Η οικία του Ιω. Βηλαρά και το χρέος της πόλης…

 Ο πρόωρος και αδόκητος θάνατος του Γιάννη Κουρμαντζή που βύθισε σε θλίψη όλους όσοι γνωρίσαμε από κοντά αυτόν το λαμπρό αρχιτέκτονα, τον ενεργό πολίτη με το ανιδιοτελές ενδιαφέρον του για την πόλη, έφερε στο προσκήνιο και στην επικαιρότητα το σοβαρό για την «πόλη των γραμμάτων» θέμα της Οικίας Βηλαρά. Έφερε και τους αγώνες που κάναμε προς όλες τις κατευθύνσεις, για να σώσουμε αυτό το πολιτιστικό μνημείο της πόλης από τους βέβηλους, σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο, γνωστούς και αγνώστους στους πολίτες, που επιχείρησαν «χωρίς περίσκεψη και χωρίς αιδώ» να παραβούν τους όρους και τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν με τη δωρεά προς τη Μητρόπολη από απόγονο του ποιητή, και να το μετατρέψουν σε πολυκατοικία.
Οι όροι και οι δεσμεύσεις της δωρεάς ήταν σαφείς: «Η ως άνω δωρεά γίνεται υπό τον όρον όπως ο δωρεοδόχος Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Αθανασίου Ιωαννίνων χρησιμοποιήση το δωρούμενον ακίνητον ως Οίκον Σπουδαστού, και να εντοιχίση μαρμαρίνην πλάκα φέρουσαν την επιγραφήν: ΟΙΚΟΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΟΥ-ΟΙΚΙΑ ΙΑΤΡΟΥ -ΠΟΙΗΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΒΗΛΑΡΑ. ΔΩΡΗΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ ΒΗΛΑΡΑΣ».
Και η δέσμευση: «Ο δωρεοδόχος Ναός δια του εκπροσώπου του Μητροπολίτου Ιωαννίνων Σεραφείμ Τίκα απεδέξατο ευγνωμόνως την δωρεάν υπό το βάρος των εκτεθέντων όρων των οποίων την εκτέλεσαν ρητώς και ανεπιφυλάκτως υπόσχεται».
Και η κατοχύρωση: «Εν περιπτώσει μη εκπληρώσεως του μνησθέντο υπό του δωρεοδόχου όρου ο δωρητής επιφυλάσσει παν δικαίωμα προς ανάκλησιν της παρούσης δωρεάς». Αυτά έλεγε η δωρεά η οποία είναι κατοχυρωμένη συνταγματικά (άρθρο 109) και δεν επιτρέπεται καμιά αλλαγή του περιεχομένου της.
Αυτά βέβαια λέει το Σύνταγμα και αυτά συμβαίνουν σε ένα συνταγματικά οργανωμένο Κράτος, όπου οι πολιτικοί ηγέτες σέβονται τον όρκο που δίνουν να τηρούν το Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό. Τα Γιάννινα όμως δεν υπάγονται σ’ αυτή την κατηγορία του ευνομούμενου Κράτους. Εδώ, από την εποχή του Σπυρίδωνα και μέχρι την εποχή του Θεόκλητου Σετάκη, οι μητροπολίτες ήταν πάνω από Συντάγματα και νόμους και πρόβαιναν στο ένα «έγκλημα καθοσιώσεως» μετά το άλλο.
Και αυτό συμβαίνει και σήμερα με τα Παλαιά Κληροδοτήματα Ιωαννίνων και τις Σχολικές Περιουσίες της πόλης που προέρχονται από Κληροδοτήματα τα οποία, όπως όλοι ξέρετε, τα οδήγησαν σε χρεοκοπία και τα φόρτωσαν με ένα ασήκωτο δανεισμό χωρίς κανένας μέχρι σήμερα να λογοδοτήσει. Και αυτά συμβαίνουν με πλήρη γνώση της πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας, η οποία δίνει στους σκεπτόμενους πολίτες την εντύπωση της Μάρθας του Ευαγγελίου, δηλαδή «μεριμνούν και τυρβάζουν περί πολλά» που έχουν σχέση με την κατάληψη και διατήρηση της εξουσίας (αυτή μόνο τους ενδιαφέρει) και δεν νοιάζονται καθόλου για τους θεσμούς στο όνομα των οποίων ανέξοδα ορκίζονται και διαλαλούν.
Αυτά είχε υπόψη του ο διάδοχος (και από αυτόν διορισμένος) του Σεραφείμ Τίκα, ο Θεόκλητος Σετάκης και δε δίστασε να περιφρονήσει σκαιότατα τους όρους και τις δεσμεύσεις της δωρεάς, της σχετικής με την οικία Βηλαρά, την οποία επιδίωξε να μετατρέψει σε πολυκατοικία. Και θα το πετύχαινε γιατί είχε ισχυρές πλάτες -τις ξέρουν όλοι στα Γιάννινα- και βρήκε μάλιστα συνεργό την τότε Γενική Γραμματέα Πολιτισμού, του Υπουργείου δηλαδή που είναι ταγμένο να προστατεύει την πολιτιστική κληρονομιά, τη Λίνα Μενδώνη, η οποία, με τρία χοντροκομμένα ψέματα διατυπωμένα σε επίσημο έγγραφο του ΥΠ.ΠΟ (Αρ.ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠμΓ/3063/2289/23-12-99 προσβάλλει βάναυσα τη μνήμη του ποιητή Ιωάννη Βηλαρά και του δωρητή απογόνου του, υποτιμά τη νοημοσύνη κάθε σκεπτόμενου πολίτη, απορρίπτει το αίτημα όλων των φορέων της πόλης που ξεσηκώθηκαν τότε και ζήτησαν να γίνει σεβαστή, όπως προβλέπει το Σύνταγμα, η δωρεά, οι όροι και οι δεσμεύσεις που αυτή επιβάλλει και να μη διαπραχθεί ένα τέτοιο ανοσιούργημα σε βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης.
Σ’ αυτόν τον αγώνα μας συμπαραστάθηκε τότε η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων, υπό τη Διεύθυνση του Σπύρου Πανταζή, και ο μακαρίτης αρχιτέκτονας - πολεοδόμος Γιάννης Κουρμαντζής, ο οποίος με εμπεριστατωμένη Αρχιτεκτονική Έκθεση περιγράφει την Οικία Βηλαρά και τονίζει τη δυνατότητα αναστήλωσής της, όπως ήταν στην αρχική της μορφή. Αυτή την Έκθεση παρουσιάσαμε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, μαζί με όλα τα σχετικά Σχέδια και αποτρέψαμε, προς το παρόν αυτό το ανοσιούργημα σε βάρος της πόλης μας. Γι’ αυτό το λόγο τον αγαπητό μας Γιάννη Κουρμαντζή τον ανακαλούμε στη μνήμη μας, καθώς πρόωρα έφυγε από κοντά μας.
Και λέω προς το παρόν, γιατί, όπως γράφει στα Απομνημονεύματά του ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, οι πολιτικοί, όταν κάνουν ένα λάθος, συχνά το επαναλαμβάνουν, υποσυνείδητα θέλοντας να δείξουν ότι και η πρώτη επιλογή τους ήταν σωστή. Θέλω να ελπίζω ότι η Λίνα Μενδώνη από το νέο της αξίωμα δε θα θελήσει να διαπράξει το ίδιο λάθος -της υπενθυμίζω εδώ το λόγο του Ταλλευράνδου ότι πολλά από τα λάθη αυτά, όταν μάλιστα επαναλαμβάνονται, είναι χειρότερα και από εγκλήματα- γι’ αυτό άλλωστε δεν θα της το επιτρέψουμε, αν τυχόν επιχειρήσει να το ξαναπράξει.
Μήπως, με την ευκαιρία αυτή -απλώς ρωτάω- θα πρέπει και ο Δήμος της πόλης των Γραμμάτων να ασχοληθεί και με τέτοια θέματα, όπως είναι η Οικία του Βηλαρά, τα Παλαιά Κληροδοτήματα, οι Σχολικές Περιουσίες της πόλης, που σχετίζονται με τη Μητρόπολη; Ή μήπως θεωρεί το χώρο αυτό «ιερό άβατο» για τους κοινούς θνητούς;