Η Επανάσταση στη Μολδαβία και η Μάχη στο Δραγατσάνι…

Είναι γνωστό ότι ο Αλέξανδρος Υψηλάντης το 1820 μυήθηκε στη Φιλ. Εταιρεία και ανέλαβε την αρχηγία της με το ψευδώνυμο «Καλός». Στις 22 Φεβρουαρίου 1821 πέρασε τον Προύθο, παραπόταμο του Δούναβη, συνοδευόμενος από διακόσιους άνδρες, από τους οποίους οι περισσότεροι είχαν υπηρετήσει στο ρωσικό στρατό. Το βράδυ της ίδιας ημέρας έφθασε στο Ιάσιο, πρωτεύουσα της Μολδαβίας. Ο ηγεμόνας Μιχαήλ Σούτσος ήταν θερμός οπαδός της Εταιρείας,

την οποία ενίσχυσε και με χρήματα.
Επίσης, οι κάτοικοι δέχτηκαν αυτόν με ενθουσιασμό μεγάλο. Οι άνδρες της φρουράς του ηγεμόνα τάχτηκαν υπό τις διαταγές του Υψηλάντη. Από εκεί ο Υψηλάντης δημοσίευσε προκήρυξη ενθουσιώδη προς τους Έλληνες, στην οποία έλεγε: «Κινηθήτε, αδελφοί, και θέλετε ιδεί μίαν κραταιάν Δύναμιν να υπερασπιστή τα δίκαιά μας».
Αλλά δεν άργησε να αποδειχθεί ότι η Μολδοβλαχία δεν ήταν ο κατάλληλος τόπος για τον Ελληνικό αγώνα. Οι κάτοικοι φάνηκαν αδιάφοροι για το Ελληνικό κίνημα, ο δε στρατός στον οποίο στηρίχθηκε η Εταιρεία, ήταν κατά το πλείστον ανοργάνωτος συρφετός, που δεν είχε ανώτερο ηθικό ελατήριο.
Ο Υψηλάντης προχωρούσε αργά προς την Βλαχία. Στη Φωξάνη, μεθοριακή πόλη μεταξύ Βλαχίας και Μολδαβίας, η δύναμή του ενισχύθηκε σημαντικά με την προσέλευση νέων οπλαρχηγών.
Εκεί συγκροτήθηκε και ο Ιερός Λόχος: Πενακόσιοι δηλαδή νέοι των ευγενεστάτων οίκων των οποίων πολλοί σπουδαστές ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, αποτέλεσαν ιδιαίτερο σώμα. Το σώμα αυτό διακρίνονταν για την πειθαρχία και αποτέλεσε τον πυρήνα του στρατού του Υψηλάντη.
Το ονομάζει Ιερόν Λόχον, όπως ο Ιερός Λόχος των αρχαίων Θηβών του Πελοπίδα, που είναι έτοιμος να υπερασπίσει την πατρίδα με τη ζωή του στα νεώτερα Λεύκτρα. Διοικητής του Ιερού Λόχου ορίστηκε ο Γεώργιος Κατακουζηνός.
Στη συγκρότηση του Ιερού Λόχου συνέβαλε και ο Γεώργιος Γεννάδιος (1786-1854) από τα Δολιανά Ιωαννίνων. Μέγας Διδάσκαλος του Γένους επονομασθείς Σωτήρ της πατρίδος. Τα πρώτα γράμματα έμαθε στα Δολιανά και συνέχισε στις σχολές των Ιωαννίνων.
Πήγε στο Βουκουρέστι σε Έλληνες διδασκάλους. Το 1817 ιδρύθηκε στην Οδησσό Ελληνική Σχολή και ανέλαβε την οργάνωσή της.
Το 1820 ανέλαβε στο Βουκουρέστι την διεύθυνση ελληνικής σχολής Πανεπιστημιακού επιπέδου. Η διδασκαλία του απέβλεπε κυρίως στο να εμφυσήσει στους μαθητές του τον πατριωτισμό, να τους δημιουργήσει το πατριωτικό αίσθημα μάλλον, παρά αίσθημα μαθητών. Και για να μπορέσουν οι μαθητές του να καταταγούν στον Ιερό Λόχο, έκλεισε τη Σχολή, αμέσως μετά το τελευταίο μάθημα. Και στο τελευταίο μάθημα είπε στους μαθητές του: «Ήλθεν η ώρα να δείξετε προς τον κόσμον, ο οποίος σας κοιτάζει και προς την Πατρίδα, η οποία ελπίζει από σας, ότι είσθε γνήσια τέκνα αυτής! Ήλθεν η ώρα να δείξετε την ευγνωμοσύνην σας προς την Πατρίδα, η οποία σας εγέννησεν και να προσφέρετε ελάχιστον πράγμα αντί της μεγίστης ευεργεσίας, ότι σας έκαμεν Έλληνας, να προσφέρετε την ζωήν σας υπέρ αυτής. Η Πατρίς, αφού σας ευεργέτησε γεννήσασα εσάς Έλληνας, τώρα σας δίνει και άλλην πολύ μεγαλυτέραν ευεργεσίαν, να πολεμήσετε και να αποθάνετε ως Έλληνες υπέρ αυτής. Αφού σας έδωκε την ζωήν, τώρα σας προτείνει την αθανασίαν.
Πρόγονοι και πατέρες τριών χιλιάδων ετών, ήρωες, μάρτυρες, σοφοί, στρατηλάται, σας κοιτάζουν από τον ουρανόν διά να ιδούν αν θα φανήτε άξιοι αυτών και της Πατρίδος. Των Θερμοπυλών, του Μαραθώνος, της Σαλαμίνας και των Πλαταιών αι ψυχαί σας νεύουν (σας κάνουν νεύμα) και σας ενθαρρύνουν. Του Ιερού Λόχου των Θηβών οι αδελφοί σας σας φωνάζουν: Μη μας ατιμάσετε! Μιμηθήτε μας! Σας περιμένομεν με ανοικτάς αγκάλας.
Τεσσάρων αιώνων τουρκοκρατίας ήρωες και μάρτυρες, η αθάνατη κλεφτουριά, ιεράρχαι, άρχοντες, προεστοί, διδάσκαλοι, ναυτικοί, σας φωνάζουν: Μάχεσθε υπέρ Πίστωες και Πατρίδος!
Των παλαιών Αθηνών οι νέοι σας προσκαλούν να ορκισθήτε τον όρκον εκείνων. Γονατίσατε και ορκισθήτε! Όλοι οι μαθηταί – σπουδασταί εγονυπέτησαν και απήγγειλαν τον αρχαίον εκείνον όρκον των εφήβων Αθηναίων: «Ου καταισχυνώ όπλα τα ιερά ουδέ εγκαταλείψω τον παραστάτην… κλπ., κλπ.».
Παιδιά της Πατρίδος, συνέχισε ο Γεννάδιος, φανήτε άξιοι των πατέρων σας. Έφθασε η στιγμή. Σας παρακαλεί η Πατρίς να την ελευθερώσετε και να αποθανατισθήτε!». Έπειτα τους φίλησε όλους έναν, έναν και έκλεισε τη Σχολή…
Η κατάταξη των Ιερολοχιτών έγινε κατά τους τύπους των στρατολογιών των σύγχρονων στρατών. Έφεραν ομοιόμορφη στολή ευρωπαϊκού τύπου, με ελληνικά σήματα, από μαύρο ύφασμα εφαρμοσμένη στο σώμα. Στο υψηλό κράνος εγράφονταν οι λέξεις: Ελευθερία ή θάνατος.
Η αίγλη η οποία ακολουθούσε στην αρχή το κίνημα του Αλεξ. Υψηλάντη, διαλύονταν γρήγορα. Σαν κεραυνός έπεσαν επί της κεφαλής του δύο σημαντικά γεγονότα: Η αποκήρυξη του κινήματος από τη Ρωσία και ο αφορισμός του Πατριάρχη.
Κατά καιρούς βλέπουμε να δημοσιεύονται κάποιες θλιβερές θεωρίες, που στόχο έχουν να αμαυρώσουν τη θυσία του Εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’ δίνοντας έμφαση στον αφορισμό του Αλεξάνδρου Υψηλάντη και των συνεργατών του. Ούτε λίγο ούτε πολύ παρουσιάζεται ο Μέγας Εθνάρχης και μάρτυρας της Ελευθερίας ως προδότης. Μόνον ανιστόρητοι και συνειδητοί διαστρευλωτές της ιστορίας θα μπορούσαν να υποστηρίξουν κάτι τέτοιο.
Ο Ακαδημαϊκός και ιστορικός συγγραφέας Διονύσιος Κόκκινος στο Δωδεκάτομο κλασικό έργο του «Η Ελληνική Επανάστασις» (βραβείον της Ακαδημίας Αθηνών, Τόμος Α’, Έκδοση 1957, σελ. 369-377), γράφει: Ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β’, όταν έμαθε την επανάσταση του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία ορκίστηκε στην ιερή σημαία του Προφήτη να λυτρώσει το Ισλάμ με γενική σφαγή του ελληνικού γένους σε όλο το Δοβλέτι, για να ησυχάσει για πάντα από το ενοχλητικό γένος των απίστων γκιαούρηδων. Για να γίνει όμως αυτό έπρεπε να κηρύξει ιερό πόλεμο κατά των απίστων «εναντίον αυτών των ταπεινών ερπετών, που επιχείρησαν να δαγκάσουν το χέρι του αφέντη τους», όπως έλεγε.
Στις 8 Μαρτίου 1821 αναγνώστηκε σε όλα τα τζαμιά της Κων/πολης φιρμάνι, με το οποίο ζητούσε από τους πιστούς του Προφήτη να είναι έτοιμοι και άγρυπνοι να χτυπήσουν, όταν τους δοθεί η εντολή, τους εντός του Κράτους ευρισκομένους εχθρούς. Όφειλαν να οπλιστούν όλοι πουλώντας για την προμήθεια όπλων, ακόμη και τα έπιπλά τους και αυτά τα σκεπάσματα των κρεβατιών τους.
Για να πραγματοποιηθεί όμως αυτό και να είναι σύμφωνο με τα προστάγματα του Κορανίου από τη μία, αλλά και να φανατισθεί και ο τουρκικός λαός τόσο πολύ, έπρεπε να εκδώσει φετφά (θρησκευτικό διάταγμα) για την κήρυξη ιερού πολέμου ο Σεϊχουλισλάμ, δηλαδή ο θρησκευτικός ηγέτης των Μουσουλμάνων.
Ευτυχώς για τον Ελληνικό λαό ο τότε Σεϊχουλισλάμ, ο Χατζή Χαλήλ ήταν άνθρωπος με αγαθά αισθήματα, ανθρωπιστής πραγματικός. Όταν τον κάλεσε ο Σουλτάνος στα ανάκτορα και χωρίς περιστροφές του ζήτησε να εκδώσει τον φετφά, ο Σεϊχουλισλάμ του ζήτησε λίγο καιρό για να το σκεφθεί. Έκρινε ότι δεν ήταν δυνατό να αποφασισθεί σε μια στιγμή η σφαγή εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο Σουλτάνος δυσφόρησε, αλλά αναγκάστηκε να περιμένει.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης πληροφορήθηκε όλα αυτά και παίρνοντας μαζί του και τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Πολύκαρπο και μερικούς άλλους έτρεξε στην κατοικία του Σεϊχουλισλάμ.
Ο Μωαμεθανός ιεράρχης τον βεβαίωσε για την επιθυμία του Σουλτάνου για την έκδοση του φετφά. Ο Γρηγόριος τον εξόρκισε εν ονόματι του Θεού και του ανθρωπίνου δικαίου να αποτρέψει την άδικη αυτή γενοκτονία. Ο Χατή Χαλήλ του απάντησε: «Μην αμφιβάλλετε για τη φιλανθρωπία μου και την ειλικρίνεια του χαρακτήρα μου. Αλλά αποδείξατέ μου ότι η επανάστασις αυτή δεν έχει γενικόν χαρακτήρα, δηλώσατέ μου ότι η πλειονότης του έθνους σας δεν είναι ένοχος για να έχω κάπου να στηρίξω την απόφασή μου».
Ο Πατριάρχης υποσχέθηκε αυτή την επίσημη απόδειξη. Με την πεποίθηση πλέον ότι η Δαμόκλειος σπάθη κρέμονταν από μία κλωστή πάνω από τα κεφάλια όλων των Ελλήνων, αποφάσισε την έκδοση αφορισμού (των επιτιμίων) κατά του Υψηλάντη και των συνεργατών του. Τα έγγραφα αυτά αναγνώστηκαν πρώτα στην εκκλησία των Πατριαρχείων. Κατά την ανάγνωση παραβρίσκονταν απεσταλμένοι από την Υψηλή Πύλη, μερικοί τουρκοκρήτες που γνώριζαν τα ελληνικά, για να εξακριβώσουν, αν τα έγγραφα αυτά είχαν συνταχθεί σύμφωνα με τις τουρκικές υποδείξεις. Πάνω στα έγγραφα αυτά στηρίχτηκε την άλλη μέρα ο Σεϊχουλισλάμ όταν παρουσιάστηκε στο Σουλτάνο και προσπάθησε να τον μεταπείσει από τη στυγερή του απόφαση. Ο Σουλτάνος, όμως, επέμενε. Και τότε ο Μωαμεθανός ιεράρχης αρνήθηκε κατηγορηματικά την έκδοση του Φετφά.
Η γενική σφαγή των Ελλήνων αποφεύχθηκε. Αλλά ο Σεϊχουλισλάμ πλήρωσε τα γενναία του αισθήματα με τη ζωή του. Εξορίστηκε αμέσως και καθ’ οδόν δολοφονήθηκε από τους ανθρώπους που τον συνόδευαν με εντολή του Σουλτάνου.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες και την απειλή του αφανισμού του ελληνικού στοιχείου, η τυχόν άρνηση του Γρηγορίου να εκδώσει τον αφορισμό, θα ισοδυναμούσε με το μεγαλύτερο έγκλημα κατά του Ελληνικού Γένους…
***
Τα γεγονότα στη Μολδοβλαχία δεν είχαν την εξέλιξη που όλοι περίμεναν. Οι Ιερολοχίτες ήταν γενναιόψυχοι και αποφασισμένοι να ελευθερώσουν την πατρίδα ή να πεθάνουν. Δυστυχώς, όμως, οι αδέξιοι χειρισμοί των αξιωματικών τους και η ματαιοδοξία τους, οδήγησαν τους νέους της Ελλάδας στην πιο ακατάλληλη τοποθεσία και στην ακατάλληλη ώρα στη μάχη με τους Τούρκους σπαχήδες – ιππείς. Αποτέλεσμα η καταστροφή του Ιερού Λόχου στο Δραγατσάνι την 7η Ιουνίου 1821 και η αποτυχία του κινήματος στις παραδουνάβιες χώρες. Διακόσιοι έπεσαν στο πεδίο της μάχης και σαράντα αιχμαλωτίστηκαν.
Όμως, παρά την αποτυχία εκείνη, το κίνημα στη Μολδοβλαχία ωφέλησε πολύ την Επανάσταση: Πρώτο, στην Ελλάδα έφθαναν φανταστικές και εξογκωμένες ειδήσεις για μεγάλα κατορθώματα των εκεί επαναστατών. Αυτό συνέβαλε στο να επισπευθεί η επανάσταση στην Ελλάδα και να αρχίσει το Μάρτιο του 1821. Όταν έφθασε η είδηση της καταστροφής στο Δραγατσάνι, είχε εδραιωθεί η Επανάσταση στην Πελοπόννησο. Αν η έκρηξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο αναβάλλονταν για το Μάιο (όπως υποστήριζαν μερικοί) και γινότανε γνωστή η αποκήρυξη του Υψηλάντη από τον τσάρο, η εξέγερση θα ματαιώνονταν. Δεύτερο, Ο Σουλτάνος τώρα ήταν υποχρεωμένος να κρατάει στη Ρουμανία ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις, με τις οποίες θα μπορούσε να χτυπήσει αποτελεσματικά την επανάσταση στην Ελλάδα. Επομένως το κίνημα στη Μολδοβλαχία πρόσφερε πολλά στον Ιερό Αγώνα των Ελλήνων.