Ποιά είναι η περιουσία της Εκκλησίας μας...

Κατά καιρούς, αναδεικνύεται στο δημόσιο λόγο, το ζήτημα του μεγέθους της Εκκλησιαστικής περιουσίας. Ιδίως τα τελευταία χρόνια και στο χώρο του πολιτικού συστήματος και στο χώρο των μέσων μαζικής ενημέρωσης, έντυπο και ηλεκτρονικό, γίνεται ευρεία συζήτηση για το θέμα αυτό. Επειδή έχω σχηματίσει τη γνώμη, ότι η συζήτηση αυτή όπως γίνεται, δεν παρουσιάζει όλα τα στοιχεία και πολλές φορές παραποιημένα, ως πολίτης και πιστός, το θεώρησα σκόπιμο να ασχοληθώ με το θέμα και να το παρουσιάσω στην φιλόξενη εφημερίδα “Πρωινός Λόγος”, ώστε να συμβάλλω θετικά στο μέτρο των δυνατοτήτων μου, στην δημόσια συζήτηση. Εκκλησιαστική περιουσία είναι το σύνολο της περιουσίας των νομικών προσώπων της Εκκλησίας, δηλαδή , των Ιερών Μονών, των μητροπόλεων, των ενοριών και ενοριακών ναών καθώς και των «ιερών καθιδρυμάτων» κ.λ.π. Ο αριθμός των νομικών αυτών προσώπων ανέρχεται σε 6.700 περίπου.
Από το δημοσίευμα, στο περιοδικό "Εκκλησία" 1-15/4/1987, με τον τίτλο "ιδιοκτησιακό καθεστώς και αξιοποίηση της αγροτικής γης στην Ελλάδα", προκύπτουν τα εξής στοιχεία, για την ακίνητη Εκκλησιαστική περιουσία. Το σύνολο της εκτάσεως όλων των ακινήτων της Εκκλησίας της Ελλάδος ανέρχεται στα 1.282.300 στρέμματα. Από αυτά, τα 367.000 είναι δασικές εκτάσεις στις οποίες τα εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα (κυρίως μονές) φέρονται ή ως "ιδιοκτήτες" ή ως "διακάτοχοι", τα 745.400 είναι βοσκότοποι και μόνο τα 169.900 γεωργική καλλιεργήσιμη γη. Επισημαίνω ότι, διακατεχόμενες δασικές εκτάσεις είναι εκείνες για της οποίες το δημόσιο αναγνωρίζει την de facto νομή, αλλά αμφισβητεί την ύπαρξη και του δικαιώματος κυριότητας σ' αυτούς που τις κατέχουν. (γνωμ. Νομικού Συμβουλίου του Κράτους 1042/89/16-9-1953). Δικαίωμα κυριότητας αναγνωρίζει το δημόσιο σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα επί δασών και δασικών εκτάσεων, μόνο, εφ΄ όσον έχει εκδοθεί τίτλος αναγνώρισης του δικαιώματος, με αποφάσεις διαφόρων οργάνων, κατά καιρούς αρμοδίων, βάση νομικών διατάξεων, την απαρίθμηση των οποίων βρίσκει κανείς στο άρθρο 10 του νόμου 3208/2003(ΦΕΚ 303 Α').
Πρέπει εδώ να σημειώσω την δυσχερή θέση απόδειξης θεμελίωσης δικαιώματος κυριότητας επί των δασικών αυτών εκτάσεων από τις Ιερές Μονές με βάση τις διατάξεις αυτές, ενόψει της διενεργουμένης κτηματογράφησης και σύνταξης των δασικών χαρτών στη χώρα μας. Η δυσχέρεια συνίσταται στην ανυπαρξία των ανωτέρω αναφερομένων αναγνωριστικών αποφάσεων για το σύνολο των εκτάσεων. Η σύνταξη κτηματολογίου και δασικών χαρτών θεσμοθετήθηκε ως υποχρέωση της πολιτείας συνταγματικά, στο άρθρο 24 του Συντάγματος με την αναθεώρησή του το 2001 και νωρίτερα από το 1995 με τον Ν. 2308 (ΦΕΚ 114/1995 Τ.Α). Επίσης η υλοποίησή των προβλέπεται και ως συμβατική “μνημονιακή” υποχρέωση από τις διατάξεις του Ν. 4046 του 2012 (ΦΕΚ 28 Τ.Α. Σελ. 808).
Εν όψει αυτών των δυσχερειών, εκτιμώ, πως ο Αρχιεπίσκοπος οδηγήθηκε στο να αποδεχθεί το σχέδιο συμφωνίας για την Εκκλησιαστική περιουσία με τον κ. Τσίπρα, το οποίο φαίνεται ότι έχει εγκαταλειφθεί λόγω της διαφωνίας των Ιεραρχιών της Εκκλησίας της Ελλάδος και της Κρήτης καθώς και του συνόλου του κληρικών της χώρας . Πάντως το ζήτημα αυτό θα αναδειχθεί αναπόφευκτα κατά την διαδικασία της κτηματογράφησης.
Η μοναστηριακή περιουσία, με την ψήφιση του νόμου 4684/1930 (ΦΕΚ 150 Α΄), διαχωρίστηκε σε διατηρητέα και εκποιητέα. Η πρώτη παραμένει στη διοίκηση και διαχείριση των μονών οι οποίες διατηρούν και το δικαίωμα της κυριότητας.
Εκτός των ανωτέρω, η Εκκλησία έχει και 164 αστικά ακίνητα που εκμισθώνει και τα οποία παραχώρησε σ΄ αυτήν με την σύμβαση του 1952 το Ελληνικό Δημόσιο (ΦΕΚ 289 Τ.Α./8-10-1952), ως μέρος αντιπαροχής για την παραχώρηση από την Εκκλησία της γεωργικής γης η οποία θα παραχωρούνταν από το Κράτος για την αποκατάσταση πολιτών που είχαν ανάγκη. Με επιφύλαξη για την ορθότητα των στοιχείων σημειώνω ότι στην εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" της 21.03.2010 σε άρθρο του ο Νίκος Παπαχρήστου με τίτλο "Η ακτινογραφία της περιουσίας της Εκκλησίας" αναφέρει ότι η Εκκλησιαστική Κεντρική Υπηρεσία Οικονομικών (E.K.Y.O.) στο Λεκανοπέδιο Αθηνών διαθέτει περισσότερα από 350 ακίνητα, συνολικής επιφανείας άνω των 60.000 τ.μ.
Εκτός από την ακίνητη περιουσία η Εκκλησία έχει και άυλη, συνισταμένη στην συμμετοχή της ως μετόχου στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Το 2008, αμέσως ή εμμέσως, μέσω κληροδοτημάτων, έχει το 1,75% των μετοχών της ανωτέρω Τράπεζας, το οποίο αποτιμάτο τότε από τη χρηματιστηριακή αγορά σε 21 δισ. δραχμές (βλέπε εφημερίδα "Το ΒΗΜΑ" της 24 Νοεμβρίου 2008). Σήμερα με τις διαδοχικές ανακεφαλαιοποιήσεις και ιδίως του PSI κατέχει μόνο περίπου το 1,2% των μετοχών της Εθνικής Τράπεζας και με δεδομένο ότι η σημερινή κεφαλαιοποίηση της ΕΤΕ ανέρχεται σε 21,5 δισεκατομμύρια ευρώ η αποτίμηση των μετοχών που κατέχει η Εκκλησία ανέρχεται σε περίπου 25,7 εκατομμύρια ευρώ. Η ζημία που υπέστη η Εκκλησία στα χρόνια των “μνημονίων” είναι τεράστια, αν σκεφθούμε και το γεγονός ότι την περίοδο αυτή δανείστηκε για να μετάσχει στις αυξήσεις του μετοχικού κεφαλαίου της ΕΤΕ.

*Ο Νικήτας Αποστόλου είναι πτυχιούχος Π.Α.Σ.Π.Ε. - Συνταξιούχος Δημοσίου - πρώην Τμηματάρχης Υπουργείου Γεωργίας