Το βαθύτερο νόημα του 1821!

 Τον Ιανουάριο του 2021 αρχίζει το έτος των διακοσίων χρόνων από την έναρξη της μεγάλης Εθνεγερσίας των Ελλήνων. Μας δίνεται λοιπόν η ευκαιρία να δούμε και να ερευνήσουμε το βαθύτερο νόημα της Εθνεγερσίας των Ελλήνων του 1821.
Η επανάσταση του Ελληνικού Έθνους, που θα γιορτάσουμε επισήμως τον ερχόμενο χρόνο τα διακόσια χρόνια από την έναρξή της, δεν είναι μόνο ιστορικό, αλλά είναι προπάντων κοσμοϊστορικό γεγονός. Δεν στάθηκε αγώνας συνηθισμένος ή επανάσταση κοινή με σκοπούς μονόπλευρους για το αποτίναγμα ή το ξαλάφρωμα ζυγού ντόπιου.
Το εικοσιένα, στην έννοιά του, στη σύλληψή του, στη διεξαγωγή του, στην πορεία και στις συνέπειές του, αποδείχτηκε ο εκπληκτικός καθολικός ξεσηκωμός και καθολικός αγώνας ενός ολόκληρου κόσμου ιστορικού, που δημιούργησε το πνευματικό φως της ανθρωπότητας και, αυτόφωτος, πρωτοπόρος και οδηγός, αποτέλεσε για χιλιάδες χρόνια, το υψηλό κέντρο της ιστορικής ζωής του ανθρωπίνου γένους. Στάθηκε αγώνας του επί αμέτρητους αιώνες φωτοδότη και τροφοδότη του κόσμου, να ανορθώσει τη δύναμή του, καταλυμένη από τη βία των βαρβάρων και να ξαναπάρει τη θέση του στην ιστορική δημιουργία.
Γι’ αυτό θα λάμπει πάντα με αίγλη αβασίλευτη, πάνω από όλες τις επαναστάσεις Ευρώπης και Αμερικής, πάνω από τους αγώνες των Βορειοαμερικανών για την ελευθερία τους, πάνω και από την Γαλλική Επανάσταση του τέλους του δέκατου όγδοου αιώνα.
Τα πάντα ήταν αρνητικά και ενάντια στον ιερό αγώνα των Ελλήνων: Ο εχθρός παντοδύναμος, η Ευρώπη όλη στα νύχια της Ιερής Συμμαχίας. Καμία ενθάρρυνση. Από παντού κλειστός ορίζοντας, από παντού μαυρίλα, αλλά και κανενός είδους εξωτερική αφορμή, ένα οποιοδήποτε προσάναμμα, ούτε το ελάχιστο. Άλλες επαναστάσεις ξεκίνησαν από κάποια άμεση αφορμή εξωτερική και πήραν μορφή στη διαδρομή τους, για να καταλήξουν, μερικές φορές, έξω από το νόημα που είχαν όταν ξεκίνησαν.
Το εικοσιένα είναι απόλυτο: Είναι από την αρχή μέχρι το τέλος, τέλειο σαν σύλληψη νοήματος, σαν ιδέα καθολική του λαού γενικά. Ο αιματηρότατος και μακρός πρόλογος του αγώνα γράφτηκε στα βουνά της Ελλάδας σε όλο το διάστημα των σκοτεινών αιώνων, που πέρασαν μετά την άλωση της Πόλης. Αυτός ο ανώτερος κόσμος, που είχε αποτελέσει, επί χιλιάδες χρόνια, το φως της ανθρωπότητας, δεν προσαρμόστηκε ποτέ στην υλική πραγματικότητα της βάρβαρης κυριαρχίας. Ούτε μια στιγμή δεν πίστεψε στη μονιμότητα της τουρκοκρατίας. Και ούτε το θάρρος έχασε ούτε την ελπίδα. Έβλεπε φοβερές στρατιές να ορμούν συνεχώς από τις όχθες του Βοσπόρου προς την καρδιά της Ευρώπης. Έβλεπε στρατούς να συντρίβονται, κάστρα να κυριεύονται, πόλεις να κατακτώνται, βασιλείς και στρατηγούς να πέφτουν στις μάχες, τη Βιέννη να πολιορκείται, την Ευρώπη να τρέμει μπροστά στον αλαζόνα σουλτάνο. Έβλεπε πρεσβευτές Μεγάλων Δυνάμεων να τους ρίχνουν στις φυλακές και να σαπίζουν ή να τους πετούν με τις κλωτσιές οι Γενίτσαροι έξω από το παλάτι, γιατί δεν υποκλίθηκαν μπροστά στο θρόνο του σουλτάνου.
Σε όλα αυτά ο αδάμαστος κόσμος των Ελλήνων έβλεπε μια περαστική θεομηνία, που εξαπέστειλε η βουλή του Υψίστου, να τον τιμωρήσει για τα κρίματά του και να τον εξαγνίσει και ότι το κακό αυτό θα ήταν περαστικό.
Και δεν έπαψε ποτέ, ούτε στιγμή, να χύνει το αίμα του σε φοβερούς και άνισους αγώνες, για να φέρει το ποθητό τέλος. Μόνον τους πολέμους του Σουλίου να σκεφθεί κανένας θα δικαιώσει τον ποιητή που έγραψε: «Πάνω στα βράχια του Σουλίου και στα περιγιάλια της Πάργας ζουν τα απομεινάρια μιας φυλής που μονάχα οι μάνες των Δωριέων γεννούσαν. Υπάρχουν ίσως ακόμα οικογένειες που δεν θα τις αποκήρυττε το αίμα των Ηρακλειδών».
Οι παγκόσμιες συνέπειες του Εικοσιένα είναι άπειρες. Η Ιερή Συμμαχία, ηθικά καταδικασμένη από το θρίαμβο του Ελληνικού αγώνα, διαλύεται σαν ένας κομματικός συνασπισμός μετά τη διάσταση Ρωσίας και Αυστρίας. Η επίδραση του Εικοσιένα στις τύχες των μεγάλων εθνών υπήρξε πραγματικά ευεργετική. Δυνάμωσε στην Ιταλία, που ήταν διαιρεμένη, το αίσθημα της εθνικής ενότητας και της πολιτικής ελευθερίας. Στη Γαλλία τα φιλελεύθερα πολιτικά κόμματα, που ενισχύθηκαν από τη διάλυση της Ιερής Συμμαχίας, κατάλυσαν το 1830 το απολυταρχικό σύστημα, χωρίς η άλλη απολυταρχική Ευρώπη να τολμήσει να παρέμβει. Και στην Αγγλία δυνάμωσε η φιλελεύθερη μερίδα των ουΐγων. Τέλος δημιούργησε η Ελληνική Επανάσταση το δίκαιο των εθνοτήτων.
Αλλά, το μεγαλύτερο ευεργέτημα του ’21 στην ανθρωπότητα είναι ότι φύσηξε νέα πνοή σε όλον τον διανοούμενο κόσμο και της Δυτικής και της Κεντρικής Ευρώπης.
Η επίδραση του Εικοσιένα έγινε αισθητή περισσότερο στην Ανατολή. Με το αποτέλεσμα του αγώνα των Ελλήνων έκλεισε το μεγάλο χάσμα το ιστορικό που χώριζε την Ευρώπη από την Ανατολή και ξαναστήθηκε το γεφύρι, που ένωνε τους δύο κόσμους από την εμφάνιση των Ελλήνων στην παγκόσμια ιστορία. Ο χωρισμός είχε γίνει το 1453.
Η Αναγέννηση του Ελληνικού κόσμου φύσηξε νέα πνοή, νέα ζωή σε όλους τους Χριστιανικούς λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ελληνικός πληθυσμός που ήταν διάσπαρτος μέσα στα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αναζωογονήθηκε και μπήκε σε νέα περίοδο γόνιμης ανάπτυξης μεταμορφώνοντας σιγά – σιγά την όψη της χώρας.
Η ίδια η Τουρκία, που αντιμετώπισε για πρώτη φορά μια επανάσταση, που την συμπαθούσε και την υποστήριζε όλος ο πολιτισμένος κόσμος, αντί να εξαγριωθεί, βγήκε από τον αγώνα πιο ήμερη και πιο φιλάνθρωπη και άρχισε να εγκαινιάζει πολιτική ζωή πιο σύγχρονη.
Από το άλλο μέρος, ο Ελληνικός αγώνας και τα αξιοθαύμαστα αποτελέσματα χάραξαν μία νέα λύση στο λεγόμενο Ανατολικό ζήτημα: Έδειξαν ότι αντί να μοιραστεί μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών η Οθωμανική αυτοκρατορία, όπως σχεδίαζε η διπλωματία των Δυνάμεων, φυσικότερο θα ήταν να αποδοθεί ελευθερία στα έθνη, που κρατούσε υπόδουλα.
***
Γονατιστοί προσφέρουμε σήμερα, μετά από δύο αιώνες ελευθερίας, το θαυμασμό και τη λατρεία μας στις μεγάλες μορφές που κίνησαν την κοσμοϊστορική επανάσταση. Γιατί περιφρόνησαν την έχθρα της Ευρώπης. Γιατί δεν φοβήθηκαν την απομόνωσή μας. Ούτε τους δείλιασε ο μικρός αριθμός του πληθυσμού. Ούτε λογάριασαν την έλλειψη των υλικών μέσων. Ούτε έδωσαν προσοχή στις συμβουλές των «φρονίμων», αλλά πίστεψαν, τυφλά και αποφασιστικά, στη θαυματουργό δύναμη της Ελληνικής ψυχής. Η πραγματικότητα τους δικαίωσε με τον λαμπρότερο τρόπο. Απόδειξη πως όταν έπαιρναν την απόφασή τους, είχαν πολύ βαθύτερη συνείδηση της ιστορίας της φυλής τους από όλους τους διστακτικούς σοφούς, ότι γνώριζαν πολύ καλύτερα την ψυχή αυτού του λαού, που ξεσήκωναν μυστικά για τον ηράκλειο άθλο.
Ο Εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός διαπίστωσε την αλήθεια αυτή, όταν στη διάρκεια της Επανάστασης έγραφε τον «Ύμνον εις την Ελευθερίαν». Στη στροφή 78 γράφει:
Ω τριακόσιοι! Σηκωθείτε / και ξανάλθετε σ’ εμάς
τα παιδιά σας θέλ’ ιδήτε / πόσο ‘μοιάζουνε με σας.
Οι δύο αιώνες που πέρασαν από τη μεγάλη Εθνεγερσία του 1821 δικαίωσαν την πίστη του Εικοσιένα, τη σύλληψή του, το πνεύμα του και τους αθάνατους εργάτες του. Όταν η βαρβαρότητα φασιστικών συστημάτων της εποχής μας απειλούσε την παγκόσμια ελευθερία, μόνο η Ελλάδα χάρισε την πρώτη νίκη στην Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο. Στο μεγάλο και σκληρό αγώνα του ελεύθερου κόσμου κατά της τυραννίας που τον φοβέριζε το 1940, η Ελλάδα στάθηκε με πνεύμα ηρωικό και θυσίες τεράστιες στον προαιώνιο ρόλο του πρωτοπόρου και του πρωταγωνιστή της ανθρωπότητας. Έσωσε σαν άλλοτε, σαν πάντα, την υπόθεση του πολιτισμού.
Και τότε, ένας άλλος μεγάλος εθνικός μας ποιητής, ο Κωστής Παλαμάς, όταν ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους για μια συνέντευξη, όταν τα ελληνικά όπλα βροντούσαν στις πλαγιές της Πίνδου έδωσε την μνημειώδη εκείνη απάντηση:
Τούτο το λόγο θα σας πω,
δεν έχω άλλον κανένα,
μεθύστε με τ’ αθάνατο
κρασί του Εικοσιένα!