Προστριβές στην Ιερή Συμμαχία για το ελληνικό ζήτημα…

 Όταν άρχισε η Ελληνική Επανάσταση κυριαρχούσε στην Ευρώπη η Ιερή Συμμαχία, η οποία είχε στόχο να ρυθμίσει κατά τέτοιον τρόπο τα πράγματα της Ευρώπης, ώστε να διατηρήσουν οι ηγέτες της τα κεκτημένα και να καταπνίξουν κάθε φιλελεύθερη κίνηση των λαών.

Ψυχή της Συμμαχίας αυτής και όλης της Αντίδρασης ήταν ο διαβόητος πρωθυπουργός της Αυστρίας Μέττερνιχ. Αυτός τονίζοντας συνέχεια τον κίνδυνο της λαϊκής επανάστασης, κατόρθωσε να κρατήσει

τους ηγεμόνες ενωμένους.

«Η επανάσταση, έλεγε είναι πυρκαϊά, η οποία απειλεί να καταβροχθίσει το παν, ύδρα, η οποία έχει ανοικτόν τον φάρυγγα διά να καταπιεί την κοινωνικήν τάξιν».
Στην Αυστρία ο Μέττερνιχ καθιέρωσε την αστυνομική παρακολούθηση, τη λογοκρισία και την καταδίωξη των φιλελευθέρων. Οι λαοί, όμως, δεν ελησμόνησαν τα αγαθά, τα οποία υποσχέθηκε η Γαλλική επανάσταση, και παρ’ όλη την απολυταρχική αντίδραση δεν έπαυσαν να ζητούν ελεύθερο πολίτευμα, ισότητα και δικαιοσύνη. Γι’ αυτό σε πολλές χώρες της Ευρώπης εκδηλώθηκε αμέσως μετά τη συνθήκη της Βιέννης (1815) ζωηρότατη λαϊκή εξέγερση σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και στη Νότιο Αμερική.
Αλλά, την πλήρη εξάρθρωση της Ιερής Συμμαχίας έφερε κυρίως η ελληνική Επανάσταση. Μετά την Αγγλία και η Ρωσία απομακρύνεται από την επίδραση του Μέττερνιχ και ακολουθεί δική της πολιτική στον αγώνα των Ελλήνων. Γιατί κάθε μία ήθελε να έχει με το μέρος της το νέο κράτος που θα εδημιουργείτο μετά την επανάσταση. Έτσι, η δύναμη του Μέττερνιχ κράτησε μόνον οχτώ χρόνια (1815 – 1823).
Όταν άρχισε η Ελληνική Επανάσταση, βρισκόταν σε εξέλιξη η Σύνοδος των ηγετών της Ιε. Συμμαχίας στο Λαϊμπαχ (=Λουμπλιάνα) της Σλοβενίας. Και θα διερωτηθεί κανείς: Γιατί δεν επενέβει η Συμμαχία να καταπνίξει την επανάσταση. Σ’ αυτό συνέβαλε ο Καποδίστριας, ως υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας. Τους είπε: «Στην Ελλάδα έγιναν μέχρι σήμερα δεκάδες επαναστατικά κινήματα και όλα τα κατέπνιξε εύκολα η Τουρκία. Το ίδιο θα γίνει και τώρα. Όταν διαπιστώθηκε ότι δεν ήταν το ίδιο, ήταν αργά, γιατί άρχισαν κάποιοι από τους Συμμάχους να… ενδιαφέρονται.
Το Συνέδριο του Λάϊμπαχ κράτησε από 26 Ιανουαρίου 1821 μέχρι 12 Μαΐου 1821. Λίγο πριν από τη διάλυση της Συνόδου ο Μέττερνιχ περιέλαβε στο «Υπόμνημα των αυτοκρατόρων τις σκέψεις και τους λόγους των αυτοκρατόρων περί των ελληνικών πραγμάτων». Σ’ αυτό εδηλώνονταν καθαρά ότι η ελληνική εξέγερση δεν είναι προϊόν εθνικού κινήματος η συνέπεια της τουρκικής καταπιέσεως, αλλά αποτέλεσμα από πολύχρονο προετοιμασμένο σχέδιο και έχει σκοπό να διαταράξει τις αγαθές σχέσεις μεταξύ των μοναρχών της Ρωσίας και της Αυστρίας, των οποίων ο σύνδεσμος τόσον φοβερός στους ανατροπικούς της Ευρώπης.
Για τους Έλληνες έγραφε ο Μέττερνιχ: «Πως είναι δε γενικά δυνατόν να εκινήθη η Ελληνική Επανάστασις του Ελληνικού Έθνους, αφού το έθνος αυτό εξέπεσε κατά τους τελευταίους αιώνες εις τας εσχάτας βαθμίδας της εθνικής υποστάσεως».
(Υπόμνημα της 25 Απριλίου 1821).
Οι διπλωμάτες της Ευρώπης ενόμισαν ότι ήταν δυνατό να αγνοήσουν την Ελληνική Επανάσταση. Αλλά, οι βιαιοπραγίες των Τούρκων εκκίνησαν την αγανάκτηση των λαών της Ευρώπης. Και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας της Αυστρίας καθώς και ο Μέττερνιχ εθορυβήθηκαν, όταν έφθασε η είδηση για τον απαγχονισμό του πατριάρχη, διότι εφοβούντο μήπως επέμβει η Ορθόδοξη Ρωσία. Πραγματικά το θλιβερό αυτό γεγονός συγκλόνισε ολόκληρη τη Ρωσία.
Η φιλοπόλεμη μερίδα της Ρωσίας και ο Καποδίστριας θεώρησαν κατάλληλη τη στιγμή και έπεισαν τον Τσάρο να στείλει τελεσίγραφο στην Τουρκία. Η ρωσική διακοίνωση, την οποία έγραψε ο Καποδίστριας με εντολή του Τσάρου, έδινε στις Ρωσικές απαιτήσεις όψη γενικότερου ανθρώπινου και πανευρωπαϊκού συμφέροντος. Διαμαρτύρονταν για τη θανάτωση των εκκλησιαστικών και κοσμικών αρχηγών των Ελλήνων και για τις ασχήμιες κατά της χριστιανικής θρησκείας και έθετε το περίφημο δόγμα της συνύπαρξης της Τουρκίας με τα χριστιανικά κράτη της Ευρώπης. Ως όρο συνύπαρξης έθετε την εγγύηση για το απαραβίαστο της χριστιανικής θρησκείας και τη διάκριση ένοχων και αθώων.
Αλλά, η Υψηλή Πύλη φάνηκε ανένδοτη και ο Ρώσος πρεσβευτής εγκατέλειψε την Κων/πολη στις 15 Ιουλίου 1821. Η αναχώρησή του θεωρήθηκε ως προμήνυμα πολέμου, εφόσον μάλιστα ο τουρκικός φανατισμός εκτράπηκε σε νέες βιαιοπραγίες στο Αδραμίτιο και στις Κυδωνίες (Αϊβαλί), στη Σμύρνη και σε άλλα μέρη.
Ο Μέττερνιχ ανέπτυξε τότε όλη την τέχνη του και συνεργαζόμενος με τον τουρκόφιλο Άγγλο υπουργό Λονδόνδερρυ υποστήριξε στον Τσάρο τη θεωρία ότι η ανάμειξή του στα ελληνικά πράγματα θα έδινε το σύνθημα σε ατελείωτες δημαγωγικές ανατροπές. Ο αυτοκράτορας της Αυστρίας Φραγκίσκος έγραψε φιλική επιστολή στον Τσάρο Αλέξανδρο συμβουλεύοντας αυτόν: «Να φυλάγετται από τους άνδρες εκείνους, οι οποίοι προμαχούν μεν με ζήλο ασυνήθιστο για το χριστιανικά δήθεν συμφέροντα, αλλά ούτε στο θεό πιστεύουν ούτε στα παραγγέλματα αυτού, ούτε τους ανθρώπινους νόμους σέβονται», εννοώντας τον Καποδίστρια.
Ο Τσάρος Αλέξανδρος υποχώρησε διότι δεν ήθελε να αναλάβει πόλεμο κατά της Τουρκίας, στον οποίο θα είχε εχθρούς δύο Μεγάλες Δυνάμεις. Συγχρόνως φοβότανε εξέγερση στην Πολωνία. Αρκέστηκε, λοιπόν, να απαιτήσει την εκκένωση μόνον των ηγεμονιών (Μολδοβλαχίας). Έτσι, ατόνησε η δύναμη των φιλοπολέμων στην Πετρούπολη. Ο Καποδίστριας εζήτησε απεριόριστη άδεια και αποχώρησε από τη Ρωσική υπηρεσία. Εγκαταστάθηκε στη Γενεύη (Ελβετία). Εκεί τον συνάντησε το 1827 η Ελληνική αντιπροσωπεία, για να του επιδώσει το ψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης με το οποίο τον εξέλεξε κυβερνήτη της Ελλάδας για εφτά χρόνια…
Κατά το καλοκαίρι του 1822 ο Μέττερνιχ και οι Άγγλοι συντηρητικοί εξακολουθούσαν να τηρούν την ίδια στάση κατά της Ελληνικής Επανάστασης. Αλλά, στην Ευρώπη άρχισε ήδη να γίνεται σημαντική μεταβολή. Ο Ελληνικός Αγώνας άρχισε να γίνεται συμπαθέστερος, ιδίως δε μετά την καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη (26 Ιουνίου 1821), όλη η Ευρώπη αντηχούσε από τις διηγήσεις των ελληνικών κατορθωμάτων στην ξηρά και για την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στο λιμάνι της Χίου από τον Κων. Κανάρη. Όσον αφορά στις απάνθρωπες σφαγές της Χίου, αφύπνισαν τα φιλάνθρωπα αισθήματα των λαών…
Έπειτα από όλα αυτά η γνώμη ότι η Τουρκία, δεν ήταν δυνατό να ζήσει μαζί με τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς στην Ευρώπη, η λεγόμενη έννοια της συνύπαρξης της Τουρκίας, κατακτά συνεχώς έδαφος. Ο ίδιος δε ο Μέττερνιχ κατά τον Ιούλιο του 1822 μετά τις ελληνικές επιτυχίες έγραψε στον Άγγλο πρεσβευτή στην Κων/πολη ότι: «το ελληνικό ζήτημα έπρεπε να λυθεί σε ευρωπαϊκό δικαστήριο».
Η δε Αγγλική διπλωματία, επειδή επιέζονταν από την ερεθισμένη κοινή γνώμη, αναγκάζονταν να συνηθίσει στην ιδέα της Ευρωπαϊκής επέμβασης. Οι Τούρκοι, όμως επρόβαλλαν με πεισματική άρνηση λέγοντας: «Θέλετε την κατάπαυση της Επανάστασης; Πολύ καλά, μην αναμειγνύεστε σ’ αυτήν ούτε φανερά, ούτε κρυφά». Αυτά έλεγε μια τουρκική διακοίνωση του Αυγούστου 1822.
Στο μεταξύ παρατηρήθηκε σημαντική μεταβολή στις διαθέσεις της Αγγλίας. Ο στύλος της συντηρητικής μερίδας Κάστλεριγ αυτοκτόνησε, ενώ ετοιμάζονταν να πάει στη συνδιάσκεψη της Βερόνας. Τη θέση του κατέλαβε ως υπουργός των εξωτερικών ο Γεώργιος Κάννιγκ, ο οποίος έδωσε φιλελεύθερη τροπή στην πολιτική της Αγγλίας. Ο Κάννιγκ αναγνώρισε τον ελληνικό αποκλεισμό (12 Μαρτίου 1823). Δηλαδή, η Ελληνική κυβέρνηση δεν άφηνε ευρωπαϊκά πλοία να εφοδιάζουν τα κάστρα των Τούρκων.
Ο διοικητής των Ιονίων νήσων διατάχτηκε να συμπεριφέρεται στους Έλληνες ως εμπόλεμο κράτος και να παραχωρήσει το νησί Κάλαμος ως άσυλο στους καταδιωκόμενους από τους Τούρκους Έλληνες. Ενθαρρυνθέντες από αυτό οι Έλληνες εζήτησαν επίσημα την υποστήριξη της Αγγλίας (Ιούλιος 1823) και αργότερα (8 Αυγούστου 1825): ο Αλεξ. Μαυροκορδάτος με υπόμνημά του υποδείκνυε στον Κάννιγκ ότι η ανεξάρτητος Ελλάδα θα ήταν στήριγμα της Αγγλίας κατά των Ρωσικών σχεδίων στην Ανατολή: «Η ανεξαρτησία της Ελλάδος είναι ο μόνος τρόπος να ιδρυθεί φραγμός, τον οποίον απαιτεί η σωτηρία της Ευρώπης κατά της Κολοσσιαίας ρωσικής δυνάμεως».
Στο μεταξύ, η Ρωσία βλέποντας ότι από ημέρα σε ημέρα να αυξάνεται η επιρροή της Αγγλίας στην Ελλάδα, πήρε την πρωτοβουλία να λύσει το ελληνικό ζήτημα. Κατά το τέλος του 1823 επρότεινε με υπόμνημα στις άλλες δυνάμεις: Οι ελληνικές χώρες να αποτελέσουν τρεις χωριστές ηγεμονίες υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου, τα δε νησιά να κυβερνώνται κατά το παλαιό κοινοτικό τους σύστημα. Αλλά, το ρωσικό σχέδιο δεν ικανοποίησε ούτε τους Έλληνες ούτε τους Τούρκους, διότι οι μεν Τούρκοι δεν ήθελαν να γίνεται λόγος για απόσπαση οθωμανικών εδαφών, οι δε Έλληνες έβλεπαν σ’ αυτή τη διαίρεση ματαίωση των εθνικών ονείρων. Οι κυβερνήσεις της Ευρώπης εύκολα διέκριναν τις προθέσεις της Ρωσίας, η οποία ήθελε ασθενή την Ελλάδα και απασχολημένη την Τουρκία. Έγιναν ατελείωτες συζητήσεις στην Πετρούπολη και ο Μέττερνιχ, για να προκαλέσει το ναυάγιο του Ρωσικού σχεδίου, έφθασε μέχρι το σημείο να προτείνει την πλήρη ανεξαρτησία της Ελλάδας, επειδή εγνώριζε ότι αυτό δεν θα γινότανε δεκτό από τη Ρωσία.
Οι ηγεμόνες και διπλωμάτες της Ευρώπης με τον δικό τους τρόπο έβλεπαν τον Αγώνα των Ελλήνων. Ο Αγώνας αυτός ήταν κατά πρώτον λόγον πάλη χριστιανικού λαού κατά βαρβάρου μωαμεθανού. Εξάλλου η Αναγέννηση και η μελέτη της αρχαιότητας είχαν δημιουργήσει πλούσιο κεφάλαιο συμπάθειας προς την Ελλάδα και προς κάθε τι ελληνικό.