Διακόσια χρόνια ελεύθερης ζωής!..

 Τον επόμενο χρόνο 2021 θα εορτάσουμε επισήμως τα 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης Ελληνικού Έθνους, για την ανάκτηση της ελευθερίας, την οποία στερήθηκε επί τέσσερις αιώνες.
Ένα τόσο μεγάλο και σπουδαίο γεγονός χρειάζεται, φυσικά, και ανάλογη προετοιμασία. Τον σπουδαιότατο αυτό ρόλο ανέλαβε η «Φιλική Εταιρεία». Εχρειάστηκαν εφτά χρόνια για να προετοιμαστεί και οργανωθεί το Έθνος στον αγώνα ελευθερίας, για να χαλυβδωθούν οι ψυχές των Ελλήνων στην απόφαση της θυσίας και την αντί πάσης θυσίας απελευθέρωση και να κινηθούν τέλος από τη μία ως την άλλη άκρη της ελληνικής γης οι Έλληνες σαν ένα σώμα και μια ψυχή σε έναν κοινό και συνειδητό αγώνα ζωής ή θανάτου. Και το θαύμα αυτό, το οποίο δύσκολα συλλαμβάνει ο ανθρώπινος νούς, διότι δεν έχει να επιδείξει παρόμοιο η ιστορία, πραγματοποιήθηκε από μια θράκα Ελλήνων ανθρώπων απλοϊκών, μέσης ή κατωτέρας κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης, κατά το πλείστον μικρεμπόρων, κατωτέρων κληρικών και λογίων, που εφλόγιζε μόνον τις καρδιές τους το ιδεώδες της ελεύθερης ελληνικής πατρίδας.
Αυτοί ίδρυσαν και οργάνωσαν τη «Φιλική Εταιρεία», με την οποία επέτυχαν αυτό το ηράκλειο έργο να ξεσηκώσουν ολόκληρο το έθνος, άλλοτε με υπόκαυση πόθων και ονείρων, άλλοτε με υποκίνηση πόθων και ονείρων, άλλοτε με υποκίνηση παράφρονων ενθουσιασμών, άλλοτε με τη δημιουργία «μυστηρίων» και άλλοτε με απάτες περί δήθεν κινουμένων όπισθεν τους κολοσσιαίων δυνάμεων, να ρίξουν τον ελληνισμό σε μία υπερφυσική πάλη με δύο και μόνον λύσεις: Την απελευθέρωση ή την καταστροφή. Και πρέπει να θεωρηθεί σήμερα ως ιστορικά αναμφισβήτητο ότι, αν υπήρχε η Φιλική Εταιρεία με τα μέσα και τις μεθόδους που εχρησιμοποίησε, το «δοξασμένο 21», ίσως δεν θα υπήρχε Ελεύθερος Ελληνισμός.
Από τα τέλη του 18ου αιώνα οι Έλληνες επείστηκαν ότι πρέπει να στηριχθούν στις δικές τους δυνάμεις για να ανακτήσουν την ελευθερία τους. Η πικρή πείρα του παρελθόντος είχε πείσει τους Έλληνες, ότι ουδέποτε θα αποκτούσαν την ελευθερία τους, εάν την περίμεναν από τους ξένους, οι οποίοι υποκινούσαν μεν επαναστάσεις των Ελλήνων καλλιεργώντας τις ελπίδες της απελευθέρωσης, τους εγκατέλειπαν όμως στην αμείλικτη μάχαιρα του δυνάστη μετά την πρώτη πολεμική ατυχία τους ή μετά την εκπλήρωση του σκοπού για τον οποίο άρχισαν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης διέφυγε ως πρόσφυγας στη Ρωσία αφού, μάταια προσπάθησε ως μέγας διερμηνέας στη Μολδαβία και Βλαχία και αγωνίστηκε επί χρόνια με μυστικές συνεννοήσεις να παρασύρει τις Ευρωπαϊκές δυνάμεις σε διανομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προς όφελος του γένους του, πεθαίνοντας άφησε στα παιδιά του σαν πολιτική υποθήκη το παράγγελμα: «Μη λησμονήτε ότι οι Έλληνες, ίνα ελευθερωθώσι, πρέπει να στηριχθούν επί των ιδίων αυτών δυνάμεων». Και ο Θεόδ. Κολοκοτρώνης, αφού υπηρέτησε σε ευρωπαϊκές δυνάμεις, έγραψε στα απομνημονεύματά του: «Είδα τότε (μετά το 1815) ότι ό,τι κάμωμεν, θα το κάμωμεν μοναχοί και δεν έχομε καμμίαν ελπίδα από τους ξένους».
Στη διάχυτη αυτή νέα αντίληψη των Ελλήνων περί ανάγκης οργανώσεως πανεθνικής επαναστάσεως και με δικά τους μέσα και θυσίες απελευθέρωσης, αντίληψη η οποία ερρίζωσε στην ψυχή τους αισθήματα αυτοθυσίας και ηρωισμού συντέλεσαν πολλοί λόγοι.
Μετά από όσα είδαμε, στο εξής διάχυτο ήταν στους Έλληνες το αίσθημα ότι το Έθνος ήταν ώριμο για απελευθερωτικό αγώνα και ότι χρειάζονταν μυστική επαναστατική οργάνωση για συνένωση και ανασύνταξη των δυνάμεών του. Ήδη, πρίν από τη Φιλική Εταιρεία παρουσιάζονται απόπειρες δημιουργίας μυστικών εταιρειών μεταξύ Ελλήνων του εξωτερικού, στις οποίες διαφαίνεται η πρόθεση επαναστατικής οργάνωσης.
Το 1810 σχηματίστηκε στο Παρίσι μυστική οργάνωση (εταιρεία) με στόχο επανάστασης. Το 1814 ιδρύθηκε στη Βιέννη η Φιλόμουσος Εταιρεία, η οποία φαινομενικά είχε σκοπό την πνευματική αναγέννηση του ελληνικού λαού με την ίδρυση σχολείων και τη δημιουργία ανωτέρων πνευματικών στελεχών εντός των Κόλπων του Έθνους.
Επιτέλους βρέθηκαν οι ενθουσιώδεις και παράτολμοι άνδρες, οι κατάλληλοι να δώσουν στο Έθνος την Επαναστατική εκείνη οργάνωση, η οποία θα μπορούσε να το οδηγήσει στη μεγάλη απελευθερωτική επανάσταση. Ήταν τρεις ταπεινοί και αφανείς Έλληνες έμποροι του εξωτερικού, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα, ο Νικόλαος Σκουφάς από την Άρτα και ο Εμμανουήλ Ξάνθος από την Πάτμο (Δωδεκανήσου). Συναντήθηκαν στην Οδησσό της Ουκρανίας το καλοκαίρι του 1814. Εκεί συνέλαβαν το σχέδιο δημιουργίας μυστικής επαναστατικής οργάνωσης των Ελλήνων, την οποία ονόμασαν «Φιλική Εταιρεία».
Ενώ τίποτε δεν θα μπορούσε λογικά να δικαιολογήσει δυνατότητα των αδυνάτων και άγνωστων αυτών Ελλήνων μικρέμπορων του εξωτερικού για συνένωση των δυνάμεων του Έθνους και οργάνωση πανεθνικού, επαναστατικού κινήματος, αυτοί κινούμενοι από θείο ζήλο, αφιερώθηκαν στη σύνταξη του συνωμοτικού οργανισμού της Εταιρείας τους. Έτσι, καθόρισαν τον τρόπο μύησης, τους βαθμούς ιεραρχίας των μελών, τα συνθηματικά σημεία αναγνωρίσεως και αλληλογραφίας.
Γενικά οργανώθηκαν κατά το σύστημα των ελευθεροτεκτόνων. Πολλά επίσης στοιχεία επήραν από τους καρμπονάρους (ανθρακείς) της Σικελίας. Οι ιδρυτές και αρχηγοί αποτελούν την «υπερτάτην αρχήν», περί της οποίας ουδείς, εκτός από αυτούς τους ίδιους εγνώριζε κάτι σαφές, αφήνονταν δε σκόπιμα γόνιμο έδαφος εκτιμήσεων και υπονοιών γι’ αυτήν. Έτσι οι μυούμενοι φαντάζονταν, ότι πάνω από όλους υπήρχε ηγεσία κάποιας μεγάλης προσωπικότητας ή κάποιας μεγάλης Δύναμης, όπως η Ρωσία.
Η μύηση γινότανε στο ναό με αναμμένα κεριά και ο κατηχούμενος στον οποίο αποκαλύπτονταν τα μυστικά του βαθμού του, έδινε τον όρκο ότι σε κανένα δεν θα αποκάλυπτε αυτά και ότι θα ήταν έτοιμος για τον αγώνα υπέρ πίστεως και πατρίδος. Στους ανώτερους βαθμούς καθένας είχε και συνθηματικό αριθμό ή όνομα αναγνωρίσεως. Επληροφορείτο, επίσης, και τα σημεία αναγνωρίσεως μεταξύ των ομοιόβαθμων.
Στους τρεις πρώτους ιδρυτές προστέθηκαν ως «Ανωτάτη Αρχή», ο Γεωρ. Σέκερης και ο Αναγνωστόπουλος, αργότερα προστέθηκαν και άλλοι. Οι ιδρυτές και οι αρχηγοί της Φιλ. Εταιρείας ανέλαβαν το έργο των πρώτων αποστόλων. Διασκορπίστηκαν στη Ρωσία στη Μολδαβία και Βλαχία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης για να βρούν μέσα από τους ελληνικούς κύκλους πρόσωπα επιδεκτικά προς προσηλυτισμό και μύηση.
Το έργο τους ήταν εξαιρετικά δύσκολο και κουραστικό, τα δε τρία πρώτα χρόνια πέρασαν χωρίς να έχουν φθάσει σε σοβαρό αποτέλεσμα. Το γεγονός ότι δεν ήταν γνωστές προσωπικότητες οι κατηχητές δεν ενέπνεαν εμπιστοσύνη. Έτσι, στα πρώτα τους βήματα οι Φιλικοί συνάντησαν αδιαφορία, πολλές φορές και εμπαιγμούς από τους συμπατριώτες τους. Κι όμως, δεν αποθαρρύνθηκαν, αλλά άλλοτε εκμεταλλευόμενος τον πόθο της απελευθέρωσης, άλλοτε μεγαλοποιώντας κατάλληλα τα δήθεν υπονοούμενα μυστικά ή ακόμη χρησιμοποιώντας ψέματα ότι υπάρχει ανωτάτη αρχή και μεγάλος αριθμός μυημένων, κατόρθωσαν να προσελκύσουν και να κατηχήσουν μερικούς επιφανείς στο εμπόριο ή στα γράμματα Έλληνες, εις τους οποίους και ανέθεταν το έργο της κατηχήσεως.
Κατά το έτος 1817 η Φιλ. Εταιρ. είχε αποκτήσει στέρεες ρίζες. Ο Σκουφάς πέθανε το 1818 και ο θάνατος του δραστήριου αυτού άνδρα, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος κατευθυντήριος νους της Εταιρείας, αποτέλεσε σοβαρό πλήγμα. Κατά την εποχή αυτή εχρίστηκαν δώδεκα «Απόστολοι», καθένας από αυτούς ανέλαβε να επισκεφθεί ορισμένη περιφέρεια της Ελλάδας και να μυήσει τους περισσότερους από τις προσωπικότητες της περιοχής.
Κατά τις παραμονές της Επανάστασης ο αριθμός των μυημένων σε όλους τους βαθμούς της Φιλ. Εταιρ. είχε φθάσει στις 600.000.
Παράλληλα, όμως εξακολουθούσε να υπονοείται ότι υποκρύπτεται κάποια μεγάλη δύναμη. Μάλιστα δε άφηναν να εννοηθεί ότι ήταν η Ρωσία. Υπήρχε, όμως και ο φόβος, αν ανακαλύπτονταν η αλήθεια να κατέρρεε όλη η προσπάθεια, όλο το έργο της Εταιρείας.
Όταν ήλθε ο Παπαφλέσας στην Πελοπόννησο το Δεκέμβριο 1820 απεσταλμένος από τον Αλ. Υψηλάντη για να εμψυχώσει τους προεστούς με φλογερά κηρύγματα, δεν έδειχναν προθυμία, γιατί είχαν πικρή πείρα, από το παρελθόν.
Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης έστειλε στη Ρωσία τον έμπιστό του Καμαρινό με μια επιστολή στον Καποδίστρια. Ο Καμαρινός πληροφορήθηκε από τον Καποδίστρια ότι η Ρωσία δεν έχει καμιά σχέση με τη Φιλ. Εταιρ. Επήρε και επιστολή του Καποδίστρια προς τον Μαυρομιχάλη. Μάλιστα, άρχισε να απειλεί ότι επιστρέφοντας στη Μάνη θα αποκαλύψει την αλήθεια. Οι ηγέτες της Εταιρείας επήραν τη σκληρή απόφαση της εξόντωσής του.
Έτσι, ενώ ο Καμαρινός διέπλεε τον Προύθο, παραπόταμο του Δούναβη, κατευθυνόμενος προς τον Εύξεινο Πόντο, άνθρωπος της Εταιρείας έσπρωξε αυτόν και έπεσε στον ποταμό και πνίγηκε.
Έτσι, με όλα τα προβλήματα και τις αντιξοότητες που αντιμετώπισε η Φιλική Εταιρεία προετοίμασε το Έθνος για τη μεγάλη Επανάσταση του 1821, η οποία δημιούργησε το Νέο Ελληνικό Κράτος. Και όταν εδραιώθηκε η ελληνική πολιτεία, τους ετίμησε με την απονομή του Αριστείου του Αγώνα. Ήσαν πολύ ευτυχείς για αυτή την ανταμοιβή. Το έφεραν με υπερηφάνεια στις τελετές και λησμονώντας την αχαριστία τους Ελληνικού κράτους εις βάρος εκείνων που το εθεμελίωσαν, κατέβηκαν στον τάφο ικανοποιημένοι, διότι έφεραν στο στήθος το Αριστείον της Ελευθέρας Ελλάδος!..
Ο Όρκος των Φιλικών
«Ενώπιον του αληθινού Θεού του δικαίου καν πανταχού παρόντος, ορκίζομεν αυτοθελήτως, ότι θέλω μείνει πιστός εις της Εταιρείαν κατά πάντα και διά πάντα, δεν θέλω φανερώσει το παραμικρόν από τα σημεία ή λόγους της, μήττε θέλω δώσει να καταλάβει τινάς ποτέ, ότι εγώ ηξεύρω τι περί τούτων, μήτε συγγενής μου, μήτε πνευματικός μου, μήτε φίλος μου. Ορκίζομαι, ότι είς το εξής δεν θέλω έμβη εις καμμίαν άλλην εταιρείαν οποία και αν είναι, μήτε εις κανέναν δεσμόν υποχρεωτικόν, αλλά μάλιστα ό,τιδήποτε δεσμόν ήθελον έχει εις τον κόσμον, και τον πλέον μέγιστον, θέλω τον μετρά μημηδέν ως προς την Εταιρείαν.
Ορκίζομαι, ότι θέλω θρέψει εις την καρδίαν μου αδιάλλακτον μίσος εναντίον των τυράννων της πατρίδος και των οπαδών τους και ομοφρονούντων… κλπ, κλπ…».