικνώνεται μέρα με τη μέρα. Το παρελθόν το επαναφέρει η μνήμη, η «στενογράφος» του χρόνου. Ο χρόνος του μέλλοντος για τον ηλικιωμένο είναι πολύ σύντομος, γι’ αυτό δεν πρέπει να τον σπαταλάει κάνοντας σχέδια. Ο καλύτερος τρόπος για αξιοποίησή του είναι να ξετυλίγει τοπαρελθόν από την αρχή. Οι αναμνήσεις θα ενεργοποιήσουν χαρά, πίκρα, ενοχές, δάκρυα,… Βέβαια, η ανάκληση της μνήμης είναι μια κουραστική και ενοχλητική διανοητική δραστηριότητα, αλλά υγιής. Με τη διέγερση της μνήμης ξαναβρίσκει τον εαυτό του, τα χρόνια που είχε ξεχάσει, τα αγαπημένα πρόσωπα, τους τόπους της παιδικής ηλικίας, τα όνειρα της νιότης, τους έρωτές του,… Ο χρόνος έχει τις ιδιοτροπίες του, επιβραδύνεται όταν φοβόμαστε, κυλά σαν νερό όταν διασκεδάζουμε και φαίνεται να περνά πιο γρήγορα όσο γερνάμε. Ο εγκέφαλος των νέων επεξεργάζεται τεράστιο όγκο πληροφορίας, ενώ ο εγκέφαλος του ηλικιωμένου έχει μάθει τους κανόνες του κόσμου και σταματά να καταγράφει. Το γεγονός αυτό οδηγεί στο μήνυμα: μπορούμε να παρατείνουμε τη ζωή μας, αν προσπαθήσουμε να χωρέσουν μέσα μας περισσότερες και διασκεδαστικότερες εμπειρίες…
Ο ηλικιωμένος οφείλει να αποδεχτεί την πραγματικότητα, δηλαδή τι ξεχωρίζει την προχωρημένη ηλικία από τη νεανική και εκείνη της ωριμότητας. Και είναι κυρίως η επιβράδυνση των κινήσεων, του σώματος και του πνεύματος. Η ζωή του ηλικιωμένου εκτυλίσσεται σε αργή κίνηση. Επαναλαμβάνεται χωρίς να το καταλαβαίνει, γιατί ο μηχανισμός της μνήμης του μπλοκάρει. Συχνά, όταν μιλάει, έχει την εντύπωση πως το λεξικό του έχει φτωχύνει, πως η δεξαμενή από όπου κάποτε αντλούσε λέξεις έχει εν μέρει αδειάσει ή έχει καταστεί απροσπέλαστη.
Η θέση του για το τέλος πρέπει να είναι σαφής:
Και οι νέοι πεθαίνουν. Ένα πανδοχείο μας έδωσε η φύση για να ξαποστάσουμε όχι για να εγκατασταθούμε. Όποιος σέβεται τη ζωή, σέβεται και τον θάνατο. Άλλωστε, πώς θα ανακαλύπταμε ότι η ζωή αξίζει τον κόπο, αν δεν επρόκειτο να πεθάνουμε; Το ότι οι άνθρωποι είναι θνητοί είναι γεγονός, το πέρασμα σε μια άλλη μορφή ζωής δεν είναι γεγονός, αλλά πίστη. Αυτή την άλλη μορφή ζωής τη φαντάζονται και την ορίζουν διαφορετικά ο κάθε άνθρωπος, η κάθε θρησκεία, η κάθε φιλοσοφία. Για τον χριστιανό, η αιωνιότητα της ψυχής εκχωρεί στην εγκόσμια ζωή ανεκτίμητη αξία, ένα νόημα, ένα σκοπό που θα εξάλειφε εμφατικά ο θάνατος αν είχε αφεθεί στην άμεση, άτεγκτη απλότητά του.
Τελικά, αναζητώντας το νόημα της ζωής, συνειδητοποιείς πως πρέπει να ζεις τη ζωή μέσα στην αμεσότητά της, όπως κάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Μια ζωή, στην οποία κυρίαρχο ρόλο έχει η επιστήμη, είναι λιγότερο ζωή από εκείνη στην οποία κυριαρχεί το ένστικτο και οι οφθαλμαπάτες.
Στις παραδοσιακές στατικές κοινωνίες, ο ηλικιωμένος ήταν σεβαστό πρόσωπο, φορέας της πολιτισμικής κληρονομιάς. Μάλιστα, σε λαούς με προφορικό πολιτισμό, ο ηλικιωμένος, όταν είχε καλή μνήμη, έπαιζε τον ρόλο της βιβλιοθήκης. Στις αναπτυγμένες κοινωνίες, με τις έντονες αλλαγές, τόσο των ηθών όσο και της τεχνολογίας, ο ηλικιωμένος είναι αυτός που δεν ξέρει, σε σύγκριση με τους νέους, γιατί αυτοί διαθέτουν μεγαλύτερη ικανότητα μάθησης. Το πολιτιστικό γέρασμα, που συνοδεύει το βιολογικό και κοινωνικό, οδηγεί στην περιθωριοποίησή του. Η αλήθεια είναι ότι ο ηλικιωμένος έχει την τάση να αντιμετωπίζει αρνητικά το καινούργιο, επειδή δεν το καταλαβαίνει και δεν προσπαθεί να το καταλάβει. Όσο αυτός διατηρεί σταθερά τα σημεία αναφοράς στο δικό του πολιτιστικό σύμπαν, τόσο περισσότερο αποξενώνεται από την εποχή του.
Στη χώρα μας έχουμε ταυτίσει τον ηλικιωμένο με τα παγκάκια του πάρκου, την τηλεόραση, το καφενείο, τα μαύρα ρούχα και τα παραμύθια. Η κοινωνία μας αντιμετωπίζει τους ανθρώπους μετά τη συνταξιοδότησή τους περισσότερο ως βάρος παρά ως θεματοφύλακες αξιών και εφεδρεία προσφοράς. Υπάρχει και συντηρείται ένας ηλικιακός ρατσισμός.
Όμως…
Η ζωή είναι μια θεατρική παράσταση που όλοι έχουμε ρόλο, ανάλογα με την ηλικία και τα προσόντα μας. Στην τέχνη το βραβείο ερμηνείας απονέμεται χωρίς ηλικιακούς περιορισμούς, γιατί στην παράσταση της ζωής να διαφέρει;
Τελικά…
Τη φθορά του χρόνου δεν μπορείς να την ακυρώσεις, μπορείς όμως να προβάλεις κάποια αντίσταση, με την άσκηση του σώματος και του μυαλού αλλά και με την προσπάθεια κατανόησης του καινούργιου. Ο άνθρωπος σε όλα τα στάδια της ύπαρξής του μπορεί να αναζητήσει και να βρει τρόπους που θα κάνουν τη ζωή του μια όμορφη περιπέτεια, αρκεί να απαλλαγεί από την άγνοια, τον φθόνο, τον φόβο και τις κάλπικες ιδέες. Η επιλογή είναι δική του…

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΣΣΑΛΑΣ - E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.